پس از آنکه ساموئل ژبوگار، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلوونی در سازمان مللــ که کشورش ریاست دورهای شورای امنیت را در ماه دسامبر ۲۰۲۵ بر عهده داردــ از آخرین مراحل آمادهسازی یک سفر تاریخی و سرنوشتساز به سوریه و لبنان در هفته نخست دسامبر خبر داد، محافل منطقهای و بینالمللی توجه زیادی به این سفر نشان دادند. بهویژه که چنین سفری از زمان تاسیس شورای امنیت در هشت دهه پیش، بیسابقه به شمار میآید. بدین ترتیب، در مقطعی بسیار حساس برای منطقه، هیئتی بلندپایه از دیپلماتها و سفرای ۱۵ کشور عضو شورای امنیت سازمان ملل، تا چند روز دیگر به دمشق و بیروت خواهد رفت.
سفر به دمشق؛ تلاش برای تحکیم ثبات در نخستین سالروز سقوط رژیم اسد
سفر هیئت سازمان ملل به سوریه تنها چند روز پیش از نخستین سالگرد فروپاشی رژیم بشار اسد، رئیسجمهوری پیشین سوریه، انجام میشود. این زمانبندی تصادفی نیست، بلکه نشانهای روشن است از اینکه جامعه جهانی میخواهد در مرحله جدید و بازسازی، کنار سوریه بایستد. در همین راستا، ساموئل ژبوگار، نماینده دائم استونی و رئیس این هیئت، تصریح کرد که برنامهریزی برای این سفر «ساده نبود» و دستیابی به توافق درباره آن زمان زیادی برد؛ موضوعی که بیانگر اهمیت ویژه و استثنایی این سفر است.
قرار است در جریان این سفر، اعضای هیئت مزبور با احمد الشرع، رئیس دولت انتقالی سوریه، چهرهای که توانست در یک سال گذشته، تحولات مهم و کمسابقهای را در سطح منطقه و جهان رقم زند، دیدار کنند.
این تحولات از حذف نام احمد الشرع از فهرست تحریمهای شورای امنیت در نوامبر گذشته آغاز شد؛ تصمیمی که هم به معنای به رسمیت شناختن تغییرات جدید در سوریه بود و هم دعوتی آشکار از احمد الشرع برای به عهده گرفتن دوره انتقالی. پس از آن، الشرع در مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی بیسابقه داشت و با شماری از رهبران جهان، از جمله دونالد ترامپ، رئیسجمهوری ایالات متحده، دیدار کرد.
سفر هیئت سازمان ملل به دمشق نشان میدهد که جامعه جهانی به حمایت از تغییرات جدید در سوریه مصمم است. ژبوگار نیز تاکید کرده که هدف اصلی این سفر، «ارسال پیام حمایت» و «بازسازی اعتماد مردم سوریه به سازمان ملل» است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
با این حال، پیام این سفر زمانی کامل خواهد شد که هیئت سازمان ملل به فریادهای دردناک مردم سوریه از حملات مکرر اسرائیل هم بیاعتنا نماند. سوریه در حالی در معرض نقض آشکار حاکمیتش قرار گرفته که در تلاش برای بازسازی و حفظ وحدت ملی خود است. تازهترین نمونه از این دست حمله به روستای بیتجن بود که به جان باختن و زخمی شدن شماری از شهروندان سوری انجامید.
انتظار میرود اعضای شورای امنیت در این سفر، از نجات رشدی، معاون فرستاده ویژه دبیرکل سازمان ملل، درباره این حملات و نقض مفاد توافقنامه توقف درگیری اسرائیل و سوریه که در ۳۱ مه ۱۹۷۴ امضا شد، گزارش مفصلی دریافت کنند، اما تنها شنیدن این گزارش کافی نیست و لازم است اقدامی واقعی انجام شود.
