با اینکه بر اساس گزارش‌های متعدد و اظهارات کارشناسان حوزه سلامت زنان سن ابتلا به سرطان پستان در ایران کاهش و موارد ابتلا به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است، نه‌تنها گام‌های ضروری در این زمینه برداشته نمی‌شود، که در مسیر اطلاع‌رسانی سنگ‌اندازی هم می‌شود و تیغ سانسور جمهوری اسلامی سلامت زنان را هم نشانه گرفته است.

روزنامه شرق در گزارشی به محدودیت‌های موجود در حوزه درمان سرطان در زنان پرداخته و اشاره می‌کند که علاوه بر تمام محدودیت‌های موجود، نام عضو درگیر سرطان، خود یک محدودیت است و تلاش می‌شود به جای «سرطان پستان» از «سرطان سینه» استفاده شود.

در عین حال، دکتر آسیه الفت‌بخش، معاون پژوهشی پژوهشگاه سرطان، در گفتگویی با این روزنامه اعلام کرده است که گاهی حتی واژه «سرطان سینه» هم با محدودیت مواجه می‌شود و «‌برای نصب بنرهای اطلاع‌رسانی به‌ناچار باید از سرطان بانوان به جای سرطان پستان استفاده کرد.» دکتر الفت‌بخش می‌گوید، این درحالی است که سینه یک بخش بدن است و پستان یک عضو مشخص و عنوان کلی «سرطان بانوان» مجموعه‌ای از سرطان‌های مربوط به زنان را شامل می‌شود.

دکتر الفت‌بخش همچنین در بخش‌های دیگری از این گفتگو اشاره می‌کند که آمار دقیقی از میزان ابتلا به سرطان پستان در ایران وجود ندارد. او به آمارهای جهانی استناد می‌کند و می‌گوید: «آخرین آمار ابتلای به این سرطان مربوط به سال ۲۰۲۳ است، یعنی حدود دو سال پیش. آمارهای پیش‌بینی‌شده نشان می‌دهد که برای سال ۲۰۳۵ این عدد به ۲۶ هزار مورد جدید در سال می‌رسد؛ بنابراین شاهدیم که روند رو به افزایش است. اما اینها پیش‌بینی‌های سازمان بهداشت جهانی است و خودمان آمار دقیقی در کشور نداریم.»

او که به دلیل نبود آمارهای مشخص، به تجربیات و مشاهدات شخصی‌اش اکتفا می‌کند، می‌گوید: «نموداری داریم که شیبش رو به افزایش است. از سوی دیگر موارد ابتلا در دوره جوانی را هم زیاد می‌بینیم. در ابتدای کارم، مراجعه‌کننده زیر ۵۰ سال خیلی زیاد نداشتیم اما الان نسبت به قبل زیاد شده‌اند؛ یعنی بیماران جوان‌تر شده‌اند. چون آمار دقیقی نداریم، نمی‌توانیم دقیق هم اظهارنظر کنیم، ولی شاید نسبت به خیلی از کشورها، میزان ابتلا به سرطان پستان جوانان ما بیشتر به نظر برسد.»

او سن جوانی را زیر ۴۵ و ۴۰ سال می‌داند و می‌گوید که به‌تازگی موارد مراجعه زنان در این سن به دلیل ابتلا به این سرطان بیشتر شده است. موضوعی که بار دیگر پای فقدان آمار را به میان می‌کشد: «البته بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیشترین علت ابتلا ژنتیکی است، اما باید مطالعه شود که آیا در جمعیت جوان ما اختلالات ژنتیکی رخ داده است یا این اختلالات بیشتر شده‌اند. الان آماری در این زمینه نداریم.»

به گفته این کارشناس، نبود آگاهی‌رسانی و محدودیت‌هایی که در صداوسیما برای سخن گفتن از سرطان پستان وجود دارد، باعث شده غربالگری به موقع انجام نشود و جان زنان در خطر قرار بگیرد.

