ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، با تاکید بر ساخت سد در افغانستان می‌کوشد از منابع آبی این کشور به عنوان ابزاری برای اعمال فشار سیاسی بر همسایگان استفاده کند. تازه‌ترین جلوه این سیاست، دستور او برای آغاز کار ساخت سد بر رودخانه کنر است؛ تصمیمی که در بحبوحه افزایش تنش میان طالبان و پاکستان گرفته شده است. در ماه‌های اخیر روابط این دو کشور تیره شده و ارتش پاکستان چندین حمله هوایی در خاک افغانستان انجام داده است. در مقابل، نیروهای طالبان نیز در مرز با پاکستان درگیری‌هایی ایجاد کردند. هرچند رژیم طالبان و اسلام‌آباد از دستیابی به توافق آتش‌بس خبر داده‌اند، اما تضمینی برای دوام آن وجود ندارد. تحریک طالبان پاکستان (تی‌تی‌پی) همچنان علیه حکومت و ارتش پاکستان اقدام می‌کند و اسلام‌آباد رژیم طالبان را به مهار نکردن تهدید تی‌تی‌پی متهم می‌کند. حملات هوایی اخیر پاکستان نیز با ادعای هدف قرار دادن فرماندهان تی‌تی‌پی انجام شده است.
ملا عبداللطیف منصور، وزیر آب و انرژی طالبان، اعلام کرده است که کار ساخت سد کنر آغاز خواهد شد. او تاکید کرده است: «افغان‌ها حق دارند که [منابع] آب خود را مدیریت کنند.» او گفته است که وزارت آب و انرژی طالبان برای آغاز پروژه ساخت سد کنر با چندین شرکت و سرمایه‌گذار داخلی گفتگو کرده، اما هنوز پاسخ نهایی دریافت نکرده است. او تصریح کرد: «ما با شرکت‌ها برای ساخت سد کنر صحبت کردیم و این شرکت‌ها نه جواب مثبت دادند و نه جواب منفی. طرحی هم تنظیم کرده‌ایم که چگونه سرمایه‌گذاران داخلی را به سرمایه‌گذاری تشویق کنیم که هم آنها فایده ببرنند و هم این سد ساخته شود.»
وزیر آب و انرژی طالبان مدعی است که ساخت سد کنر به هیچ کشوری آسیب نخواهد رساند و استفاده از آب این رودخانه حق مردم افغانستان است: «ما تا حدی مطالعه کرده‌ایم و سد طوری طراحی خواهد شد که از همین آب (رودخانه کنر) استفاده شود و دوباره این آب به همین رودخانه رها شود، نه اینکه به مسیری دیگر منحرف شود تا به کسی آسیب برسد. کسی در این مورد پریشانی نداشته باشد.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
رژیم طالبان با بحران شدید مالی، کمبود نیروی متخصص و نبود تجهیزات پیشرفته روبه‌رو است. این در حالی است که ساخت سدهای بزرگ مانند سد کنر به سرمایه‌گذاری کلان و فناوری مدرن نیاز دارد. طالبان تاکنون روشن نکرده‌اند که این پروژه به چه میزان هزینه نیاز دارد. از دید برخی صاحب‌نظران، تاکید بر ساخت این سد بیشتر ابزاری برای چانه‌زنی سیاسی و فشار بر پاکستان است تا پروژه‌‌ای واقعی برای توسعه.
رودخانه کنر حدود ۴۸۰ کیلومتر طول دارد و از ذوب یخچال‌ها و برف‌های رشته‌کوه‌های هندوکش در شمال غرب پاکستان، در نزدیکی مرز افغانستان، سرچشمه می‌گیرد. این رودخانه در منطقه چترال به نام رود چترال شناخته می‌شود و پس از ورود به افغانستان به رودخانه کابل می‌ریزد و دوباره وارد پاکستان می‌شود.
رهبر طالبان در حالی بر ساخت سد کنر تاکید دارد که هم‌اکنون ساخت سد پاشدان در استان هرات، هم مرز با ایران، تکمیل شده است. ساخت این پروژه با مدیریت ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی نخست‌وزیر طالبان، در مرداد سال جاری و با هزینه ۱۱۷ میلیون دلار به پایان رسید.