اکنون زمان آن رسیده است که محکومیتهای شفاهیــ مانند اظهارات دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا، که اقدامهای گسترده اسرائیل را «غیرقابلقبول» خوانده استــ به فشار عملی تبدیل شود. واشنگتن که توان اثرگذاری بر متحدش، اسرائیل، را دارد، باید از ابزارهایشــ از تهدید به تعویق ارسال سلاح تا کاهش حمایت سیاسی بیقیدوشرطــ استفاده کند تا حملات یادشده را که مانع تامین صلح و ثبات در منطقه میشوند، متوقف کند.
سفر به بیروت؛ سنگر صلح در نخستین خط تنشهای منطقهای
هیئت سازمان ملل پنجم دسامبر پس از دمشق، راهی بیروت میشود؛ اقدامی که نشان میدهد سرنوشت ثبات در دو کشور همسایه، بهنوعی به هم گره خورده است. در لبنان، اعضای هیئت شورای امنیت با نیروهای یونیفیل (UNIFIL)، نیروی حافظ صلح سازمان ملل که از سال ۱۹۷۸ میان لبنان و اسرائیل بهعنوان خط حائل عمل میکنند و قرار است ماموریتشان تا پایان سال ۲۰۲۷ خاتمه یابد، دیدار خواهند کرد.
این سفر در حالی انجام میشود که فضا در لبنان بسیار پرتنش است. مقامهای لبنانی اسرائیل را متهم میکنند که توافق آتشبسی را که نوامبر ۲۰۲۴ برای پایان دادن به بیش از یک سال درگیری با حزبالله به دست آمد، نقض کرده است و این کشور را به ادامه حملات هوایی و باقی ماندن نیروهایش در بخشهایی از خاک لبنان متهم میکنند.
این وضعیت جامعه جهانی را در برابر مسئولیتی سنگین قرار میدهد. دیدار با نیروهای یونیفل تاکیدی است بر نقش سازمان ملل بهعنوان حافظ صلح؛ نقشی که با هر بار نقض توافقها، تضعیف میشود. از همین رو، هیئت شورای امنیت باید بیروت را با پیامی قاطع ترک کند؛ پیامی که روشن کند آتشبس یک واژه تشریفاتی نیست، بلکه تعهدی است که همه طرفها باید به آن پایبند باشند و هرگونه نقض آن با پیامدهای جدی و قاطع روبرو خواهد شد. بهویژه اینکه ثبات در لبنان همچنان شکننده است، در حالی که بخشی جداییناپذیر از معادله بزرگتر ثبات منطقه به شمار میآید.
اصل احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی، دو عاملی که دمشق و بیروت را به هم پیوند میدهند
عامل مشترکی که دمشق و بیروت را در این سفر به هم پیوند میدهد، اصل احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها است؛ اصلی که سنگبنای منشور سازمان ملل محسوب میشود. ادامه حملات اسرائیل به سوریه و نقض آتشبس در لبنان دو روی یک سکهاند که این اصل اساسی را تهدید میکنند. سفر هیئت شورای امنیت به دمشق و بیروت تنها به معنای به رسمیت شناختن نقش محوری این دو پایتخت در حفظ ثبات منطقه نیست؛ بلکه آزمونی برای سنجش جدیت شورای امنیت نیز به شمار میآید. اینکه آیا سازمان ملل میتواند حمایتهای لفظی را به حمایت واقعی و اقدامهای ملموس تبدیل کند یا خیر.
مردم سوریه و لبنان که سالها است زیر بار سنگین جنگ و بحران زندگی کمر خم کردهاند، اکنون به این سفر نه بهعنوان یک رویداد رسانهای، بلکه بهعنوان یک کورسوی امید واقعی مینگرند. همانطور که ژبوگار گفت، سازمان ملل پس از سالها دوباره به سوریه بازگشته است و اکنون در لحظهای حساس راهی لبنان میشود. اما اهمیت اصلی این سفر در اقدامها و قطعنامههای بینالمللی بالقوهای نهفته است که پس از این سفر اتخاذ و صادر خواهد شد و اسرائیل را برای توقف حملات مکرر به لبنان و سوریه تحت فشار قرار دهد.
پیامی که این سفر باید تثبیت کند، روشن است. صلح واقعی زمانی پایدار میشود که بر پایه احترام به اراده مردم و حاکمیت کشورها استوار باشد.
