اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، در آستانه گفتگوهای هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و سه کشور اروپایی عضو برجام (فرانسه، آلمان و بریتانیا) که قرار است امروز سه‌شنبه چهارم شهریور در ژنو سوییس، برگزار شود، با حضور در یک نشست خبری، ضمن پاسخ به پرسش‌هایی در این زمینه، از بررسی متن پیش‌نویس پیشنهادی روسیه خبر داد.
روز دوشنبه، برخی رسانه‌ها گزارش دادند که روسیه برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل‌ــ که موعد انقضای آن در ماه اکتبر فرا می‌رسدــ پیش‌نویسی را آماده کرده است که با هدف جلوگیری از رویارویی احتمالی میان جمهوری اسلامی و کشورهای غربی دنبال می‌شود. بقایی در این نشست اعلام کرد که «در جریان پیش‌نویس پیشنهادی روسیه برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ هستیم».
این موضوع هم‌زمان با انتشار خبر گفتگوی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه با مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، مطرح شد و به گفته منابع مطلع، چین نیز به‌عنوان پشتیبان، به این «ابتکار روسیه» خواهد پیوست.
در همین حال، لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال، با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «ظاهرا پیش‌نویس روسیه برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ بندی دارد که فعال‌سازی مکانیسم ماشه را در آینده، در صورت تمدید قطعنامه، منتفی می‌کند. اگر درست باشد، این موضوع برای تروییکای اروپایی علنا غیرقابل قبول خواهد بود و هر تلاشی را برای حسن نیت تضعیف می‌کند.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
او همچنین گفت که هیچ راهی نمی‌بیند مکانیسم ماشه فعال نشود و با تاکید بر اینکه «باید از مذاکرات روز سه‌شنبه در ژنو انتظار پایینی داشت»، به اختلاف نظر جدی تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره نظارت‌ها بر فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی اشاره کرد.
خبرنگار وال‌استریت ژورنال در ادامه افزود در حالی که تهران خواستار توافق نظارتی جدید است که دسترسی‌ها را محدودتر می‌کند، این خط قرمز آژانس است و چنین مشکلی ظرف یک هفته باقی‌مانده تا پایان مهلت اروپایی‌ها، حل‌و‌فصل نمی‌شود.
بریتانیا، فرانسه و آلمان تا ۳۱ اوت به جمهوری اسلامی مهلت داده‌اند همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را از سر بگیرد و به مذاکرات با آمریکا بازگردد. در غیر این صورت مکانیسم ماشه را فعال خواهند کرد.
خبرگزاری العربیه به نقل از یک دیپلمات ارشد فرانسوی نوشت که نشست روز سه‌شنبه «آخرین پنجره باز برای جمهوری اسلامی» محسوب می‌شود. این مقام فرانسوی تصریح کرد «بر سر راه بازگرداندن همه تحریم‌هایی که ۱۰ سال پیش لغو شده بودند، هیچ مانعی وجود ندارد» و تاکید کرد برای بازگرداندن تحریم‌ها، به موافقت همه اعضای دائمی شورای امنیت نیازی نیست و روسیه یا چین هم نمی‌توانند با استفاده از حق وتو جلو آن را بگیرند.
او افزود: «تحلیل حقوقی ما این است که فرصت جمهوری اسلامی رو‌به‌پایان است و هیچ چیز مانع اجرای دوباره تحریم‌ها نخواهد شد» و برای ازسرگیری مذاکرات مستقیم آمریکا و جمهوری اسلامی در آینده نزدیک هم چشم‌اندازی وجود ندارد.
در سوی دیگر، رسانه‌های داخلی ایران روز دوشنبه از تماس تلفنی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه با مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران، خبر دادند. به گزارش رسانه حکومتی تسنیم، پوتین در این تماس به پزشکیان گفت که «برخورداری جمهوری اسلامی ایران از حق غنی‌سازی اورانیوم از نظر روسیه، کلیدی و قطعی است» و اظهار امیدواری کرد مذاکرات بر سر موضوع قطعنامه ۲۲۳۱ «به سرانجام مطلوب» برسد.
مسعود پزشکیان در این گفتگو، بار دیگر مدعی شد که «جمهوری اسلامی بر اساس مبانی اعتقادی و دکترین دفاعی خود، هرگز به دنبال ساخت سلاح اتمی نبوده است، نیست و نخواهد بود».
این سخنان در حالی است که علی مطهری، نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی، اردیبهشت ۱۴۰۱ در مصاحبه‌ای که دونالد ترامپ به‌تازگی آن را بازنشر کرد، گفته بود هدف برنامه اتمی جمهوری اسلامی از آغاز ساخت سلاح هسته‌ای بود و اگر می‌شد، می‌باید این کار را پنهانی به سرانجام می‌رساند.
مطهری در واکنش به بازنشر مصاحبه‌اش از سوی رئیس‌جمهوری ایالات متحده، خود را «فرد عادی» دانست و مدعی شد استناد ترامپ به گفته‌های او نشان می‌دهد که «دستش خالی است».
اسماعیل بقایی هم در واکنش به بازنشر اظهارات علی مطهری، به گفته‌های تولسی گابارد، رئیس سازمان امنیت ملی آمریکا، در کنگره استناد کرد که گفته بود بر اساس ارزیابی‌های اطلاعاتی آمریکا، جمهوری اسلامی ایران به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نیست.
سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی در گفتگوی خبری روز سه‌شنبه اذعان کرد که تهران از «تبعات نامطلوب» مکانیسم ماشه آگاه است. او در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه این نگرانی در افکارعمومی به وجود آمده است که نهادهای تصمیم گیری در حال تقلیل دادن تبعات مکانیسم ماشه‌اند، گفت : «در عین حال که معتقدیم طرف‌های اروپایی حقی برای بازگرداندن تحریم‌ها ندارند، تلاش‌های گسترده‌ای به کار گرفته‌ایم که چنین اتفاقی نیفتد. از جمله گفتگوهای وزیر امور خارجه در روز جمعه و گفتگوهای امروز در ژنو.»
بقایی گزارش روزنامه دیلی تلگراف را که نوشته بود علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، به دنبال متقاعد کردن سایر تصمیم‌گیران در ایران برای پایین آوردن سطح غنی‌سازی به ۲۰ درصد است، رد کرد و آن را بی‌اساس دانست.
سطح غنی‌سازی فعلی اورانیوم در جمهوری اسلامی به میزان موردنیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای نزدیک شده و نگرانی‌های بین‌المللی را از جاه‌طلبی‌های هسته‌ای تهران افزایش داده است. از سوی دیگر، با نزدیک شدن به مهلت پایانی برای فعال شدن مکانیسم ماشه، تروییکای اروپایی شامل آلمان، فرانسه و بریتانیا تهدید کرده‌اند که اگر تهران به توافق هسته‌ای دست نیابد، تحریم‌های گسترده علیه جمهوری اسلامی را بازمی‌گردانند.
بند «بازگشت خودکار تحریم‌ها» در توافق برجام در مهرماه منقضی می‌شود و این مسئله، فشار بر اروپایی‌ها را برای اقدام فوری پیش از پایان این فرصت افزایش داده است.
بر اساس مکانیسم ماشه، هر طرفی می‌تواند جمهوری اسلامی را ناقض توافق اعلام کند و پس از تایید این موضوع، تحریم‌ها را بازگرداند. پس از انقضای این بند، هرگونه تحریم جدید نیازمند تصویب شورای امنیت خواهد بود که می‌تواند با وتو چین یا روسیه متوقف شود.