سد پاشدان یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های وزارت آب و انرژی افغانستان بود. این سد ظرفیت ذخیره‌سازی ۵۴ میلیون مترمکعب آب، آبیاری ۱۳ هزار هکتار زمین کشاورزی و تولید دو مگاوات برق را دارد. پیش از ساخت این سد، بخش زیادی از آب رودخانه هری‌رود به ایران سرازیر می‌شد. با این حال، طالبان بدون توجه به اعتراض‌ها، ساخت این سد را به پایان رساندند.
همزمان، کار ساخت سد بخش‌آباد در استان فراه، هم‌مرز با ایران، نیز ادامه دارد. این سد ۸۱ متر ارتفاع دارد و ظرفیت ذخیره‌سازی آن یک هزار و ۳۰۰ میلیون مترمکعب است. روند ساخت دو تونل این سد برای انحراف مسیر آب از اردیبهشت ۱۴۰۲ از سر گرفته شد. سد بخش‌آباد که بر رودخانه فراه احداث می‌شود، توانایی تولید ۷۲ مگاوات برق را دارد و قرار است منبع آبیاری بیش از ۶۸ هزار هکتار زمین کشاورزی در افغانستان باشد. با تکمیل این سد، آب رودخانه فراه دیگر به دریاچه هامون و منطقه سیستان ایران نخواهد رسید.
در دوران حکومت پیشین افغانستان نیز پروژههای بزرگ آبی مانند سد سلما بر رودخانه هری‌رود در هرات و سد کمال‌خان بر رودخانه هیرمند در نیمروز به بهره‌برداری رسیده بود. پیش از ساخت این سدها، آب این دو رودخانه بدون محدودیت به ایران می‌رسید، اما اکنون میزان آب ورودی به ایران به میزان چشمگیری کاهش یافته است.
احداث سدهای متعدد در مرز افغانستان و ایران، نگرانی‌های فزاینده‌ای را درباره کاهش منابع آبی، پیامدهای زیست‌محیطی و گسترش گردوغبار در مناطق مرزی ایران برانگیخته است. با اینکه مقام‌های ایرانی بر ضرورت همکاری در مدیریت منابع مشترک آبی تاکید دارند، طالبان با بی‌اعتنایی به این هشدارها، ساخت سدهای آبی را ادامه می‌دهند.
رژیم طالبان، افزون بر طرح‌های سدسازی، پروژههای دیگری را نیز دنبال می‌کنند، ازجمله ساخت کانال قوش‌تپه روی رودخانه آمو دریا. با این اقدام جریان آب این رود، که به سمت همسایگان شمالی افغانستان یعنی ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان روان است، کاهش می‌یابد و همین امر نگرانی‌هایی را در منطقه برانگیخته است.
کانال قوش‌تپه بزرگ‌ترین پروژه انتقال آب در شمال افغانستان به شمار می‌رود و ظرفیت انتقال ۱۰ میلیارد مترمکعب آب از رود آمو را دارد. طول این کانال ۲۸۵ کیلومتر، عرض آن ۱۵۲ متر و عمق آن بین ۸.۵ تا ۱۲.۵ متر است. بر اساس طرح وزارت آب و انرژی طالبان، پس از تکمیل این پروژه، حدود ۵۵۰ هزار هکتار زمین در استان‌های بلخ، جوزجان و فاریاب زیر کشت خواهد رفت.
طرح ساخت این کانال حدود نیم قرن پیش، در زمان ریاست‌جمهوری محمد داوود خان طراحی شده بود، اما سال‌ها جنگ و ناامنی در افغانستان مانع اجرای آن شد. اکنون طالبان می‌کوشند این پروژه را تکمیل کنند.
پروژههای آبی و سدسازی در افغانستان همگی با هدایت مستقیم ملا هبت‌الله آخندزاده عملی می‌شوند. او می‌خواهد با کنترل و مدیریت منابع آبی، از یک سو حمایت کشاورزان و روستاییان را جلب کند و از سوی دیگر، از آب به‌‌مثابه ابزاری برای اعمال فشار سیاسی بر همسایگان استفاده کند.
در حالی که ملا هبت‌الله آخندزاده شعار سدسازی و «آبادی افغانستان» را سر می‌دهد، پس از تسلط دوباره رژیم طالبان، بسیاری از افراد متخصص و تحصیل‌کرده افغانستان مجبور شدند کشور را ترک کنند و فقر و بیکاری در سراسر این کشور رو به افزایش است.
