معبد باستانی آناهیتا که یکی از منحصربه‌فردترین بناهای سنگی ایران است و مانند نگینی در شرق استان کرمانشاه می‌درخشد، به دلیل بی‌اعتنایی مسئولان جمهوری اسلامی و نیمه‌کاره ماندن پروژه جراحی باستان‌شناسی به «مرگ تدریجی» دچار شده است. این خبر را مرتضی گراوند، مدیر پایگاه ملی معبد آناهیتا، اعلام کرد و گفت که خطر تخریب سنگ‌ها، ستون‌ها و سرستون‌ها این بنای باستانی را تهدید می‌کند.

به گفته مدیر پایگاه ملی آناهیتا، بی‌توجهی به این معبد در حالی است که تاکنون تنها دو فصل کاوش در آن انجام شده و هنوز بخش‌هایی از ساختار و چارچوب معبد ناشناخته است؛ به‌ طوری‌ که نمی‌توان با قطعیت گفت که این اثر دقیقا در چه دوره تاریخی بنا شده است.

مرتضی گراوند گفت: «اگر در طول همین دو دهه گذشته سالی حدود ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان به این اثر اختصاص می‌دادند، و هر سال هم تنها یک کاوش باستان‌شناسی در آن انجام می‌شد، تاکنون بخش اعظم اثر از دل خاک و نخاله‌های انباشته روی آن بیرون آمده بود اما حالا فقط برای انجام دادن یک فصل کاوش باستان‌شناسی در این بنای تاریخی، به حدود یک تا ۱.۵ میلیارد تومان اعتبار نیاز است.»

مدیر پایگاه ملی آناهیتا در ادامه افزود: «تنها اقدام‌هایی که در یکی دو سال اخیر در معبد انجام شد، ساماندهی محوطه، ایجاد فضای سبز، جمع کردن علف‌های هرز، ایجاد پایگاه بلیت‌فروشی و برقراری روشنایی بود؛ در حالی‌ که این کارها باید ۲۰ سال پیش انجام می‌شد، نه اکنون.»

این باستان‌شناس با انتقاد از بی‌توجهی دولت، به خبرگزاری ایسنا گفت: «اگر مسئولان کنگاور را جزو کرمانشاه می‌دانند که به این اثر توجه کنند، اگر هم نمی‌دانند، بگویند که ما تکلیفمان  را بدانیم و برای جمع‌آوری کمک کاسه گدایی دست بگیریم و از خیرین و هرجای دیگری دنبال پول برای این معبد باشیم.»

گراوند با تاکید بر اینکه ادامه کاوش‌های باستان‌شناسی در معبد آناهیتا ضروری است، گفت که در حال حاضر حدود شش تا هفت واحد مسکونی در حریم این اثر باستانی قرار دارند که باید برای تملک آن‌ها اقدام شود. او در ادامه افزود که از آخرین کاوش‌های باستان‌شناسی در این بنای تاریخی حدود دو دهه می‌گذرد و از آن زمان تاکنون، این معبد به فراموشی سپرده شده است.

بخش‌های زیادی از معبد تاریخی آناهیتا در جریان دو فصل کاوش باستان‌شناسی طی دهه‌های ۴۰ و ۸۰ از دل خاک بیرون آمدند. این اثر باستانی در دهه ۴۰ جزو پنج اثر ملی برجسته ایران بود و یک پایگاه پژوهشی معتبر محسوب می‌شد اما حالا از سخنان مدیر پایگاه ملی معبد آناهیتا چنین برمی‌آید که پس از انقلاب اسلامی به آن بسیار «بی‌مهری» شده است.

به گفته گراوند، وضعیت معبد آناهیتا با پایگاه‌های پژوهشی امروز قابل‌قیاس نیست و در حالی که پایگاه‌هایی با قدمت کمتر موردتوجه قرار می‌گیرد، اثری با عظمت و بزرگی آناهیتا فراموش می‌شود. او تاکید کرد: «اگر قرار بر اولویت‌بندی باشد، طاق بستان، بیستون، معبد آناهیتا و عمارت خسرو از بناهای شاخص و مهم استان کرمانشاه‌اند که باید به آن‌ها توجه شود، اما دقیقا به همین‌ها بی‌توجهی می‌شود.»

مدیر پایگاه ملی معبد آناهیتا به قوانین مربوط به نگهداری از بناهای تاریخی در جمهوری اسلامی اشاره کرد و گفت که این بناها باید ردیف بودجه مستقل داشته باشند اما تاکنون چنین اعتباری به آثار تاریخی کرمانشاه تخصیص نیافته است.

معبد آناهیتا در شهرستان کنگاور استان کرمانشاه و در مسیر راه تاریخی هگمتانه به تیسفون واقع است. این بنای باستانی سال ۱۳۱۰ در فهرست میراث ملی ایران ثبت شد. سال ۱۳۸۵ نیز سازمان یونسکو معبد آناهیتا را ثبت جهانی کرد.

معبد آناهیتا پس از تخت‌ جمشید، دومین بنای سنگی تاریخی و باستانی ایران است اما به دلیل نیمه‌کاره ماندن کاوش‌های باستان‌شناسی قدمت آن هنوز مشخص نیست؛ هرچند کاوشگرانی مانند محمدکریم پیرنیا نشانه‌هایی از دوران ساسانیان را بر سنگ‌های آن کشف کرده‌اند.

به گفته پیرنیا این بنا در دوران اشکانیان (پارت‌ها) ساخته و در دوران ساسانیان ترمیم شده است. برخی باستان‌شناسان نیز با در نظر گرفتن ویژگی‌های زمین‌شناسی گفته‌اند که عناصر موجود در معبد آناهیتا مربوط به دوران هخامنشیان است.

درباره کاربری معبد آناهیتا نیز روایت‌های متعددی مطرح شده است؛ برخی آن را پرستشگاه آناهیتا، فرشته آب و زیبایی دانسته‌اند و برخی می‌گویند پادشاهان از آن برای پذیرایی از مهمانان استفاده می‌کردند. برخی نیز آنجا را مکانی برای خوشگذرانی و تفریح معرفی کرده‌اند. 

این بنا با وسعتی بالغ‌ بر چهار هکتار بر پشت صخره‌ای مشرف به دشت کنگاور قرار دارد و همچون دیگر بناها و پرستشگاه‌های باستانی، بر بلندی ساخته شده است.