گوشت قرمز که زمانی از اجزای اصلی و دائمی سفره‌ ایرانیان بود، طی سال‌های پس از انقلاب به‌تدریج از سبد غذایی بسیاری از خانوارها حذف شد و روند افزایش تعداد افرادی که گوشت را از سفره‌شان حذف می‌کنند، همچنان نیز ادامه دارد؛ به‌ طوری‌ که اکنون در نتیجه تورم و گرانی‌های افسارگسیخته، گوشت برای بخش زیادی از مردم به کالایی لوکس تبدیل شده است.

وزارت جهاد و کشاورزی طی روزهای اخیر با افتخار، پایان عرضه گوشت تنظیم بازاری ۳۰۰ هزار تومانی را اعلام کرد و خبر داد که از این پس گوشت تنظیم بازاری با قیمت‌های جدید ۸۰۹ تا ۹۰۹ هزار تومان توزیع می‌شود. با این حال، گزارش‌های میدانی از واقعیت کف بازار آشکار می‌کند که قیمت‌ها در فروشگاه‌های زنجیره‌ای و قصابی‌ها از مرز یک میلیون تومان نیز فراتر رفته است.

بر مبنای گزارش برخی رسانه‌های داخلی، دولت برای کنترل قیمت‌ها به واردات از کشورهای ارزان‌تری مانند پاکستان، هند و مغولستان روی آورده، اما این سیاست نیز نتوانسته است مانع رشد افسارگسیخته قیمت شود.

افزایش بی‌سابقه قیمت گوشت و حذف یکباره آن از سبد خرید تعداد زیادی از اقشار جامعه واکنش‌های زیادی شبکه‌های اجتماعی داشته است؛ در همین زمینه کاربری نوشت که مردم ایران با تنها پنج درصد میانگین دستمزد جهانی، گوشت را دو تا سه برابر قیمت جهانی می‌خرند. برخی دیگر نیز به قیمت یک میلیون تومانی هر کیلو گوشت قرمز کنایه زدند و نوشتند که چهار تا پنج دهه پیش با این مبلغ می‌شد خانه یا خودرو خرید.

وقتی «یک میلیون تومان» بهای یک خانه بود

در دهه ۱۳۵۰ شمسی، «یک میلیون تومان» مبلغی رویایی و نشانه‌ای از ثروت به شمار می‌رفت، اما با همین مبلغ می‌شد در تهران صاحب‌ خانه شد. در آن زمان میانگین قیمت هر مترمربع خانه در مناطق میانی شهر حدود چهار تا پنج هزار تومان بود و حتی در محله‌های گران‌قیمت‌تر، مانند جردن یا عباس‌آباد، قیمت به‌ندرت از ۹ هزار تومان فراتر می‌رفت. به این ترتیب، با یک میلیون تومان می‌شد یک خانه ۵۰ تا ۱۰۰ متری در یکی از محله‌های خوب تهران خرید یا حتی در مناطق جنوبی، خانه‌ای بزرگ‌تر با حیاط و امکانات مناسب تهیه کرد.

این مبلغ در آن دوران نه‌تنها معادل قیمت یک خانه بود، بلکه به‌ قدری ارزش داشت که می‌توانست سرمایه‌گذاری مطمئن برای یک زندگی کامل باشد. قیمت خانه در سال‌های ابتدایی انقلاب اسلامی به‌طور چشمگیری افزایش پیدا کرد و چندین برابر شد. با این حال، با مبلغی حدود پنج میلیون تومان می‌شد خانه‌ای در یکی از مناطق خوب تهران خرید. این را فردی ساکن یکی از مناطق شمال شرق تهران می‌گوید و می‌افزاید: «سال ۱۳۵۶ می‌خواستم خانه‌ یکی از اقوام را بخرم که حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان قیمت گذاشته بود. در آن زمان، معامله انجام نشد، اما سال ۱۳۶۸ همان خانه را با مساحت ۲۰۰ مترمربع زیربنا در دو طبقه به مبلغ پنج میلیون تومان خریدم.»

این فرد به ایندیپندنت فارسی گفت که اکنون همان خانه ویلایی را به مبلغ ۳۵ میلیارد تومان برای فروش گذاشته است. فرد دیگری هم گفت که سال ۱۳۶۸ در منطقه ۷ تهران، خانه‌ای ۷۰ متری را به مبلغ یک میلیون و ۴۰۰ هزار تومان خریده است، اما اکنون با این مبلغ فقط می‌تواند دو کیلو گوشت، آن‌ هم از بازار میوه و تره‌بار، بخرد وگرنه خرید دو کیلو گوشت از مغازه‌ها حدود دو میلیون تومان تمام می‌شود.

