در سیاره‌ای که به‌سرعت رو به گرمی می‌رود، آیا آینده‌ای برای رویدادی جهانی متصوریم که بنیادش بر وجود برف و یخ است؟

این پرسش اصلی در تحقیق جدیدی است که به بررسی اثرات گرمایش جهانی قرن حاضر بر شهرهای میزبان المپیک در دو حالت احتمالی انتشار زیاد و کم گازهای گلخانه‌ای می‌پردازد.

یک گروه تحقیقاتی به سرپرستی بخش جغرافیا و مدیریت محیط‌زیست دانشگاه واترلوی کانادا نیز از ورزشکاران نخبه و مربیانشان پرسید بحران اقلیمی چه اثری بر رشته ورزشی آنان دارد.

ورزشکاری پاسخ داد: «اگر تغییر جدی در وضعیت جهان ندهیم، ورزش‌های ما از بین خواهد رفت.»

این پژوهش که ماه جاری در نشریه کرنت ایشوز این توریسم (مسائل روز گردشگری) منتشر شد، نگاهی به‌موقع به اثرات متقابل تغییر اقلیم و صنعت جهانی رو به شکوفایی گردشگری ورزشی که نسبتا کمتر بررسی شده، انداخته است. طبق برآورد این پژوهشگران تا سال ۲۰۳۰ ارزش این صنعت می‌تواند از ۱۸۰۰ میلیارد دلار نیز بیشتر شود. المپیک ۲۰۲۲ پکن هفته آینده آغاز می‌شود و این اولین بار خواهد بود که این بازی‌ها به‌تمامی روی برف مصنوعی برگزار می‌شود.

در بسیاری از نقاط جهان زمستان‌ها گرمتر و کوتاهتر شده‌اند. دمای متوسط ماه فوریه در طول روز در شهرهای میزبان المپیک زمستانی از ۰.۴ درجه سانتی‌گراد در بازی‌های دهه ۱۹۲۰ تا ۱۹۵۰ به ۶.۳ درجه سانتی‌گراد در قرن حاضر رسیده است.

طبق یافته‌های این تحقیق جدید با روند فعلی انتشار گازهای گلخانه‌ای در جهان، در سال ۲۰۵۰ فقط چهار شهر از ۲۱ شهر میزبان المپیک زمستانی شرایط سرمای لازم را خواهند داشت؛ یعنی شهرهای لیک پلسیدوی نیویورک، لیلهمر و اسلو در نروژ و شهر سپورو واقع در کوهستان‌های جزیره هوکایدو در شمال ژاپن.

تا پایان قرن حاضر، فقط شهر سپورو مکان مطمئنی برای برگزاری این بازی‌ها خواهد بود.

البته اگر میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای طبق پیمان پاریس کاهش یابد، آینده رقابت‌های ورزشی زمستانی روشن‌تر خواهد بود و تا حدود سال ۲۰۵۰ تعداد ۹ شهر و در پایان قرن ۲۱، هشت شهر برای میزبانی المپیک زمستانی مناسب خواهد بود.

کمیته بین‌المللی المپیک (آی‌اوسی) با همکاری سازمان ملل و نهادهایی همچون فدراسیون جهانی فوتبال آمریکایی (راگبی)، فرمول یک و فیفا دست به اجرای طرح ابتکاری «پیش به‌سوی صفر» زده‌اند تا شرایط ورزش‌های جهانی را که زیرساخت‌های کربن‌ساز دارد به شرایط پیمان پاریس نزدیک کند، شرایطی که بر اساس تحقیقات علمی تعیین شده است.

پیش از برگزاری کوپ ۲۶ در گلاسگو، کمیته بین‌المللی المپیک اعلام کرد در سال ۲۰۲۴ با کاهش مستقیم و غیرمستقیم انتشار گازهای گلخانه‌ای تا ۳۰ درصد و اجرای «طرح جنگل‌ المپیک» بیش از ۱۰۰ درصد ردپای کربنی خود را جبران خواهد کرد و «سازگار با اقلیم» خواهد شد.

همه شهرهای میزبان بازی‌های المپیک متعهد شده‌اند در دهه جاری اثرات منفی اقلیمی خود را به صفر برسانند. قرار است المپیک ۲۰۲۴ پاریس اولین المپیک «سازگار با اقلیم» در تاریخ باشد.

در ۱۰۰ سالی که از تاریخ المپیک نوین، خواه تابستانی، خواه زمستانی می‌گذرد، این بازی‌ها دستخوش رخدادهای آب‌وهوایی شدید بود. بازی‌های المپیک توکیو که به علت همه‌گیری کرونا به تاخیر افتاد و در تابستان ۲۰۲۱ برگزار شد، دستخوش گرمای شدید و باران‌های طوفانی استوایی بود، به‌طوری‌که دما به ۳۵ درجه سانتی‌گراد افزایش یافت، رطوبت به ۷۰ درصد رسید و شرایطی خطرناک هم برای شرکت‌کنندگان المپیک و هم برای تماشاگران پیش آورد.

