طبق پژوهشی که سال گذشته در مجله «پیری طبیعت» (Nature Aging) منتشر شد، روند پیری بدن برخلاف تصور رایج تدریجی و یکنواخت نیست، بلکه جهشی و ناگهانی رخ می‌دهد و نقطه عطف این شتاب معمولا در حدود پنجاه سالگی است. در این دوره، در اندام‌هایی مانند آئورت، پانکراس و طحال تغییرات بسیاری رخ می‌دهد، اما خبر امیدوارکننده این است که با تغییر در شیوه زندگی می‌توان سرعت این روند را کاهش داد و به سوی سلامت پایدار و عمر طولانی‌تر حرکت کرد.
رسانه پریوِنشن (Prevention)، از مطالعه جدیدی خبر می‌دهد که در مجله «سلول» (Cell) منتشر شده است و این موضوع را تایید می‌کند. پژوهشگران در این مطالعه نمونه‌های خون و بافت ۷۶ اهداکننده عضو را، که در بازه سنی ۱۴ تا ۶۸ سالگی درپی ضربه مغزی درگذشته بودند، بررسی کردند. بافت‌های مورد نظر به بخش‌های قلبی‌عروقی، گوارشی، ایمنی، غدد درون‌ریز، تنفسی، پوست و عضلانی مربوط بودند.
در این پژوهش، گروهی از متخصصان برجسته شامل دکتر ملیسا بچلر، مدیر مرکز سالمندی، سلامت و علوم انسانی در دانشگاه جورج واشینگتن، دکتر برت مندلبام، مدیر مشترک مرکز ارتوپدی بازساختی در بیمارستان سیدرز ساینای لس‌آنجلس، و دکتر جان فودیما، استاد بالینی پزشکی و رئیس موقت بخش پزشکی داخلی عمومی در دانشگاه بوفالو، به بررسی تغییرات سلولی ناشی از افزایش سن پرداختند.
آنها با تهیه فهرستی از پروتئین‌های موجود در بافت‌های مختلف بدن، روند تغییر سطح این پروتئین‌ها را در گذر زمان تحلیل کردند. از آنجا که این پروتئین‌ها نقش مهمی در رشد و بازسازی سلول‌ها دارند، کاهش سطح آنها نشانه کاهش توانایی ترمیم سلولی ناشی از افزایش سن است. این داده‌ها با پایگاه‌های اطلاعاتی مرتبط با بیماری‌ها و ژن‌های زمینه‌ساز مقایسه شد و نتیجه نشان داد که میزان تولید ۴۸ پروتئین مرتبط با بیماری‌هایی مانند بیماری‌های قلبی‌عروقی، کبد چرب و تومورهای کبدی با افزایش سن بیشتر می‌شود.
نتیجه پژوهش چه بود؟
براساس نتایج این مطالعه، بیشترین تغییرات مرتبط با پیری در بازه سنی ۴۵ تا ۵۵ سالگی است، زمانی که بسیاری از بافت‌های بدن به میزان قابل توجهی تغییر می‌کنند. در این میان، شدیدترین تغییرات در آئورت، پانکراس و طحال دیده شد. پژوهشگران بر این اساس به این نتیجه رسیدند که در حدود ۵۰ سالگی یک نقطه عطف در روند پیری وجود دارد، و عروق خونی از نخستین بافت‌هایی هستند که به‌طور چشمگیر و بی‌درنگ تحت تاثیر این روند قرار می‌گیرند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
پژوهشگران در این بررسی علت بروز نقطه عطف پیری را به‌طور مستقیم بررسی نکردند، اما دریافتند که در همین بازه زمانی روند پیری در برخی از اندام‌ها و بخش‌های بدن شتاب می‌گیرد. دکتر جان فودیما با تاکید بر این نکته می‌گوید: «ما واقعا نمی‌دانیم که آیا این مسئله ریشه ژنتیکی دارد یا ناشی از التهاب است، هنوز نمی‌دانیم چرا چنین تغییری در حدود پنجاه سالگی رخ می‌دهد. اما آنچه می‌دانیم این است که سطح پروتئین‌های حیاتی برای عملکرد طبیعی سلول‌ها در این سن به‌طور محسوسی کاهش پیدا می‌کند.»
