بنابر نتیجه پژوهشی تازه که یافته‌‌های مطالعات قبلی را به چالش می‌کشد، نوشیدن هر میزان الکل خطر ابتلا به زوال عقل را در سال‌های بعدی زندگی افزایش می‌دهد. 

برخی پژوهش‌ها پیش‌تر نشان داده بودند که مصرف کم الکل‌ــ مثلا کمتر از هفت واحد در هفته‌ــ حتی ممکن است محافظت‌کننده‌تر از پرهیز کامل از الکل باشد. با این حال، به گفته نویسندگان مطالعه جدید، آن پژوهش‌ها بیشتر بر افراد مسن متمرکز بودند و بین کسانی که سابقه مصرف الکل داشتند و کسانی که هرگز الکل ننوشیده بودند، تفاوتی قائل نمی‌شدند؛ موضوعی که احتمالا بر نتایج اثر گذاشته است.

در مطالعه جدید که روز سه‌شنبه در نشریه بریتانیایی پزشکی مبتنی بر شواهد (BMJ Evidence-Based Medicine) منتشر شد، پژوهشگران بررسی کردند که چگونه برخی ژن‌های مرتبط با الکل می‌توانند بر آثار مصرف آن بر مغز تاثیر بگذارند.

آنیا توپیوالا، نویسنده اصلی مطالعه، پژوهشگر ارشد دانشگاه آکسفورد بریتانیا، گفت: «نتایج تحلیل‌های ژنتیکی نشان داد حتی مقدار کم الکل هم می‌تواند خطر زوال عقل را افزایش دهد.» او افزود: «این بزرگ‌ترین مطالعه در این زمینه است و کلید یافته‌های آن ترکیب تحلیل‌های مشاهده‌ای و ژنتیکی بود.»

به‌ گزارش سی‌ان‌ان، تحلیل ژنتیکی موسوم به تصادفی‌سازی مندلی (Mendelian randomization) که برای این پژوهش استفاده شد، خطر ورود متغیرهای مخدوش‌کننده به ارتباط بین الکل و زوال عقل را کاهش می‌دهد. این روش احتمال «علیت معکوس» را هم کم می‌کند. در یک مطالعه ساده، ممکن است به نظر برسد مصرف الکل باعث زوال عقل می‌شود، در حالی که واقعیت برعکس است و آغاز فرایندهای زوال عقل عادات‌ نوشیدن فرد را تغییر داده باشد. تحلیل مندلی این مشکل را هم کاهش می‌دهد، چون ژن‌ها قبل از بروز بیماری تعیین شده‌اند.

از طرفی مطالعات مشاهده‌ای معمولا فقط رفتار افراد را در میانسالی یا سالمندی بررسی می‌کنند، آن هم با پرسشنامه‌هایی که به یادآوری فرد وابسته‌اند و همیشه دقیق نیستند، اما تحلیل ژنتیکی می‌تواند تصویری کلی از آثار مصرف الکل در تمام طول زندگی ارائه دهد.

دکتر ریچارد آیزاکسون، متخصص مغزواعصاب در موسسه بیماری‌های تخریب‌کننده عصبی فلوریدا، که در این تحقیق نقشی نداشت، گفت: «این مطالعه نسبتا پیچیده است اما شواهدی‌ــ هرچند نه قطعی‌ــ ارائه می‌دهد که الکل می‌تواند به مغز آسیب بزند و فرقی نمی‌کند مقدار آن چقدر باشد.»

او افزود: «ما به افرادی که ژن ای‌پی‌او‌ئی۴ (APOE4) دارند‌ــ شایع‌ترین عامل خطر ژنتیکی آلزایمرــ توصیه می‌کنیم اصلا الکل ننوشند.» با این حال، توضیح داد برای افرادی که از نظر ژنتیکی کمتر در معرض خطرند، زمان و شیوه نوشیدن هم اهمیت دارد. برای مثال، نوشیدن دو پیک الکل با معده خالی قبل از خواب در چند شب متوالی برای مغز آسیب‌زاتر است تا یک نوشیدنی الکلی سبک همراه با شام زودهنگام، فقط چند بار در هفته. 

پیوند الکل و زوال عقل

در بخش پرسشنامه‌ای (مشاهده‌ای) که ۵۶۰ هزار نفر در آن شرکت داشتند، آشکار شد کسانی که مقدار کمی الکل می‌نوشیدند (کمتر از هفت نوشیدنی در هفته) نسبت به کسانی که زیاد الکل می‌نوشیدند، کمتر در خطر زوال عقل قرار داشتند، اما جالب اینکه، کسانی که اصلا الکل نمی‌نوشیدند هم تقریبا همان‌قدر در خطر زوال عقل بودند.

در ادامه، پژوهشگران داده‌های ژنتیکی ۲.۴ میلیون نفر را از ۴۵ مطالعه درباره زوال عقل بررسی و نشانگرهای ژنتیکی مرتبط با مصرف الکل در طول زندگی را مقایسه کردند. نتیجه این بود که هرچه خطر ژنتیکی بیشتر بود، با افزایش مصرف الکل، خطر زوال عقل هم به‌صورت خطی بالاتر رفت و حتی سه نوشیدنی در هفته، خطر زوال عقل را ۱۵ درصد بیشتر از یک نوشیدنی در هفته نشان داد.

دو برابر شدن خطر ژنتیکی وابستگی به الکل هم با ۱۶ درصد افزایش خطر زوال عقل همراه بود.

البته این مطالعه به‌تنهایی رابطه علت‌و‌معلولی قطعی را ثابت نمی‌کند، اما یافته‌ها با حجم زیادی از داده‌های مشابه که نشان می‌دهد مصرف الکل خطر زوال عقل را بالا می‌برد، هم‌راستا است. پژوهش‌های پایه‌ای در علوم اعصاب هم نشان داده‌اند که الکل به سلول‌های عصبی مغز مستقیم آسیب می‌زند.