در سال ۲۰۱۴ نیز شهر سوچی روسیه، گرم‌ترین میزبان تاریخ المپیک زمستانی بود.

این بررسی تحقیقات قبلی را نیز در کانون توجه قرار داد که طبق آن‌ها بالاتر بودن میزان سوانح و آسیب‌دیدگی در میان شرکت‌کنندگان المپیک و پاراالمپیک تا حدی به بالاتر بودن دمای محیط و پایین‌تر بودن کیفیت وضعیت برف ارتباط داشت.

در این تحقیق ۳۳۹ ورزشکار ازجمله شرکت‌کنندگان سابق و بالقوه المپیک و مربیانی از ۲۰ کشور جهان در رشته‌هایی شامل اسکی آلپی، نوردیک و آزاد، پرش با اسکی و اسنوبرد را بررسی کردند.

این محققان می‌گویند: درحالی‌که برای آینده بازی‌های المپیک زمستانی در شرایط تغییرات شتابان اقلیمی برنامه‌ریزی می‌کنیم در تحقیقات محدودی که انجام‌ شده است، مهم‌ترین وجه یعنی خود ورزشکاران که مهم‌ترین نقش را دارند، نادیده مانده‌اند.

این محققان از ورزشکاران پرسیدند اگر چهار شاخص اقلیمی خیلی بالا یا پایین بودن دما، باران، برف تر‌ و پوشش برفی ضعیف مدنظر باشد به نظر آن‌ها شرایط مناسب و ایمن برای رقابت چیست؟

به نظر پاسخ‌دهندگان، برف تازه‌ فشرده‌سازی شده، سطوح تزریقی (تزریق آب به مسیر یا پرشگاه قبل از مسابقه تا برف در طول شب منجمد شود) و سطوح یخی سخت عالی‌ترین شرایط برای رسیدن به اوج کارایی است.

به نظر آن‌ها کمی و نازکی پوشش برفی از همه بدتر است و بلافاصله بعدازآن هم مه‌آلودی، باریکی گستره برف‌پوش و باران قرار دارند. لغو تمرین‌های آزمایشی و تغییرات آخرین لحظه‌ای در مسیر نیز از بدترین‌ها شرایط محسوب می‌شوند.

یکی از اسکی‌بازان رشته آزاد در پاسخ به این محققان گفت: خیلی گرم بودن هوا از همه بدتر است، چون باعث می‌شود مسیر خیلی برفابه‌ای بشود، سرعت کاهش یابد و هنگام فرود در حفره‌های متعددی دچار دست‌انداز شویم که خطرناک است.

اسکی‌بازی در رشته نوردیک بیاتلون پاسخ داد: مسابقه در آب‌وهوای خیلی گرم می‌تواند باعث گرم شدن بیش‌ازحد، اوج گرفتن ضربان قلب، رسیدن دمای درون بدن به وضعیت ناسالم و همچنین آسیب‌های درازمدت شود.

این محققان از ورزشکاران و مربیان پرسیدند به نظر آن‌ها در هنگام مسابقه چه محدوده‌ای از دما قابل‌قبول است و چه محدوده‌ای قابل قبول نیست.

به گفته بیش از نیمی از آن‌ها دمای سردتر از منفی ۲۰ درجه سانتی‌گراد یا گرمتر از ۱۰ درجه سانتی‌گراد برای انجام مسابقه‌ای ایمن و مناسب قابل‌قبول نیست و دمای بین منفی ۱۰ درجه سانتی‌گراد و منفی یک درجه سانتی‌گراد مطلوب است.

کمابیش اکثریت قریب به‌اتفاق پاسخ‌دهندگان یعنی ۹۴ درصد آن‌ها می‌ترسند که در مسابقات ورزشی زمستانی آینده بحران اقلیمی خطرآفرین باشد.

در این تحقیق بر مسئولیت نهادهای بین‌المللی ورزش در قبال ورزشکاران و ایمنی آن‌ها و ضرورت مقابله این بخش با اثرات منفی اقلیمی تاکید شده است.

یکی از ورزشکاران گوشزد کرد که برگزاری مسابقات آینده المپیک در آب‌وهوای گرمتر به معانی آن است که «خطراتی در انجام مسابقه در چنین دماهایی و اثرات منفی آن بر جسم و روان» وجود دارد.

اما آنان افزودند: چه کسی است که به مسابقات (المپیک) راه یابد، اما بتواند از آن کناره‌گیری کند؟