«راجنات سینگ» وزیر دفاع هند، روز پنجم سپتامبر با همتای ایرانی خود دیدار کرد. این ملاقات در حالی صورت گرفت که دهلی‌نو از آینده افغانستان احساس نگرانی می‌کند. او روز یکشنبه در توئیتر خود نوشت: «دیدار بسیار خوبی با سرتیپ امیر حاتمی، وزیر دفاع ایران در تهران داشتم. ما در مورد موضوعات منطقه‌ای از جمله وضعیت افغانستان و همکاری‌های دوجانبه، گفتگو کردیم.»

 

«سینگ» پیش از سفر به ایران، در مسکو و در جلسه وزیران دفاع سازمان همکاری شانگهای (SCO) شرکت داشت و در آنجا نیز با وزیر دفاع چین ژنرال «وی فنگ» و برخی دیگر از شرکت‌کنندگان در جلسه، ملاقات کرده بود. او پس از حضور در آن جلسه، مستقیما به تهران آمد.

سفر سینگ به ایران در حالی صورت می‌گیرد که تنش‌ها بین چین و هند افزایش یافته و ایران نیز از این موضوع حمایت می‌کند. همچنین نگرانی رهبر جمهوری اسلامی ایران از شرایط بد مسلمانان کشمیر از دیگر مسائل پیش‌ رو است. در همین رابطه وزیر دفاع هند در رابطه با شیعیان هند گفت که هیچ تبعیض دینی در کشور هند وجود ندارد و شیعیان حتی در پارلمان نیز نماینده دارند.

در دیداری که بین وزیران دفاع دو کشور برگزار شد، مسائل امنیتی در افغانستان نیز مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به اینکه قرار است هند از ژانویه سال ۲۰۲۱ به  عضویت غیر دائم شورای امنیت در ‌آید، ایران امیدوار است که حمایت هند در این شورا را جلب کند.

این موضوعات در حالی اتفاق می‌افتد که همکاری‌های ایران و هند در زمینه‌ سرمایه‌گذاری هند در پروژه‌های زیربنایی ایران مانند بندر چابهار، به دلیل تحریم‌های آمریکا با مشکل مواجه شده است. با توجه به حضور ۹ میلیون هندی در کشورهای حاشیه خلیج فارس و وابستگی ۶۰ درصدی این کشور به نفت این منطقه، در سال‌های اخیر هند سعی کرده تا روابط خود در خاورمیانه را گسترده کند. آنها با عربستان سعودی و اسرائیل روابط بسیار خوبی دارند. همچنین هند با امارات نیز روابط نزدیکی برقرار کرده که اخیرا رابطه آن با اسرائیل موجب خشم حکومت ایران شده است.

ایران نیز مانند بسیاری از کشورهای منطقه سعی دارد تا از رقابت‌های استراتژیک بین آمریکا و چین بهره‌برداری کند. پس از آنکه ترامپ، آمریکا را از توافقنامه برجام-که بر اساس آن ایران متعهد می‌شد تا در قبال کاهش تحریم‌ها از جاه‌طلبی‌های هسته‌ای خود دست بردارد- خارج کرد، نفوذ چین در ایران افزایش یافت و در در برجام نیز به نفع ایران وارد عمل شد. چین کشته شدن قاسم سلیمانی، فرمانده سابق نیروی قدس در حمله پهپادی نیروهای آمریکایی را محکوم کرد. در ماه ژوئیه سال جاری گزارشی منتشر شد که نشان می‌دهد ایران و چین در آستانه امضای یک توافقنامه گسترده در زمینه مسائل اقتصادی و امنیتی هستند. این توافقنامه بر اساس پیشنهادی است که «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین، آن را در سفر سال ۲۰۱۶ خود به تهران ارائه داده است. جزئیاتی از این توافقنامه هنوز منتشر نشده، اما این موضوع به ایران امکان فشار بر غرب برای گرفتن امتیازات بیشتر را می‌دهد.

نشریه دیپلمات در گزارشی در این زمینه می‌نویسد: همانطور که «الی گرانمایه»، مشاور شورای خارجی اتحادیه اروپا در دوران تصویب برجام نیز گفته است، توافق ایران و چین می‌تواند کشورهای غربی را تحت فشار قرار دهد تا برخی از شرایط مورد نظر ایران را تامین کنند. ایران می‌تواند بین دو جبهه مسکو و پکن و بلوک آمریکا و اروپا، نقش متعادل کننده را بازی کند.

کاملا قابل پیش‌بینی است که ایران از همین روش در برابر دهلی‌نو نیز استفاده کند. هند پیشتر متعهد شده بود تا بر روی توسعه بندر چابهار در سواحل جنوبی ایران و گسترش راه زمینی و تجاری بین ایران و افغانستان سرمایه‌گذاری کند. هر دوی این طرح‌ها برای هند مسئله‌ای استراتژیک است. اتصال چابهار به زاهدان از طریق راه‌آهن و ادامه آن تا افغانستان، کنترل پاکستان بر روی این کشور محصور در خشکی را پایان می‌دهد. علاوه بر این، حضور هند در بندر چابهار، پاسخی به سرمایه‌گذاری چین در بندر «گوادر» در کشور همسایه، یعنی پاکستان است. به دلیل خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌های گسترده، هر دو پروژه با مشکل رو‌به‌رو شده است. در اوایل ماه ژوئیه گزارش‌هایی مبنی بر خروج هند از پروژه‌های فوق منتشر شد که البته دهلی‌نو آن را تکذیب کرد. در همین راستا نشریه هندی «پرینت» در این خصوص نوشت که در بودجه اعلام شده برای وزارت امور خارجه هند، ۱۴ میلیون و ۱۰ هزار دلار برای توسعه بندر چابهار ایران در نظر گرفته شده است.  پیشتر هند متعهد شده بود تا ۵۰۰ میلیون دلار در بندر چابهار و ۱.۵ میلیارد دلار هم در زمینه احداث راه‌های جدید در ایران سرمایه‌گذاری کند.

همچنین پیشرفت روند توسعه میدان گازی «فرزاد-بی» (Farzad B) که هند در آن سرمایه‌گذاری کرده بود، بسیار کند است. وزارت خارجه هند اعلام کرد که ایران مایل است در کوتاه مدت، به تنهایی بر روی این پروژه کار کند و هند در آینده به آن ملحق خواهد شد. هند در ماه مه واردات نفت خود از ایران را متوقف کرد. چیزی که در حدود 10 درصد کل صادرات نفت ایران را شامل می‌شود. ارزش تجارت بین دو کشور در سال ۲۰۱۸ در حدود ۱۸ میلیارد دلار بوده که با توجه به توقف واردات نفت هند و تحریم‌های آمریکا، این رقم افت چشمگیری داشته است.

در حال حاضر با توجه به از دست رفتن اهرم‌های نفوذ هند در ایران، این کشور باید بیش از پیش نگران نفوذ چین باشد. در واقع ایران با کارت چین بازی می‌کند و باید منتظر ماند و دید که این کارت چقدر قدرتمند است.