شان کانری، بازیگر سرشناس سینما که چند نسل از ایرانیان نقش‌های او را در فیلم‌های دهه ۱۹۶۰ جیمز باند در خاطر دارند، روز شنبه در ۹۰ سالگی درگذشت.

تارنمای روزنامه یو اس ای تودی، در خبری که صبح روز ۳۱ اکتبر، (به وقت شرق‌آمریکا و شامگاه شنبه ۱۰ آبان) منتشر کرد، ضمن اعلام این خبر به نقل از همسر و دو فرزند او آورده است که او در خواب و در حالی که خانواده در اطرافش گرد آمده بودند، در آرامش درگذشت. 

آن‌ها همچنین اعلام کردند که مراسم تدفین این بازیگر معروف خصوصی برگزار می‌شود و با توجه به شرایط ناشی از کرونا، مراسم یادبود اصلی به پایان اپیدمی کرونا موکول خواهد شد.

ایفاگری در ۷ جیمز باند

شان ‌کانری که عمده فیلم‌های او با صدای تاثیرگذار چنگیز جلیلوند دوبله ‌شد، از زمانی در ایران به شهرت رسید که پایش به عنوان بازیگر مجموعه جیمز باند به سینما باز شد. او با بازی در نخستین فیلم از این مجموعه با عنوان «دکتر نو» (Doctor No)، راهش را به دنیای سینما گشود و توانست بیش از ده سال هنرپیشه بی‌رقیب این مجموعه‌ سینمایی لقب بگیرد. در تاریخ فیلم‌های جیمز باند و با توجه به ارزش زمانی دلار، همچنان پرفروش‌ترین فیلم این مجموعه به نام او سند خورده است: فیلم «گلوله آتشین» که در سال ۱۹۶۵ ساخته شد.

انتخاب او به عنوان بازیگر نقش جیمز باند نیز نشان می‌دهد که دست تصادف چگونه شرایط را فراهم ساخت تا شاهین بخت چنین نقشی بر شانه‌ او فرود‌‌ آید.

در سال‌های اولیه دهه ۶۰، تهیه‌کنندگان جیمز باند می‌خواستند کری گرانت، نقش باند را بازی کند. اما گرانت به آ‌نها گفت که تنها در یک فیلم بازی خواهد کرد، در حالی که تهیه‌کنندگان می‌خواستند او در ۵ فیلم سینمایی از این مجموعه ایفای نقش کند.

با چنین پیش‌زمینه‌ای بود که آن‌ها به دنبال بازیگری مناسب این نقش برآمدند و در رقابتی که بین شش بازیگر برای گرفتن آن نقش پیش آمد، شان کانری بود که به دلیل آنچه تهیه‌کنندگان، خونسردی ذاتی و لاابالی‌گری نهفته در سیما و رفتارش نامیده بودند، به عنوان بهترین فرد برای آن نقش پذیرفته شد.

از  ۱۹۶۲ که نخستین فیلم این مجموعه با عنوان «دکتر نو» به بازار سینما راه یافت،‌ تا سال ۱۹۶۷ او در پنج فیلم از این مجموعه به ایفای نقش پرداخت. برای فیلم ششم اما تهیه‌کنندگان و کانری به توافق نرسیدند و آنها به صرافت استفاده از بازیگر دیگری افتادند. فیلم «در خدمت سرویس مخفی ملکه» که در سال ۱۹۶۹ و با بازی جرج‌ لازِنبی تولید و پخش شد، شکستی فاحش برای مجموعه جیمز باند در بازار سینما به همراه آورد. همین شکست سبب شد تا تهیه‌کنندگان مجددا به سراغ شان کانری بیایند و او را به عنوان بازیگر نقش باند در فیلم «الماس‌ها ابدی‌اند» (۱۹۷۱) به‌ کار گیرند.

