افزایش بی‌ثباتی امنیتی و تحولات سیاسی در خاورمیانه موجب شده است تا اولین تلاش جدی دولت رجب طیب اردوغان در یک دهه اخیر برای پایان دادن به درگیری‌های ۴۰ ساله با شبه‌نظامیان کرد شکل بگیرد.
در شرایطی که آنکارا هنوز از جزئیات این طرح آشتی نشانه‌ای رسمی بروز نداده و شانس موفقیت آن نامشخص است، چندین سیاستمدار و تحلیلگر به رویترز گفته‌اند که پیشنهاد صلحی که یکی از متحدان نزدیک رئیس‌جمهوری ترکیه ارائه کرده، هم‌زمان امیدواری‌ها و البته ابهام‌هایی درباره این پرونده به وجود آورده است، زیرا مشخص نیست اردوغان چگونه قصد دارد آن را پیش ببرد.
پس از تلاش‌های قبلی برای برقراری صلح میان ترکیه و حزب کارگران کردستان (پکاکا) در سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵، پکاکا هفته گذشته مسئولیت یک حمله مسلحانه در آنکارا را که به کشته شدن پنج شهروند ترکیه منجر شد، بر عهده گرفت. در نتیجه حالا روشن است که از سرگیری مذاکرات صلح بسیار دشوار خواهد بود. با این حال رویترز خاطرنشان می‌کند که این صلح برای ترکیه منافع بزرگی به همراه خواهد داشت، زیرا می‌تواند بار امنیتی نیروهای ترکیه را کاهش دهد، اقتصاد توسعه‌نیافته مناطق جنوب شرقی این کشور را که عمدتا کردنشین‌اند، تقویت کند و تنش‌های اجتماعی میان مردم ترکیه را کاهش دهد.
به همین دلیل حالا بسیاری از کردها هم امیدوارند که یک توافق صلح دوطرفه برای آن‌ها اصلاحات دموکراتیک، تقویت حقوق قومی شامل زبان و فرهنگ کردی را به همراه بیاورد. این اقدام‌ها احتمالا با استقبال متحدان غربی ترکیه به‌عنوان کشوری که عضو ناتو است، نیز مواجه می‌شود.
مقام‌های رسمی دولت اردوغان در مورد هرگونه طرح احتمالی برای تحقق این امر سکوت اختیار کرده‌اند، اما گسترش درگیری‌ها در خاورمیانه و نگرانی ترکیه از حضور شبه‌نظامیان در شمال عراق و سوریه محرک‌هایی مثبت در محاسبات آنکارا برای دستیابی به صلح پایدار با کردها تلقی می‌شوند.
وهاب کوشکون، استاد حقوق دانشگاه دیجله در دیاربکر، بزرگترین شهر جنوب شرقی ترکیه، به رویترز می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین دلایل دینامیک‌های منطقه‌ای است، زیرا بی‌ثباتی در خاورمیانه هزینه‌های ناشی از درگیری با کردها را برای ترکیه افزایش می‌دهد.»
هفته گذشته، دولت باهچلی، رهبر حزب جنبش ملی ترکیه، پیشنهاد کرد که عبدالله اوجالان، رهبر پکاکا که از ۲۵ سال پیش تاکنون در جزیره‌ای نزدیک استانبول زندانی است، به پارلمان بیاید و پایان درگیری‌ها و تسلیم پکاکا را در ازای احتمال آزادی خود اعلام کند.
چندین قانون‌گذار از ائتلاف حاکم ترکیه که به دلیل حساسیت موضوع نخواستند نامشان فاش نشود، هم به رویترز گفتند که سخنرانی باهچلی همه را غافلگیر کرده است و از یک روند جدید و زودهنگام در این موضوع خبر می‌دهد.
یکی از قانون‌گذاران عضو حزب عدالت و توسعه به رهبری اردوغان گفت: «همان‌طور که رئیس‌جمهوری ما گفته، در زمانی که جنگ‌ها و بحران‌ها در منطقه در جریان است، هیچ چیز مانع تلاش ترکیه برای پایان دادن کامل به تروریسم منطقه‌ای نخواهد شد.»