الفت‌بخش تاکید می‌کند که «اگر فرد در مرحله صفر تشخیص داده شود، درمانش قطعی است. اما وقتی که چیزی در پستانش احساس کرده که زیر یک سانتی‌متر باشد، یعنی به اندازه یک فندق، او در استیج (مرحله) یک قرار گرفته است، اگر آنچه احساس کرده به اندازه یک گردو باشد، یعنی بالای دو سانتی‌متر، یعنی فرد در استیج دو قرار گرفته است. در علم پزشکی قرارگرفتن در استیج یک، با بقای حدود پنج‌ساله و ۹۷ درصد قرار می‌گیرد اما تشخیص در استیج صفر بقای پنج‌ساله ۱۰۰ درصد دارد. در ایران متاسفانه سرطان پستان اغلب در استیج دو تشخیص داده می‌شود».

بر اساس این گزارش،‌ چنین وضعیتی در شهرهای کوچک وخیم‌تر است، به‌طوری که در مناطق محروم زنان اطلاعات کافی در این زمینه ندارند و از نظر فرهنگی هم به دلیل شرم از مراجعه به پزشک امتناع می‌کنند. در این مناطق آن‌قدر دیر مراجعه می‌کنند که تشخیص در استیج‌های سه و چهار اتفاق می‌افتد.

معاون پژوهشی پژوهشگاه سرطان همچنین برآورد می‌کند که ۷۰ درصد زنان حتی از خودآزمایی اطلاعی ندارند و در بهترین حالت در شهری مانند تهران، نزدیک به ۶۰ درصد زنان درباره غربالگری آگاهی داشتند اما فقط ۱۶ درصد از آنها برای این کار اقدام می‌کردند که نشان می‌دهد هم اطلاع‌رسانی مشکل دارد و هم اینکه افراد از نظر مالی توانایی مراجعه برای غربالگری را ندارند.

او با انتقاد از بی‌توجهی دولت‌ها در ایران به غربالگری تاکید می‌کند: «یک روش این است که دولت فراخوان می‌دهد و از زنان می‌خواهد غربالگری از نوع ماموگرافی انجام دهند، هزینه آن را هم برعهده می‌گیرد. اساسا روش غربالگری بستگی به بودجه کشورها دارد. در کشور ما غربالگری سیستماتیک با روش غربالگری وجود ندارد و فقط هنگامی که زنی به پزشک زنان مراجعه می‌کند ممکن است آنجا به او پیشنهاد غربالگری داده شود. در این روش، مراجعه‌کننده هزینه غربالگری را به عهده می‌گیرد.»

ناآگاهی زنان از سرطان پستان،‌ راه‌های شناسایی و درمانش، در حالی است که هفته گذشته آزاده جولایی، مدیر موسسه سرطان پستان اعلام کرد که سالانه حدود ۱۹ هزار زن در کشور به سرطان پستان مبتلا می‌شوند؛ رقمی که به گفته او ۱۰ سال پیش ۱۳ هزار مورد بود.

جولایی ورود متولدان دهه شصت به دوره میانسالی را از دلایل اصلی افزایش موارد جدید می‌داند. او همچنین انتقاد کرده بود که «همه موارد ابتلا در سامانه ملی ثبت نمی‌شوند و پوشش آماری کامل نیست».

او با این حال تاکید کرد که با همین داده‌ها میانگین ۵۰ مورد تشخیص در روز ثبت شده است و می‌توان گفت بیشترین شیوع این سرطان در استان‌های اصفهان و یزد گزارش شده است.

سرطان پستان در حالی رو به شیوع است که به موازات آن پوشش بیمه‌ای کافی برای غربالگری و درمان انجام نمی‌شود. دسترسی نابرابر به خدمات غربالگری، به‌ویژه ماموگرافی، موجب شده است که بسیاری از زنان در شهرهای کوچک و مناطق محروم از تشخیص زودهنگام محروم بمانند. حتی در کلان‌شهرهایی مانند تهران و اصفهان، میزان مراجعه برای غربالگری بسته به توان مالی خانواده‌ها متفاوت است و زنان کم‌درآمد اغلب به دلیل هزینه بالا یا نبود بیمه موثر، از انجام این آزمایش‌ها صرف‌نظر می‌کنند.

افزون بر آن، در سال‌های اخیر، بحران دارویی موجب کمبود داروهای شیمی‌درمانی و هورمونی شده و بیماران ناچارند داروهایشان را از بازار آزاد و با قیمت‌های بسیار بالا تهیه کنند. به گفته کارشناسان حوزه درمان، هزینه ماهانه دارو و خدمات مرتبط برای برخی بیماران تا صد میلیون تومان می‌رسد؛ رقمی که بیشتر مردم امکان پرداخت آن را ندارند.