گزارش جدید سازمان آموزشی و فرهنگی سازمان ملل متحد و صندوق کودکان این سازمان در گزارشی جدید در مورد وضعیت تحصیل در افغانستان می‌گویند که در حاکمیت طالبان، نظام آموزشی با بحرانی رو‌به‌وخامت روبرو است و بیش از ۹۰ درصد کودکان ۱۰ ساله در افغانستان از خواندن یک متن ساده هم ناتوان‌اند.

در این گزارش آمده که این وضعیت نشانه‌ای آشکار از «تحصیل بدون یادگیری» است که از چهار سال پیش و پس از روی کار آمدن طالبان، گسترش یافته است و برای سوادآموزی، رشد مهارت‌ها، برابری جنسیتی و آینده‌ میلیون‌ها کودک، پیامدهای جدی به‌ دنبال دارد.

در این گزارش آمده است بیش از ۲.۱۳ میلیون کودک در سن دبستان همچنان از تحصیل بازمانده‌اند و بسیاری از کودکانی که به مدرسه می‌روند، نیز در رسیدن به سطح پایه سواد و ریاضی با دشواری مواجه‌اند. علاوه بر این، ممنوعیت تحصیل دختران در مقطع متوسطه که اکنون وارد چهارمین سال خود شده، بیش از دو میلیون و ۲۰۰ هزار دختر نوجوان را از رفتن به مدرسه محروم و افغانستان را به تنها کشوری در جهان تبدیل کرده است که به‌صورت نظام‌مند دسترسی دختران و زنان به آموزش متوسطه و عالی را منع می‌کند.

داده‌های این گزارش نشان می‌دهد که  ثبت‌نام پسران در مقطع آموزش عالی نیز از سال ۲۰۱۹ و هم‌زمان با گسترش جنگ طالبان با دولت پیشین افغانستان، حدود ۴۰ درصد کاهش یافته است. نزدیک به نیمی از مدارس این کشور از آب آشامیدنی، سیستم بهداشتی یا وسایل گرمایشی بی‌بهره‌اند و بیش از هزار مدرسه نیز به دلیل درگیری‌ها و بلایای طبیعی، بسته شده‌اند.

یونسکو و یونیسف در بخشی از این گزارش، با برجسته‌سازی پیامدهای بحران آموزش در افغانستان، بار دیگر خواستار بازگشایی فوری و بدون قیدوشرط درهای مدارس و دانشگاه‌ها به روی دختران شدند و بر گسترش فرصت‌های آموزشی فراگیر و سرمایه‌گذاری پایدار در آموزش بنیادین تاکید کردند.

یونسکو با هشدار درباره اینکه محدودیت‌ها پیامدهای اجتماعی و اقتصادی درازمدتی خواهد داشت، افزود: «اگر ممنوعیت تحصیل ادامه یابد، تا سال ۲۰۳۰ نزدیک به چهار میلیون دختر از تحصیل در مقطع متوسطه محروم خواهند شد. تنها ممنوعیت آموزش عالی زنان ممکن است تا سال ۲۰۶۶ زیانی تا ۹ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار در قالب ظرفیت ازدست‌رفته برای افغانستان به همراه داشته باشد.»

افغانستان پایین‌ترین نرخ باسوادان را در جهان دارد

بر اساس گزارش یونسکو و یونیسف، نرخ سواد ملی در افغانستان همچنان یکی از پایین‌ترین‌ها در جهان است و تنها ۳۷ درصد مردم این کشور باسوادند. داده‌های این گزارش می‌افزاید که ۵۲ درصد مردان و ۲۷ درصد زنان توانایی خواندن و نوشتن دارند و بقیه جمعیت این کشور بی‌سوادند.

این دو آژانس سازمان ملل متحد تاکید کردند که نرخ بالای بی‌سوادی در افغانستان نشان می‌دهد که تقویت آموزش پایه و تضمین دسترسی همه کودکان به مهارت‌های ضروری برای مشارکت کامل در جامعه تا چه اندازه فوری و حیاتی است.

این گزارش همچنین می‌افزاید نزدیک به ۹ میلیون کودک که حدود ۱۰ درصد آنان دارای معلولیت‌اند، به حمایت‌های آموزشی خاص نیاز دارند. به علاوه بازگشت دو میلیون و ۷۰۰ هزار مهاجر افغان از کشورهای همسایه که بیشترشان کودک و جوان‌اند، فشاری مضاعف بر نظام آموزشی این کشور وارد کرده است.

یونسکو با تاکید بر ادامه حمایتش از نظام آموزشی افغانستان، افزود که در بیش از دو هزار و ۶۰۰ روستا، بیش از هزار تسهیلگر محلی را آموزش داده است تا دوره‌های سوادآموزی و مهارت‌های زندگی را برای ساکنان محلی برگزار کنند.

این سازمان همچنین از طریق همکاری با نهادهای رسانه‌ای، به آموزش از راه دور از طریق رادیو، تلویزیون، اینترنت و واتس‌اپ نیز کمک می‌کند. به باور این سازمان، دست‌کم ۱۷ میلیون افغان از برنامه‌های این سازمان بهره‌مند می‌شوند. با این حال مشخص نیست این برنامه‌ها تا چد بحران دسترسی به مدرسه و آموزش نظام‌مند را جبران می‌کند.

طالبان که از زمان بازگشت به قدرت، زنان و دختران را از تحصیل در مقاطع بالاتر از کلاس ششم محروم و هزاران مدرسه دینی و جهادی در سراسر افغانستان بر پا کرده‌اند. آن‌ها تلاش می‌کنند دختران و پسرانی را که از رفتن به مدارس مدرن محروم‌اند یا به دلایل اقتصادی امکان تحصیل ندارند، به مدارس دینی و جهادی جذب کنند که بسیاری از آن‌ها خدمات آموزش و خوابگاه را به‌رایگان ارائه می‌کنند.