حضور راجر مور که از جمله بازیگران مناسب برای نقش جیمز باند بود، سبب شد تا چند فیلم با بازی او در نقش باند تولید و پخش شود، ‌اما دست‌اندرکاران در سال ۱۹۸۳ بار دیگر به سراغ شان کانری رفتند تا از او دعوت کنند برای نوبتی دیگر در آن فیلم ایفای نقش کند. «هرگز دوباره نگو هرگز» آخرین فیلم از مجموعه جیمز باند بود که او به کارگردانی آروین کشنر، در آن ایفای نقش کرد. به رغم تمایل تهیه‌کنندگان برای ادامه کار با شان کانری، او علاقه‌مند به ادامه همکاری نشد. بعدها از کانری خواستند در نقش‌ مخالف جیمزباند هم بازی کند که باز هم نپذیرفت.

بازیگری خوش‌شانس تا آخرین لحظات زندگی

کانری شاید از جمله بازیگران خوش‌شانسی بود که به دلیل فیزیک بدنی مناسب، تا قبل از سن هشتاد سالگی و پیش از‌ آن که خود اعلام بازنشستگی کند، پیشنهادهای بسیاری برای بازیگری به او داده می‌شد. خود در گفت‌و‌گویی به این موضوع اشاره کرده است که آدم پوست‌کلفت و سرسختی بود که به راحتی از آرمان‌های بازیگری‌اش عقب‌نشینی نکرد و هر نقشی را هم نپذیرفت. او به دلیل همین شخصیت محکم سخت مورد علاقه‌ هموطنان اسکاتلندی‌اش بود و در سال‌های اول قرن ۲۱ توانست نشان و لقب «سر» را از ملکه انگلیس دریافت کند.

بازی او در سلسله فیلم‌های جیمز باند و برخی دیگر، کمتر مورد توجه داوران اسکار قرار گرفت. اما ایفای نقشش در فیلم تسخیرناپذیران (به کارگردانی برایان دی‌پالما) در کنار رابرت‌ دنیرو چنان تاثیرگذار بود که داوران اسکار را واداشت جایزه بهترین بازیگر نقش دوم اسکار سال ۱۹۸۷ را به او اعطا کنند.

از جمله فیلم‌های معروفی که بازی کرد و ایرانیان نیز با آن خاطره دارند ‌ایفای نقش در فیلم ایندیانا جونز و معبد صلیبی بود که همراه هریسون فورد و به کارگردانی استیون اسپیبلرگ اثری تماشایی خلق کردند.

کتاب: «اسکاتلندی بودن»

از شان کانری کتاب زندگینامه‌ای نیز بر جای مانده است. او از هفتاد و پنج‌ سالگی به صرافت ترک میدان بازیگری افتاد و قصد کرد زندگینامه و دیدگاه‌هایش را در کتابی بنگارد. این کتاب با همراهی و همکاری موری گریگور، دوست فیلمسازش، نوشته شد و به دلیل تعصبی که کانری به میهن زادگاهش، اسکاتلند داشت، نخستین بار در ماه ژوئن ۲۰۰۸ در جشنواره و نمایشگاه کتاب ادینبورگ رونمایی شد.

کانری در این کتاب به طرح دیدگاه‌هایش درباره جنبه‌های مختلف زندگی یک اسکاتلندی و فرهنگ زادگاهش پرداخت. دلبستگی کانری به اسکاتلند سبب شد تا نام کتاب را هم از روی زادگاهش انتخاب کند: «اسکاتلندی بودن.»

در سال ۲۰۱۳ نیز کتابی با عنوان «زندگی و میراثی که از کانری باقی ماند» منتشر شد. در این کتاب نویسنده شرح می‌دهد که چگونه کانری به رغم آن که از خانواده‌ای فقیر برخاست، توانست خود را به عنوان یکی از موفق‌ترین بازیگران به جامعه جهانی بشناساند و حتی از نظر تیپ و قیافه هم عنوان خوش‌تیپ‌ترین مرد بازیگر را در دو نوبت از سوی نشریه معروف People دریافت کند.