شعار محرم امسال «فرزندآوری» ا‌ست. شاید تا چند سال پیش اگر همین شعار توسط فرد یا گروهی بیان شده بود، توهین به مقدسات و سخره کردن قیام حسین بن علی شناخته می‌شد. اما امروز وقتی مداح محبوب حاکمیت میثم مطیعی این بحث را مطرح می‌کند، نه‌تنها توهین به مقدسات نیست بلکه بهره‌بردن از مناسک مذهبی برای تبیین سیاست‌های حاکمیت است.

واقعیت آن است بحث پیر شدن جمعیت ایران و کاهش فرزندآوری در خانواده‌های ایرانی دیگر از حد یک نگرانی ساده گذشته و به بحرانی جدی تبدیل شده است.

کاهش آمار ازدواج، طلاق‌های زودهنگام و از همه مهم‌تر عدم تمایل به فرزندآوری وقتی در کنار رشد بالای ناباروری در ایران قرار می‌گیرد مسئله پیر شدن جمعیتی ایران را جدی‌تر از هر زمان دیگری می‌کند. در این میان اما بخش مهمی از دلایل خانواده‌ها و زوج‌های ایران برای عدم فرزندآوری به مسائل اقتصادی بر می‌گردد.

هزینه‌های درمانی در دوران بارداری، زایمان و هزینه‌های رایج مرتبط با بزرگ کردن فرزندان در ایران چیزی نیست که امروزه هر خانواده ایرانی توان پرداخت آن را داشته باشد.

در این گزارش نگاهی به هزینه‌های بارداری و زایمان و بزرگ کردن فرزند در ایران داریم. نقطه آغاز داستان همان لحظه مطلع شدن از بارداری است. بماند که اگر خانواده‌ای با مشکلات دیرباوری و یا ناباروری مواجه باشد، درمان آن هزینه‌هایی گاه تا چند ده و حتی چند صدمیلیونی در پی دارد.

اما اولین گام بعد از مشخص‌شدن بارداری مادر انجام سری آزمایش‌های کامل است که در همان اولین گام خانواده را با مبلغی از ۲۵۰ تا ۵۰۰ هزار تومان بسته به تصمیم پزشک و محل انجام آزمایش در هر نوبت مواجه می‌کند.

این آزمایش‌ها در طول نه ماه بارداری شاید یک یا دو بار دیگر ضروری باشد که می‌توان در خوش‌بینانه‌ترین برآورد برای مجموع آزمایش‌های دوران بارداری رقمی ۲ میلیون‌تومانی را در نظر گرفت.

بحث انتخاب پزشک متخصص که در طول پروسه بارداری پزشک مادر بوده و زایمان را انجام دهد در میان است که اگر عرف ۷۰ تا ۱۰۰ تومانی تعرفه پزشک متخصص را در نظر بگیریم و آن را ضرب در تعداد مراجعات کنیم با رقمی نزدیک به یک میلیون تومان در طول مدت بارداری می‌شود. این مبلغ جدای از هزینه انجام مراحل زایمان توسط پزشک است که در ادامه به آن می‌پردازیم.

مسئله بعدی انجام سونوگرافی در طول مدت بارداری است که معمولاً در سه تا چهار نوبت انجام می‌شود. ساده‌ترین سونو در ایران با رقم پایه ۱۵۰ هزارتومانی آغاز می‌شود. اما بازهم بسته به شرایط مادر شاید پزشک سونوی واژینال درخواست کند که مبالغ آن متفاوت می‌شود. بازهم به طور میانگین و با حداقل قیمت و تعداد ممکن ما مجموع هزینه‌های سونو در طول مدت بارداری را ۵۰۰ هزار تومان در نظر می‌گیریم.

در این مدت مسئله داروهای عموماً ویتامین و تقویتی و گاه داروهای مرتبط با کنترل فشارخون به سبد خانوار اضافه می‌شود. به گفته یکی از داروخانه‌های کشور انواع ویتامین‌ها که در مدت بارداری تجویز می‌شود را می‌توان از ۷۰ هزارتومانی تا نمونه‌های ۵۰۰ هزارتومانی تهیه کرد.

