آمریکایی‌ها عاشق سیب‌زمینی‌اند. و با اینکه ما عاشق سیب‌زمینی‌های قلقلی سوخاری، «هش براون‌»های خود و سیب‌زمینی سرخ‌کرده‌های به‌اصطلاح فرانسوی‌مان هستیم، خاستگاه این گیاه خوشمزه،  تا امروز، در پرده‌ای از ابهام قرار داشت.

[توضیح مترجم: «هش براون‌» چیزی شبیه کتلت سیب‌زمینی است.]

سانوِن هوانگ از آکادمی علوم کشاورزی چین گفت: «ما بالاخره معمای خاستگاه سیب‌زمینی‌ها را حل کردیم.»

آن گونه که مشخص شده است، بیش از چهار هزار گونه سیب‌زمینی امروزی نتیجه آمیزشِ گیاهان گوجه‌فرنگی وحشی و گونه‌های شبیه سیب‌زمینی در آمریکای جنوبی [در] حدود ۹ میلیون سال پیش هستند.

این رویداد تکاملی به تشکیل غده منجر شد. غده، ریشه متورم و خوراکی زیرزمینی برخی گیاهان مانند سیب‌زمینی‌ها و یام‌ها [یا همان سیب‌‌زمینی‌های شیرین گرمسیری] است.

پژوهشگران چینی برای رسیدن به این نتایج، ۴۵۰ ژنوم ــ مجموعه کامل دی‌ان‌ای یک ارگانیسم ــ از سیب‌زمینی‌های کشت‌شده انسانی و ۵۶ گونه وحشی سیب‌زمینی را تحلیل کردند.

آنها دریافتند که هرگونه سیب‌زمینی، حاوی ترکیبی از ماده ژنتیکی گیاهان گوجه‌فرنگی و سه گونه شبیه سیب‌زمینی از شیلی به نام اِتوبِروسوم است. گیاهان سیب‌زمینی امروزی تقریبا با اِتوبِروسوم یکسان‌اند، اما گونه اِتوبِروسوم غده ندارد. این موضوع نشان می‌دهد که سیب‌زمینی‌ از آمیزشی باستانی بین این دو نشات گرفته است.

نکته قابل توجه این است که گوجه‌فرنگی‌ها و اِتوبِروسوم حدود ۱۴ میلیون سال پیش یک نیای مشترک داشتند. آنها حدود پنج میلیون سال از هم جدا بودند و سپس با هم آمیزش کردند.

پژوهشگران همچنین خاستگاه ژن‌های تشکیل‌دهنده غده سیب‌زمینی را ردیابی کردند. آنها ژنی را بررسی کردند که به نام «اِس‌پی۶اِی» (SP6A) شناخته می‌شود. «اِس‌پی۶اِی» شبیه یک «سوئیچ» است که به گیاه می‌گوید چه زمانی شروع به تولید غده کند. پژوهشگران گفتند که این ژن از گوجه‌فرنگی آمده است. با این حال، ژن مهم دیگری به نام «آی‌تی۱» (IT1)، که به کنترل رشد ساقه‌هایی که در زیر زمین غده تشکیل می‌دهند کمک می‌کند، از سمت اِتوبِروسوم آمده بود.

بدون هیچ‌یک از این ژن‌ها، نسل پیوندی دورگه قادر به تولید غده‌هایی که سیب‌زمینی ایجاد می‌کنند نبود.

پژوهشگران این رویداد را به دوره‌ای نسبت دادند که رشته‌کوه آند در حال بالا آمدن بود و به تغییرات زیست‌بومی منجر شد. مقاومت و سازگاری سیب‌زمینی‌های اولیه به آنها امکان داد که بتوانند تولیدمثل کنند و گسترش یابند.

هوانگ گفت: «تکامل غده، در محیط‌های سخت، مزیت بزرگی به سیب‌زمینی‌ها داد، به رشد انفجاری گونه‌های جدید دامن زد و به تنوع غنی سیب‌زمینی‌هایی که امروز می‌بینیم و به آنها متکی هستیم، کمک کرد.»

این مقاله روز پنجشنبه در مجله علمی «سل» (Cell) در انتشارات سل‌پرس منتشر شد.