رسانه‌های ازبکستان، روز پنجشنبه ۲۷ مهر (۱۹ اکتبر)، به نقل از مقام‌های ارشد این کشور اعلام کردند که قرار است در ماه‌های پیش رو، یک هیئت از این کشور برای گفت‌وگو با طالبان درباره تاسیس کانال قوش تپه و تبعات منفی آن بر ازبکستان، به کابل بروند.

رزونامه کازتاوز (مستقر در تاشکند)، به نقل از اولوغ‌بیک کوسیموف، فرماندار منطقه جنوبی سرخان‌دریای ازبکستان (منطقه هم مرز با افغانستان)، نوشت که این ملاقات قرار است قبل از پایان سال جاری میلادی صورت بگیرد.

رسانه‌های دولتی ازبکستان تاسیس کانال قوش تپه را «اقدام جاه‌طلبانه طالبان» خوانده و گفته‌اند که این اقدام امنیت آب در آسیای میانه را به خطر انداخته است.

سفر هیئت ازبکستان به کابل در حالی طرح‌ریزی شده است که طالبان در هفته گذشته، فاز نخست کانال قوش تپه را رسما افتتاح کردند و به بهره‌برداری رساندند و از آغاز فاز دوم آن خبر دادند. این کانال که قرار است به طول ۲۸۵ کیلومتر از شهرستان کلدار استان بلخ تا شهرستان اندخوی استان فاریاب در شمال افغانستان ساخته شود، بخش بزرگی از آب آمو دریا را به دیگر مناطق شمالی افغانستان هدایت می‌کند و بر اساس برآوردها، زمینه آبیاری ۵۵ هزار زمین کشاورزی را فراهم خواهد کرد.

روسای‌جمهور کشورهای آسیای میانه به‌ویژه ازبکستان که در منطقه آمو دریا، با افغانستان مرز مشترک دارد، نگرانی شدیدشان را از ساختن این بند و تاثیرات منفی آن بر کمبود آب در آسیای میانه مطرح کرده بودند. اما طالبان این نگرانی‌ها را بیجا خوانده و گفتند که در حوزه آمو دریا هیچ معاهده‌ای با هیچ کشوری ندارند و بر این اساس، ملزم به حسابدهی به هیچ کشوری نیستند.

شیرمحمد عباس استانکزی، معاون وزیر امور خارجه رژیم طالبان، هفته گذشته در مراسمی به مناسبت آغاز مرحله دوم ساخت کانال قوش‌تپه گفت: «اگر همسایگان ما در این زمینه نگرانی دارند، ما آماده‌ایم از طریق مجاری دیپلماتیک با آن‌ها تماس بگیریم.»

اما محمد یعقوب مجاهد، سرپرست وزارت دفاع رژیم طالبان، با لحن تندی گفت نیروهای مسلح طالبان با قدرت در برابر هرگونه تلاش برای جلوگیری از اجرای این پروژه مقاومت خواهند کرد.

این در حالی‌ست که شوکت میزضیایف، رئیس‌جمهوری ازبکستان، در نشستی با رهبران آسیای میانه در شهر دوشنبه تاجیکستان، گفت: «راه‌اندازی [این کانال] می تواند رژیم آب و تعادل را در آسیای مرکزی به‌طور اساسی تغییر دهد.» او تاکید کرد: «ما معتقدیم تشکیل یک کارگروه مشترک برای بررسی تمام جوانب ساخت کانال قوش تپه و تاثیر آن بر رژیم آبی آمودریا ضروری است.»

اما به‌نظر می‌رسد طالبان در دو سال گذشته عجله زیادی برای تکمیل این پروژه دارند، زیرا بزرگ‌ترین و مهم‌ترین پروژه اقتصادی این گروه است و به همین دلیل تاکنون به کشورهای همسایه به‌ویژه آسیای میانه، مجال نداده‌اند تا در مطالعات امکان‌سنجی مشارکت کنند.

اما محققان آب در آسیای میانه معتقدند عجله طالبان سبب شده است که این کانال با روش‌های بسیار ابتدایی و آسیب‌زا ساخته شود و احتمال هدر رفتن مقدار زیادی از آب رود آمو وجود دارد.