بر اساس تجربه و برآورد نسبی مسئول داروخانه مادر باید چیزی در حدود ۵۰۰ هزار تومان تا یک میلیون تومان را برای هزینه‌های دارو در نظر بگیرد.

یکی از مسائلی که معمولاً خانم‌ها در مدت بارداری با آن مواجه می‌شوند مسئله تغییر سایز و تهیه لباس‌های مشهور به لباس بارداری است که باتوجه‌به قوانین جمهوری اسلامی، زنان ایرانی جدای از لباس‌هایی که باید در خانه بپوشند نیازمند تهیه مانتو یا لباس‌های مختص بیرون از خانه هم هستند.

با بررسی قیمت‌ها در فروشگاه‌ها ساده‌ترین لباس‌ها و مانتو این دسته لباس‌ها از کف ۷۰۰ هزار تومان تا چند میلیون تومان قیمت دارند. هرچند شاید برخی زوج‌ها با خرید پارچه و دوختن لباس توسط خود یا اطرافیان بتوانند در بخشی از هزینه‌ها صرفه‌جویی کنند.

برای هزینه‌های پوشاک بارداری نیز باتوجه‌به تغییرات سایز در نه ماه و بحث فرسودگی و غیره رقمی حدود ۴ میلیون‌تومانی را در نظر می‌گیریم.

برای آنکه به کمترین رقم ممکن در هزینه‌های بارداری برسیم قید هزینه‌های جانبی و انتخابی همچون غربالگری، کلاس‌های ورزشی و یوگای مخصوص دوران بارداری و هزینه‌هایی که انجام آن اختیاری است را زدیم وگرنه در همین حوزه می‌توان به کلاس‌های ورزشی مخصوص که هزینه آن تا ساعتی ۵۰ هزار تومان می‌رسد و معمولاً هفته‌ای دو تا سه بار انجام می‌شود هم اشاره کرد. یا هزینه‌های کنترل تناسب‌اندام که از دوران بارداری تا ماه‌های بعد بارداری در ایران رایج شده است.

حالا زمان به‌دنیاآمدن فرزند است. اگر پروسه بارداری بدون مشکل طی شده باشد انجام زایمان طبیعی منطقی و به‌صرفه‌تر است. هرچند در سال‌های اخیر میل شدیدی به زایمان سزارین در ایران رواج یافته است. هم به‌واسطه امکان انتخاب روز تولد و هم بحث مرتبط با درد زایمان. با وجود آنکه پزشکان متخصص مدام روی مشکلات سزارین بدون دلیل تاکید می‌کنند، طبق گفته یکی از پرستاران بیمارستان آمار سزارین در ایران به نسبت سه دهه گذشته رشدی چند برابری داشته است.

طبق برآوردهای انجام شده هزینه‌های زایمان در بیمارستان دولتی در حالت زایمان طبیعی از ۷۰۰ هزار تومان آغاز می‌شود. این تنها مختص هزینه‌های بیمارستان دولتی است و گرنه آنچه در واقعیت اتفاق می‌افتد باتوجه‌ به هزینه‌های گاه حتی زیرمیزی پزشکان متخصص که تنها در برخی بیمارستان‌های خصوصی حاضر به انجام زایمان هستند هزینه‌های زایمان را به طور میانگین باید ۲ تا ۵ میلیون برآورد کرد.

در این میان ما به هزینه‌هایی همچون اتاق خصوصی و یا آنچه در سال‌های اخیر توسط برخی بیمارستان‌ها به‌عنوان اتاق وی آی پی مخصوص زایمان ارائه می‌شود نپرداختیم. چرا که تنها در یکی از بیمارستان‌های تهران اتاق ویژه زائو که با تزیینات ویژه و دکوراسیون خاص چیدمان شده برای تنها شب مبلغی ۱۵ میلیونی را در بر دارد.

