حتی اگر رژیمتان را رعایت می‌کنید، ورزش می‌کنید و سالم زندگی می‌کنید، ممکن است با افزایش وزنی روبه‌رو شوید که هیچ دلیل مشخصی ندارد. اضافه‌وزن همیشه به پرخوری یا کم‌تحرکی مربوط نیست. گاهی بدن با بروز برخی علائم تلاش میکند درباره تغییرات هورمونی، بیماری‌های پنهان یا فشارهای روحی پیامی به شما منتقل کند. وبسایت ومنز‌هلت در گزارشی به دلایل پنهان افزایش ناگهانی وزن اشاره میکند که به دلایل مختلف ازجمله مشکلات تیروئید و اختلال خواب تا استرس، داروها و بیماری‌ها برمی‌گردد.
به‌گفته دکتر نائومی پارلا، متخصص پزشکی چاقی و پزشک خانواده از دانشگاه راش، از نظر آماری افزایش یک تا دو کیلو وزن در سال از سن ۲۰ تا ۶۵ سالگی طبیعی است، اما اگر وزنتان بیش از این اضافه شد ممکن است یکی از عوامل زیر دخیل باشد:
۱. کم‌کاری تیروئید
وقتی کسی بدون دلیل مشخص وزن اضافه میکند، پزشکان معمولا اول تیروئید را بررسی می‌کنند. تیروئید غده پروانه‌ای‌شکل در ناحیه گردن است که نقش مهمی در تنظیم سوخت‌وساز بدن دارد و کم‌کاری آن باعث کند شدن سوخت‌وساز و درنتیجه اضافه‌وزن می‌شود. از هر هشت زن یک نفر ممکن است به اختلال تیروئید مبتلا شود. علائم دیگر این مشکل شامل خستگی، خشکی پوست، ریزش مو، گرفتگی عضلات و یبوست است.
۲. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
این اختلال شایع هورمونی تعادل استروژن و تستوسترون را بر هم می‌زند و باعث بروز علائمی مانند بی‌نظمی قاعدگی، رشد موهای زائد، میگرن و اختلال در عملکرد انسولین می‌شود. یکی از نتایج رایج آن هم افزایش وزن در ناحیه شکم است.
۳. افسردگی یا اضطراب
استرس و اضطراب مزمن باعث افزایش سطح کورتیزول می‌شود و بدن را به ذخیره چربی ترغیب میکند. اگر مدتی است حال خوشی ندارید، خوب نمی‌خوابید، دائم خسته‌اید یا دیگر به چیزهایی که دوست داشتید علاقه‌مند نیستید، بهتر است با پزشک یا مشاور صحبت کنید.
۴. خواب ناکافی
کم‌خوابی تعادل هورمون‌های گرسنگی را مختل میکند. هورمون گرلین که احساس گرسنگی ایجاد میکند بیشتر می‌شود و هورمون لپتین که احساس سیری می‌دهد کاهش مییابد و موجب پرخوری می‌شود. پژوهشی در سال ۲۰۲۳ نشان داد کسانی که شب‌هنگام کمتر از شش ساعت می‌خوابند، پس از پایان دوره رژیم سریع‌تر وزن اضافه می‌کنند.
۵. رشد بیش‌ازحد باکتری‌های روده کوچک
روده برای عملکرد درست به تعادل باکتری‌های مفید و مضر نیاز دارد. وقتی این تعادل به هم بخورد و باکتری‌های مضر زیاد شوند، مشکلاتی مانند نفخ، دل‌درد، اسهال و حتی افزایش وزن ناگهانی بروز میکند. مصرف آنتی‌بیوتیک و تغییر رژیم غذایی ازجمله درمان‌های این اختلال به شمار می‌آیند.
۶. پیش‌یائسگی
بسیاری از زنان در دهه ۳۰ و ۴۰ عمر وارد دوره پیش‌یائسگی می‌شوند. در این زمان، سطح هورمون‌ها به‌شکل نامنظم بالا و پایین می‌رود که ممکن است باعث افزایش وزن شود. از طرفی با افزایش سن توده عضلانی کاهش مییابد و بر چربی افزوده می‌شود که همه اینها ممکن است سبب بالا رفتن وزن شوند.
۷. داروها
برخی داروها مانند ضدافسردگی‌ها (پروزاک و لکساپرو)، بتابلوکرها، استروئیدها و حتی آنتی‌هیستامین‌هایی مثل بنادریل، سبب افزایش اشتها، احتباس آب یا کند شدن سوخت‌وساز می‌شوند. اگر این داروها را مصرف می‌کنید حتما با پزشک مشورت کنید و آنها را خودسرانه قطع نکنید.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
۸. بیماری کوشینگ
این بیماری نادر در نتیجه ترشح بیش از حد کورتیزول به وجود می‌آید. چاقی شکمی، تجمع چربی در پشت گردن، و ایجاد ترک‌های قرمز روی شکم از علائم اصلی آن است. کم‌توانی، دیابت، فشار خون بالا و کلسترول بالا هم ممکن است از دیگر علائم باشد. دارو، جراحی یا پرتودرمانی ازجمله روش‌های درمانی این بیماری‌اند.