وقتی پیکان صفر کمتر از یک میلیون تومان قیمت داشت

در سال‌های پایانی دهه ۱۳۵۰، یک میلیون تومان آنقدر ارزش داشت که می‌توانست معادل قیمت چند خودرو باشد. برای نمونه، در سال ۱۳۵۶ گران‌ترین مدل پیکان صفر کیلومتر یعنی «پیکان دولوکس» حدود ۳۷ هزار تومان قیمت داشت. بنابراین با یک میلیون تومان آن زمان می‌شد چیزی بین ۲۰ تا ۳۰ پیکان صفر دولوکس خرید و تازه قیمت پیکان معمولی و پیکان جوانان از این نیز کمتر بود.

در دهه ۱۳۶۰ با وقوع انقلاب اسلامی، شروع جنگ و اوج‌گیری تورم، ارزش پول ملی ایران به‌شدت کاهش یافت، با این حال، یک میلیون تومان همچنان ارزشی معادل چندین دستگاه خودرو پیکان داشت. در فیلم سینمایی «زرد قناری» ساخته رخشان بنی‌اعتماد در سال ۱۳۶۷، قیمت پیکان صفر ۱۵۰ هزار تومان اعلام می‌شود. به این ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که با یک میلیون تومان، امکان خرید شش تا هفت پیکان صفر وجود داشت.

در دهه ۱۳۷۰ تورم چنان شدت گرفت که یک میلیون تومان دیگر برای خرید یک پیکان صفر کافی نبود و در بهترین وضعیت می‌توانست بخشی از مبلغ آن را تامین کند. در سال‌های آغازین همین دهه بود که از پراید نیز رونمایی شد؛ خودرویی که دولت وقت و شخص اکبر هاشمی رفسنجانی از آن به‌عنوان «خودرو مستضعفان» یاد کرد. قیمت پراید در آن زمان حدود سه میلیون و ۸۰۰ هزار تومان تعیین شد؛ رقمی که برای بسیاری از خانواده‌ها سنگین به شمار می‌رفت و خرید خودرو را به طبقه مرفه و متوسط جامعه محدود می‌کرد.

اکنون با در نظر گرفتن میانگین قیمت هر کیلو گوشت قرمز در حدود یک میلیون و ۱۰۰ هزار تومان، بهای یک پراید در دهه ۱۳۷۰ معادل تنها سه تا چهار کیلو گوشت در نیمسال دوم ۱۴۰۴ است. به‌ عبارت دیگر، پولی که زمانی می‌توانست یک خودرو نو برای خانواده‌ای ایرانی فراهم کند، امروز تنها برای خرید چند کیلو گوشت کفایت می‌کند. در همین دهه، خودرو کره‌ای دوو وارد بازار ایران شد که در زمان خود، خودرویی لوکس بود و بسیار طرفدار داشت. جالب اینکه قیمت این خودرو در محدوده دو میلیون تومان بود؛ معادل دو کیلو گوشت در سال جاری.

یک میلیون تومان، هزینه‌ کامل برگزاری یک عروسی در دهه ۱۳۸۰

مرد میانسالی که در سال‌های آغازین دهه ۱۳۸۰ ازدواج کرده، می‌گوید آن زمان با یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان، تمام هزینه‌های مربوط به جشن عروسی‌اش از جمله تالار و خرید را پرداخته است. او با یاد می‌آورد که هزینه تالار عروسی با حدود ۱۵۰ مهمان و دو نوع شام، برایش حدود ۷۰۰ هزار تومان تمام شد و برای اجاره خانه در همان سال نیز کمتر از یک میلیون تومان پول پیش پرداخت کرد، اما حالا برای خانه‌ای ۵۰ متری در همان منطقه، ۶۰۰ میلیون پول پیش داده است و هر ماه ۲۳ میلیون تومان هم اجاره می‌دهد.

این اعداد و ارقام گویای وضعیت مردمی است که در تمام سال‌های پس از انقلاب اسلامی همواره با شیب صعودی تورم و سقوط ارزش پول ملی روبرو بوده‌اند و در همه این سال‌ها، قدرت خرید و حقوق‌ آنان متناسب با تورم موجود افزایش نیافته که باعث شده است جمعیت افراد زیر خط فقر در ایران هر روز بیشتر شود. تا آنجا که گزارش‌ها حاکی از آن است که مصرف سرانه گوشت قرمز در میان برخی اقشار جامعه، به ۷۰۰ گرم رسیده است. حالا نیز با افزایش رسمی قیمت تنظیم بازاری آن، احتمال می‌رود میزان مصرف از این نیز کمتر شود.