«پنجره فرصت»
تاکنون تنها اقدام ملموس در این زمینه، اجازه آنکارا به برادرزاده اوجالان برای دیدار با عمویش بوده است. این اولین دیدار خانوادگی در چهار سال و نیم سال گذشته محسوب شد و این برادرزاده اوجالان پس از دیدار، به نقل از عمویش گفت که اگر شرایط مناسب باشد، قدرت پایان دادن به درگیری‌ها را دارد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
از سوی دیگر، در روز چهارشنبه هفته جاری هم اردوغان پیشنهاد باهچلی را «پنجره فرصتی تاریخی» توصیف کرد و از کردها خواست تا دستی را که به سمتشان دراز شده است، بپذیرند. البته اردوغان تاکید کرد که تاکنون با «سرکردگان تروریست‌های خونخوار» هیچ تماسی برقرار نکرده است.
اردوغان همچنین وعده داد که درباره «تضمین امنیت کل مرز جنوبی» اخبار خوبی برای ملت دارد. آن‌سوی این مرز هم در سوریه و هم در عراق، مبارزان کرد تحت کنترل اوجالان مستقرند. ترکیه در دهه گذشته حملاتی به شمال سوریه انجام داده است که هدف آن نیروهای کرد و به نقل از آنکارا، «تروریست‌ها» بوده‌اند که ارتباط نزدیکی با پکاکا دارند، اما همچنان یک شریک اصلی ائتلاف تحت رهبری آمریکا علیه داعش محسوب می‌شوند.
از سوی دیگر، آنکارا از بغداد خواسته است تا در مبارزه با شبه‌نظامیان مستقر در شمال عراق، که هدف حملات جنگنده‌ها و پهپادهای ترکیه قرار گرفته و خسارات سنگینی متحمل شده‌اند، بیشتر همکاری کند. در درگیری‌های ترکیه با پکاکا که در فهرست گروه‌های تروریستی متحدان غربی آنکارا قرار دارد، تاکنون در مجموع بیش از ۴۰ هزار نفر کشته شده‌اند.
باهچلی در این ماه برای اولین بار با نمایندگان حزب دموکراتیک خلق، گروه طرفدار کردها در پارلمان ترکیه، دست داد. آنچه قصد جدی او را برای رسیدن به صلح نشان می‌دهد، زیرا باهچلی مدت‌ها است این حزب را ابزار سیاسی پکاکا معرفی می‌کند و این رفتار او بسیار غافلگیرانه بود. او در فراخوانش برای اوجالان، به حزب دموکراتیک خلق هم اشاره کرد که نشان‌دهنده نقش احتمالی این حزب در فرایند صلح است.
تایپ تمل، معاون رهبر حزب دموکراتیک خلق، گفت که فراخوان باهچلی ارزش آن را دارد که دقیق ارزیابی شود اما تاکید کرد که در مورد برنامه‌های آنکارا بی‌اطمینانی عمیقی وجود دارد. تمل به رویترز گفت: «دولت باید در مورد این موضوع تصمیم‌گیری و خلاقیت‌هایی ایجاد کند تا بتوان یک فرایند جدید را آغاز کرد.»
از نظر سیاسی، با توجه به اینکه این فراخوان را باهچلی، رهبری که بیش از یک دهه با فرایند صلح مخالف بوده، مطرح کرده است، می‌توان گفت که اکنون فضای مطلوب برای حل‌وفصل درگیری‌ها وجود دارد و اپوزیسیون اصلی ترکیه نیز از آن حمایت کرده است.
البته برخی مفسران گفتند که چنین تلاش‌هایی از سوی حزب حاکم ترکیه ممکن است با انگیزه جلب حمایت حزب دموکراتیک خلق برای تغییر قانون اساسی باشد تا اردوغان بتواند در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۲۸ هم شرکت و دوران ریاست‌جمهوری‌اش را تمدید کند.
در این بین، به میزان تسلط اوجالان بر پکاکا از زندان نیز اطمینانی وجود ندارد و اگرچه پکاکا در بیانیه‌ای اوجالان را به‌عنوان میانجی خود برای شرکت در هرگونه مذاکره با آنکارا معرفی کرده است، دقیقا مشخص نیست که این گروه از فرایند صلح چه انتظاری دارد.