۹. کم‌آبی بدن
گاهی بدن تشنگی را با گرسنگی اشتباه می‌گیرد. کمبود آب باعث کاهش سوخت‌وساز، خستگی، گیجی و میل به خوردن می‌شود. اگر رنگ ادرار‌تان تیره شده یا کمتر به دستشویی می‌روید، احتمالا به آب بیشتری نیاز دارید. نوشیدن آب کافی به بدن کمک میکند غذا را بهتر هضم کند و انرژی کافی تولید کند.
۱۰. سرطان تخمدان
در موارد نادر، افزایش حجم شکم ممکن است به دلیل تومور تخمدان یا تجمع مایعات ناشی از آن باشد. اگر زود سیرمی‌شوید و در ناحیه پایین شکم درد یا فشار زیادی روی مثانه احساس می‌کنید، این علائم جدی‌اند، حتما به پزشک مراجعه کنید، به‌ویژه اگر سابقه ابتلا به سرطان تخمدان در خانواده‌تان وجود دارد.
۱۱. ترک سیگار
نیکوتین باعث افزایش دوپامین و کاهش اشتها می‌شود. وقتی سیگار را ترک می‌کنید، بدن به دنبال چیزی است تا دوباره بتواند لذت ببرد و ممکن است میلتان به قند و نشاسته افزایش یابد. ورزش و مراقبه می‌توانند جایگزین مناسبی باشند و به دوباره تنظیم شدن بدن کمک کنند.
۱۲. دیابت
در دیابت نوع ۲ بدن دربرابر انسولین مقاوم می‌شود و همین موضوع باعث افزایش وزن، به‌ویژه در ناحیه شکم، می‌شود. مصرف انسولین هم می‌تواند باعث ذخیره چربی اضافه شود، به‌خصوص اگر کالری دریافتی بیشتر از نیاز بدن باشد. در این شرایط، رژیم غذایی سالم و پرهیز از قندهای فراوری‌شده بسیار مهم است.
۱۳. دیگر انواع سرطان
برخی سرطان‌ها مانند سرطان غدد فوق‌کلیوی باعث ترشح کورتیزول و افزایش وزن می‌شوند. اغلب سرطان‌ها در مراحل اولیه با کاهش وزن همراه‌اند، اما در مراحل پیشرفته‌تر، به دلیل رشد تومور یا تجمع مایع در شکم، وزن افزایش مییابد.
پرسش‌های رایج درباره افزایش وزن بی‌دلیل
چرا با اینکه غذای سالم می‌خورم و ورزش می‌کنم چاق می‌شوم؟
افزایش وزن در بزرگسالان اغلب به دلیل عدم تعادل هورمونی است، نه به دلیل زندگی ناسالم یا ورزش نکردن. به گفته دکتر نائومی پارلا، اختلالات تیروئید، آپنه خواب و مقاومت به انسولین از دلایل شایع اضافه وزن هستند، برخی داروها نیز ممکن است در این مورد نقش داشته باشند. بررسی دقیق شیوه زندگی، تغذیه، خواب و استرس ضروری است، حتی اگر ظاهرا همه چیز «سالم» به نظر می‌رسد.
آیا این افزایش وزن به یائسگی، ژنتیک یا افزایش سن مربوط است؟
بله. به گفته پارلا، یائسگی، ژنتیک، سن و انسولین همگی بر میزان وزن تاثیر دارند. شیوه غذا خوردن، تحرک و استراحت می‌تواند عملکرد هورمون‌ها و ژن‌های فعال را تغییر دهد. به همین دلیل توصیه می‌شود برای شناسایی الگوی بدنی و تنظیم آن با متخصص مشورت کنید.
آیا می‌توانم فقط با دارو وزن کم کنم و بعد آن را قطع کنم؟
پارلا می‌گوید: «داروهای فعلی معمولا باید دائم مصرف شوند تا وزن پایین بماند.» اما اصلاح شیوه زندگی مانند تنظیم زمان وعده‌های غذایی، کاهش استرس و خواب کافی، در کنار داروها اثربخشی را چند برابر میکند. مصرف دارو لاغری باید زیر نظر پزشک باشد.
من خیلی کم غذا می‌خورم ولی همچنان اضافه وزن دارم. آیا کالری کافی دریافت نمی‌کنم؟ باید صبحانه بخورم؟
پارلا توضیح می‌دهد که افزایش وزن معمولا به کم‌خوری مربوط نیست، بلکه به انتخاب مواد غذایی، خواب ناکافی، استرس مزمن و تغذیه نامناسب بستگی دارد. او توصیه میکند روزانه حداقل ۱۲ ساعت به دستگاه گوارش استراحت دهید. مثلا شب‌ها چیزی جز آب یا نوشیدنی‌های بدون قند مصرف نکنید. پرهیز موقت از الکل یا قند هم ممکن است مفید باشد.
چگونه می‌توانم انگیزه‌ام را برای کم‌خوری و ورزش حفظ کنم؟
به گفته پارلا، «مشکل اصلی بیشتر افراد کمبود انگیزه نیست، بلکه هورمون‌هایی است که به دلایل مختلف در حالت ذخیره چربی قرار گرفته‌اند.» او می‌افزاید، به این فکر کنید که هدفتان از کاهش وزن چیست؟ انرژی بیشتر، اعتمادبه‌نفس یا احساس بهتر درمورد بدنتان؟ بر همین انگیزه‌ها تمرکز کنید، نه بر رژیم‌های سخت‌گیرانه و زودگذر.