بماند که این روزها خدماتی تحت عنوان هتل بیمارستان ارائه می‌شود که گویی تنها اقشاری خاص از آن استفاده می‌کنند. مراکزی خصوصی که خدمات پزشکی به‌صورت ویژه با پزشکان و پرستاران اختصاصی برای فرد و انواع خدماتی که دست‌کمی از هتل‌های پنج‌ستاره ندارند در تهران دیده می‌شود. مراکزی که پیداکردن و رفتن به آن‌ها خودش مسئله‌ای است که تنها افراد خاص امکان آن را دارند.

اگر به‌طورکلی با احتساب برخی احتمالات و البته درنظرگرفتن میانگین هزینه‌های زایمان رقمی ۵ میلیون‌تومانی را برای زایمان در نظر بگیریم تا همین‌جا در حداقلی‌ترین حالت ممکن یک زوج چیزی بین ۱۲ تا ۱۶ میلیون هزینه کرده است.

هزینه‌هایی که البته بعضی از آن را در صورت تحت پوشش بیمه بودن بیمه تقبل کرده و بخشی دیگر را می‌توان با حذف یا مدیریت‌کردن کم کرد. اما اصل ماجرا بعد از زایمان است.

طبق سنت قدیمی بعد از تولد فرزند خانواده مادر هزینه‌های موسوم به سیسمونی فرزند را تقبل می‌کنند که شامل پوشاک، تخت و انواع وسایل مورد نیاز نوزاد است. در پرس و جویی که از مغازه‌های سیسمونی فروشی تهران داشته باشم. تهیه یک سیسمونی نسبتاً کامل از کف ۵ میلیون تومان شروع و بسته به انتخاب خریدار تا هر رقمی می‌تواند برسد.

برای آنکه به اعداد دقیق‌تری برسیم نگاهی به قیمت برخی وسایل ضروری نوزاد در تهران می‌اندازیم. لباس نوزاد که از کف ۱۰۰ هزارتومانی آغاز می‌شود و بسته به جنس و مدل و سایز تا چندصدهزارتومانی نیز می‌رسد.

پوشک از حدود ۲۵ هزار تومان برای هر بسته آغاز و بسته به نشان تجاری و سایز تا ۷۰۰ هزار تومان است. شیر خشک ایرانی از نزدیک ۴۰ هزار تومان تا نمونه‌های خارجی مثل نیدو و برخی نمونه‌های آپتامیل که ۵۰۰ تا ۸۰۰ هزار تومان قیمت دارند.

پودر بچه از ۲۰ هزار تومان تا حدود ۱۸۰ هزار تومان، شیشه شیر نوزاد از ۴۰ هزار تومان تا ۵۰۰ هزار تومان، شیردوش دستی از ۴۰ هزار تومان به بالا، پستانک از ۲۰ هزار تومان تا مبالغی نزدیک به یک میلیون تومان، بسته بهداشتی شامل تشک تعویض پوشک، دماسنج، انواع کرم و شامپوهای مخصوص حمام، وان مخصوص حمام و غیره… که از ۵۰۰ هزار تومان تا چند میلیون تومان می‌رسد.

اگر خانواده بخواهد وسایلی همچون مجموعه تخت و کمد نوزاد، کالسکه و آغوشی نوزاد را هم تهیه کند آن‌وقت دیگر هزینه‌ها سر به فلک می‌گذارد. طی برآوردی که انجام دادیم قیمت برخی تخت و کمد نوزاد در تهران از رقمی نزدیک به ۱۰ میلیون شروع و تا بالای ۱۰۰ میلیون تومان نیز می‌رسد.

همین‌طور قیمت کالسکه در تهران از ساده‌ترین مدل با رقمی ۱.۵ میلیون تومان شروع و تا ۱۶ میلیون تومان برای مدلی خارجی می‌رسد؛ بنابراین عجیب نیست که وقتی از یکی از خانواده‌هایی که به‌تازگی دارای فرزند شده‌اند در خصوص هزینه‌های انجام داده پرسیدیم، به رقم مجموع ۵۰ میلیون‌تومانی اشاره کردند که تنها صرف هزینه‌های یک سال بعد تولد فرزند شده است.

