یک روز پس از آنکه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، تهران را تهدید کرد که اگر برای احیای برنامه هسته‌ای خود تلاش کند، با برخورد آمریکا مواجه می‌شود، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی بار دیگر مدعی شد که حملات پیشین اسرائیل و آمریکا به تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی «غیرقانونی» بوده و برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی «صلح‌آمیز» است.
ترامپ روز یکشنبه در پایگاه نیروی دریایی نورفولک ایالت ویرجینیا، در حالی از آمادگی برای برخورد دوباره با برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی سخن گفت که در پی فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های بین‌المللی، بار دیگر گمانه‌زنی‌ها درباره دور دیگری از درگیری‌‌ها با جمهوری اسلامی افزایش یافته است.
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، روز دوشنبه به هشدار دونالد ترامپ به تهران درباره از سرگیری برنامه هسته‌ای، واکنش نشان داد و گفت: «اظهارات مقام‌های آمریکایی مبنی بر افتخار به ارتکاب یک عمل مجرمانه صرفا مسئولیت بین‌المللی دولت آمریکا را سنگین‌تر می‌کند.»
او همچنین با بیان اینکه «ایران هیچ‌گاه برای مذاکره التماس نمی‌کند»، از سه کشور اروپایی عضو برجام به دلیل فعال کردن مکانیسم ماشه و به نتیجه نرسیدن گفتگوهای هسته‌ای انتقاد کرد.
بقایی اقدام سه کشور اروپایی را «لجاجت در راستای اجرای درخواست آمریکا» نامید و در ادامه، عملکرد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را هم زیر سوال برد و گفت: «در حال حاضر هیچ بازرسی از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران حضور ندارد و حضور آن‌ها در آینده منوط به تصمیم‌های بالادستی است.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
به گفته سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، آخرین بازرسی‌ها مربوط به حداقل ۱۰ روز قبل از نیروگاه بوشهر است که این بازرسی در چارچوب قراردادی که با روسیه در ارتباط با این موضوع بسته شد، صورت گرفت و برای آینده، شورای عالی امنیت ملی باید تصمیم‌گیری کند.
او همچنین مدعی شد که «گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بهانه‌ای برای صدور قطعنامه علیه ایران از سوی سه کشور اروپایی و سپس اقدام اسرائیل و آمریکا شد».
این اظهارات پس از آن است که رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز جمعه که به صورت ویدیوکنفرانس، مهمان «بنیاد نوآوری برای توسعه» بود، در آن برنامه گفت: «اینکه می‌گویند گزارش‌های آژانس نوعی چراغ سبز برای حملات نظامی بودند، از حقیقت به‌دور است.»
او افزود: «گزارش‌های آژانس واقعیت را نشان می‌دهند. ما صرفا وضعیت برنامه هسته‌ای ایران را بازگو کردیم.»
گروسی گفت که در گزارش خود ذکر کرده است که جمهوری اسلامی به دنبال سلاح هسته‌ای نیست. با این حال، پیش از فعال شدن مکانیسم ماشه، کشورهای اروپایی عضو برجام با اشاره به نقض‌های گسترده جمهوری اسلامی در زمینه غنی‌سازی اورانیوم و گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تاکید کردند که برای ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران هیچ توجیه غیرنظامی وجود ندارد. گروسی همچنین گفته بود که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از محل نگهداری اورانیوم غنی‌شده جمهوری اسلامی اطلاعی ندارد و تهران در این زمینه همکاری‌های لازم را انجام نمی‌دهد
سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی در ادامه اظهارات روز دوشنبه، مانند هفته‌های پیش مدعی شد که «اقدام سه کشور اروپایی در فعال‌سازی مکانیسم ماشه برای کشورهای عضو سازمان ملل به منظور اجرای تحریم‌ها هیچ تعهدی ایجاد نمی‌کند.»
او افزود: «اعتقاد ما این است که مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ باید در موعد مقرر، یعنی ۱۸ اکتبر (۲۶ مهرماه)، خاتمه یابد و موضوع هسته‌ای جمهوری اسلامی از دستور کار شورای امنیت خارج شود.»
بقایی به اعمال تحریم‌ها از سوی ترکیه نیز واکنش نشان داد و گفت: «هیچ‌کدام از این نهادها و شرکت‌های تحریم‌شده در آنکارا دارایی یا حساب نداشتند.»
او در عین حال افزود که «کشورهای همسایه از ترتیب اثر دادن به تصمیمی که غیر قانونی بود، خودداری کنند.»
ترکیه روز چهارشنبه اعلام کرد که در همسویی با تلاش‌های بین‌المللی مبنی بر تحت فشار قرار دادن تهران به دلیل برنامه هسته‌ای آن، دارایی شمار زیادی از افراد و نهادهای مرتبط با این برنامه را مسدود کرده است. پس از آن خبرگزاری‌ها گزارش دادند که ترکیه اموال، دارایی‌ها و حساب‌های ۲۰ شخص و ۱۸ نهاد ایرانی را بلوکه کرده است که نهادهای مربوط به سازمان انرژی اتمی و بانک سپه از جمله آن‌ها هستند.
بقایی در بخش دیگری از کنفرانس خبری روز دوشنبه، تاکید کرد که با توجه به تحولات رخ‌داده، در حال حاضر تفاهم قاهره «بدون تردید کارآیی ندارد و قابل اجرا شدن نیست».
گفته‌های او پس از آن است که عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، روز یکشنبه درباره توافق تهران و آژانس در قاهره گفت که «توافق قاهره دیگر نمی‌تواند مبنای همکاری ما با آژانس باشد و تصمیم ایران در خصوص تداوم همکاری‌ها با آژانس اعلام خواهد شد».
عراقچی تاکید کرد: «اجرای اسنپ‌بک همه شرایط را تغییر داد و ما با وضعیت جدیدی روبرو هستیم که نیاز به تصمیم‌های جدیدی دارد.»
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، و وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در شهریورماه طی جلساتی در قاهره درمورد سازوکاری تازه برای ادامه همکاری‌ها به توافق رسیدند؛ توافقی که اکنون عراقچی آن را ناکارآمد می‌داند.
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در عین حال ادامه مذاکرات را منتفی ندانست و بار دیگر مدعی شد که فعالیت‌های هسته‌ای تهران صلح‌آمیز است. او افزود که «ایران حسن نیت داشت و کشورهای اروپایی برای فعال کردن مکانیسم ماشه هیچ دلیل موجهی نداشتند».
جمهوری اسلامی در حالی مکانیسم ماشه را غیرقانونی می‌داند که سازوکار بازگشت خودکار تحریم‌ها یا «اسنپ‌بک» در متن برجام گنجانده شده بود. بر اساس این سازوکار، هر یک از طرف‌های توافق می‌توانند در صورت نقض تعهدات از سوی جمهوری اسلامی، روند بازگشت تحریم‌های سازمان ملل متحد را، بدون نیاز به رای‌گیری در شورای امنیت، آغاز کند. در سال ۲۰۲۰، دولت ترامپ نیز به فعال‌سازی این مکانیسم تهدید کرده بود، اما متحدان اروپایی با آن مخالفت کردند.