از سوی دیگر، دکتر ملیسا بچلر به نقش احتمالی تغییرات هورمونی در این فرایند اشاره می‌کند. او توضیح می‌دهد: «بدن در حدود ۵۰ سالگی وارد مرحله‌ای از تغییرات هورمونی می‌شود. در این دوران، توده عضلانی کاهش می‌یابد و سوخت‌وساز کندتر می‌شود، اما همه این تحولات بخشی از روند پیری و طبیعی‌اند.»
با این حال، دکتر برت مندلبام یادآور می‌شود که این مطالعه با حجم نمونه نسبتا محدودی انجام شده و نمی‌توان آن را به همگان تعمیم داد. او تاکید می‌کند که روند پیری بسیار فردی و منحصر به فرد است. به گفته او، دو عامل اساسی در پیری نقش دارند: یکی ژنتیک و دیگری شیوه زندگی. ژن‌ها ساختار زیستی اولیه را تعیین می‌کنند، اما آنچه افراد در زندگیشان انجام می‌دهند، یعنی نحوه تغذیه، فعالیت بدنی، مدیریت استرس و دیگر عادت‌ها می‌تواند این روند را تسریع یا تعدیل کند. بچلر هم با این دیدگاه موافق است و می‌گوید: «سرعت این تغییرات از فردی به فرد دیگر متفاوت است و شیوه زندگی نقشی تعیین‌کننده دارد. افرادی که عادت‌های ناسالم دارند زودتر از افرادی که سالم زندگی می‌کنند پیر می‌شوند.»
چطور زندگی طولانی‌تر و سالم‌تری داشته باشیم؟
کارشناسان بر این باورند که شیوه زندگی نقشی تعیین‌کننده در کیفیت و سرعت روند پیری دارد. دکتر ملیسا بچلر معتقد است که پیری سالم بیش از آنکه امری اتفاقی باشد، حاصل عادت‌های ساده و روزمره افراد در زندگیشان است. به گفته او، این انتخاب‌های کوچک هستند که مسیر سلامت در سال‌های آینده را شکل می‌دهند.
پزشکان برای پیری سالم این راهکارها را توصیه می‌کنند:
حداقل هفت ساعت خواب شبانه: خواب کافی نه‌تنها نیروی بدن را بازیابی می‌کند، که عملکرد سیستم ایمنی و ذهنی را نیز تقویت می‌کند.
فعال بودن در طول روز: تحرک بدنی منظم یکی از موثرترین عوامل مقابله با پیری زودرس است. بچلر هشدار می‌دهد: «نشستن، سیگار کشیدنِ جدید است!»
انجام تمرین‌های قدرتی: با توجه به کاهش طبیعی توده عضلانی و تغییرات هورمونی با افزایش سن، تمرین‌های قدرتی نقش مهمی در حفظ عملکرد جسمی دارند.
رعایت رژیم غذایی سالم: دکتر فودیما توصیه می‌کند از غذاهای فراوری‌شده پرهیز کنید و رژیمی متعادل و طبیعی را در پیش بگیرید.
مدیریت استرس: اگرچه کنترل استرس آسان نیست، اما تلاش برای کاهش فشارهای روانی تاثیر عمیقی بر سلامت جسم و ذهن دارد.
در نهایت، دکتر برت مندلبام یادآوری می‌کند که انسان نتیجه تغذیه، افکار، احساسات و عادت‌های خودش است. او بر لزوم نگاهی جامع به سلامت تاکید می‌کند، به این معنا که نباید تنها بر یک بُعد از سلامت تمرکز کرد و سایر جنبه‌ها را نادیده گرفت. «بدن انسان به آنچه به آن می‌دهیم پاسخ می‌دهد، چه خوب و چه بد.» بچلر این‌طور نتیجه می‌گیرد که اگر بخت‌یار باشیم، پیری بخشی از مسیر زندگیمان خواهد بود، اما این روند نباید به معنای سقوط و فرسایش باشد. با انتخاب‌های آگاهانه می‌توان بر طول عمر افزود و سالم‌تر زیست.