هزینه‌هایی که به گفته این زوج برخی از آن تحت عنوان کادو توسط خانواده تأمین شده بود. به گفته این زوج هزینه‌هایی که معمولاً در بحث هزینه بارداری دیده نمی‌شود مسئله تغییر سبد تغذیه خانواده است که با افزایش لبنیات و پروتئین گاهی افزایش ۲۰ تا ۳۰ درصدی به هزینه‌های رایج تحمیل می‌کند. ضمن اینکه این هزینه‌ها اگر بنا باشد در شمایلی خاص و تجملاتی تهیه شوند گاه تا رقمی حدود چند صد میلیون را در بر می‌گیرد.

یکی از فروشندگان وسایل سیسمونی تهران می‌گوید: «خانواده‌های خیلی خاص که اصلاً ما را قابل نمی‌دانند و برای فخرفروشی کل سِت وسایل اتاق نوزاد از تخت و کمد و تا پوشک و لباس و پستانک و شیر خشک را از دوبی، ترکیه و یا حتی کشورهای اروپایی وارد می‌کنند که با احتساب قیمت ارز گاهی تا چند صد میلیون تومان نیز می‌رسد ولی در همین تهران ما گاهی خرید ۱۰۰ میلیون‌تومانی توسط خانواده‌ها داشتیم.»

او این ارقام را چیز عجیبی نمی‌بیند و می‌گوید: «وقتی یک جفت جوراب نوزاد گاهی ۳۰۰ هزار تومان قیمت دارد و یا صندلی محافظ ماشین کودک ۱۴ میلیون فروخته می‌‍شود نباید برای یک سیسمونی کامل رقم ۱۰۰ میلیونی عجیب به نظرتان برسد. هرچند بسیاری از خانواده‌ها توان پرداخت چنین مبالغی را ندارند و معمولاً با حذف بسیاری از وسایل تلاش می‌کنند با هزینه‌های ۷ تا ده میلیونی وسایل خیلی ضروری را خریداری کرده و وسایلی مثل کالسکه و کریر و غیره را از طریق سایت‌ها و یا فروشگاه‌های دسته دوم فروشی با قیمتی کمتر تهیه کنند.»

حکومت هر روز دعوت به فرزندآوری می‌کند ولی متوجه پیش‌نیازهای اقتصادی برای خانواده‌ها نیست.

حتی اگر همانند شعارهای ازدواج آسان حکومت مدعی شود که خانواده‌ها باید در بحث هزینه‌های نگهداری فرزندانشان نیز آسان بگیرند باز نمی‌تواند توقع داشته باشد خانواده‌ها هزینه‌هایی همچون هزینه‌های درمانی پیش و بعد از زایمان را کنار بگذارند و یا پوشاک و تغذیه مادر و نوزاد را حذف کنند.

هزینه‌هایی که طبق برآوردهایی که با هم مرور کردیم در شکل حداقلی‌اش بازهم به ارقامی بالای ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان می‌رسد.

این تازه برای یک سال اول نوزاد است و هزینه‌های سال‌های بعدی و در آن لحاظ نشده است. به قول یکی از جوانان که در اینستاگرام گفته است: «چرا باید پول خرید یک ماشین یا حتی خانه را برای بچه‌ای هزینه‌ای کنم که بعد از بزرگ شدن به‌خاطر به دنیا آوردنش در این وضعیت آزاردهنده به من تف و لعنت بفرستد؟»

سخن تلخ دیدگاه بسیاری از جوانان ایرانی است که یا تن به ازدواج نمی‌دهند یا قید بچه‌دار شدن را به کل زده‌اند، چون توان تأمین هزینه‌های آن را در شرایط اقتصادی ایران در خود نمی‌بینند.