به‌رغم شرایط کاری طاقت‌فرسای پرستاران و نقش حیاتی آنان در نجات جان بیماران، حقوق ماهانه بسیاری از آنان به‌قدری کم است که حتی پاسخگوی بخشی از نیازهای اولیه زندگیشان هم نیست.
یک پرستار شاغل در یکی از بیمارستان‌های دولتی می‌گوید: «ماهانه ۱۶ میلیون تومان حقوق می‌گیرم، اما این مبلغ کفاف هیچ چیز را نمی‌دهد. همین ماه گذشته برای ترمیم دو دندانم ۱۸ میلیون تومان هزینه کردم. یعنی حتی درآمد یک ماه من برای درمان بخشی از دهانم هم کافی نیست، چه برسد به سایر هزینه‌های زندگی.»
بحران پایین بودن حقوق پرستاران در ایران موضوع تازه‌ای نیست. در سال‌های اخیر، بارها تجمعات و اعتراضاتی با محوریت معیشت و شرایط کاری در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی ایران برگزار شده است. یکی از مهم‌ترین مطالبات صنفی اجرای کامل «تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری» و پرداخت «فوق‌العاده خاص» بوده؛ قوانینی که روی کاغذ وجود دارند، اما به گفته فعالان این حوزه در عمل تاثیر چشمگیری بر بهبود وضعیت پرستاران ندارند.
این درحالی است که به گفته رئیس کل سازمان پرستاری ایران، نظام سلامت کشور با کمبود دست‌کم ۱۰۰ هزار پرستار مواجه است. درنتیجه به دلیل وضعیت بحرانی بیمارستان‌های ایران و مشکلاتی مانند پایین بودن حقوق‌ها، فشار کاری و شیفت‌های طولانی، موج مهاجرت پرستاران و پزشکان در یک سال اخیر جهش چشمگیری داشته است، به‌طوری که روزنامه دولتی «ایران» نوشت، روزانه دست‌کم ۱۹ پرستار و پزشک از ایران مهاجرت می‌کنند.
تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری ایران، پس از ۱۵ سال انتظار، سرانجام در سال ۱۴۰۱ اجرایی شد، اما با این حال کارشناسان پرستاری می‌گویند این اجرا ناقص بوده و نرخ‌ها به شکلی تعیین شده‌اند که هنوز فاصله زیادی با جبران واقعی زحمات پرستاران دارد. درنتیجه، مشکل اصلی یعنی کم بودن حقوق همچنان پابرجاست.
از سوی دیگر، قانون «فوق‌العاده خاص» نیز مبهم باقی مانده است. طبق برنامه هفتم توسعه ایران، امکان پرداخت این فوق‌العاده تا سقف ۲۵ هزار امتیاز وجود دارد. پرستاران معترض، امروز ۱۸ مرداد، به ایلنا گفتند که اجرای این قانون با امتیاز بالا می‌تواند دست‌کم بخشی از فشار معیشتی این صنف را کم کند، اما تاکنون خبری از تحقق این وعده‌ها در مقیاسی موثر نبوده است.
فشار کاری زیاد، حقوق ناچیز
کار پرستاری تنها به انجام وظایف فنی محدود نمی‌شود، بلکه شامل شب‌کاری‌های پی‌درپی، کشیک‌های طولانی، ارتباط مستقیم با بیماران بدحال، و فشارهای روانی و جسمی مداوم است. این شرایط باعث می‌شود که بسیاری از پرستاران در میانسالی با مشکلات جسمی، فرسودگی شغلی و حتی بیماری‌های مزمن مواجه شوند.
پرستاری که تجربه ۱۲ سال کار در بخش مراقبت‌های ویژه دارد، برای ایلنا توضیح می‌دهد: «ما در خط مقدم درمان هستیم. ارتباط مستقیم با بیمار، کنترل بیماری، و حتی حفظ جان او، به‌طور مستقیم با کار پرستار گره خورده است. اما در سیستم درمان کشور، پرستاران همواره نادیده گرفته می‌شوند و حقوقشان با حجم مسئولیت‌هایشان تناسبی ندارد.»
به گفته او، حقوق کم و فشار کاری مضاعف باعث شده بسیاری از همکارانش به فکر مهاجرت باشند: «دو نفر از دوستانم در همین یک سال گذشته به آلمان رفتند. آنجا حقوق یک پرستار تازه‌کار، چندین برابر حقوق پرستار باتجربه در ایران است.»
بی‌انگیزگی و کمبود نیروی انسانی
بی‌توجهی به مطالبات پرستاران نه‌تنها بر زندگی فردی آنها، که بر کل نظام سلامت ایران اثر منفی گذاشته است. آمارها نشان می‌دهد که بسیاری از پرستاران حتی در آزمون‌های استخدامی وزارت بهداشت نیز شرکت نمی‌کنند، چراکه آینده شغلی و معیشتی این حرفه را بی‌ثبات و ناامیدکننده می‌دانند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
یکی از فعالان صنفی می‌گوید: «وقتی پرستار می‌بیند که پس از سال‌ها تحصیل و کار شبانه‌روزی حقوقش حتی کمتر از دستمزد یک کارگر ساده در برخی مشاغل آزاد است، طبیعی است که انگیزه‌ای برای ادامه فعالیت در این شغل نداشته باشد. این بی‌انگیزگی در نهایت به کمبود نیرو، فشار بیشتر بر پرستاران موجود و افت کیفیت خدمات درمانی منجر می‌شود.»
بحران بزرگ‌تر در راه است
کارشناسان حوزه سلامت هشدار می‌دهند که اگر روند بی‌توجهی حاکمیت به وضعیت پرستاران ادامه پیدا کند، در آینده نزدیک، نظام درمان ایران با بحران جدی نیروی انسانی روبه‌رو خواهد شد. مهاجرت پرستاران، بازنشستگی زودهنگام و ترک شغل، در کنار افزایش تقاضا برای خدمات درمانی به دلیل رشد جمعیت سالمند، ضربه سنگینی به کیفیت خدمات درمانی وارد می‌کند.
به اعتقاد این کارشناسان، اصلاح فوری ساختار پرداخت‌ها، اجرای کامل و عادلانه تعرفه‌گذاری، و تخصیص فوق‌العاده خاص با حداکثر امتیاز، گام‌هایی ضروری برای جلوگیری از این بحران است. در غیر این صورت، فشار کاری بر پرستاران بیشتر شده و چرخه فرسایش نیروی انسانی ادامه خواهد یافت.
پرستار؛ ستون پنهان نظام سلامت
در حالی که پزشکان اغلب در مرکز توجه رسانه‌ها و سیاست‌گذاران قرار دارند، پرستاران به‌منزله ستون پنهان نظام سلامت، بخش عمده‌ای از بار درمان را به دوش می‌کشند. آنها در کنار مراقبت مستقیم از بیمار، نقش کلیدی در اجرای دستورات پزشکی، آموزش به بیمار و خانواده‌اش، و پایش مداوم وضعیت بالینی آنان ایفا می‌کنند.
احمد نجاتیان، رئیس کل سازمان پرستاری ایران، اردیبهشت امسال با اشاره به کمبود پرستار در ایران افشا کرد: «خیلی از کسانی که در بیمارستان‌های خصوصی نقش پرستار را ایفا می‌کنند، اصلا پرستار نیستند یا مجوز فعالیت ندارند.» نجاتیان همچنین گفت بسیاری از پرستاران افغان به دلیل نداشتن مجوز، اجازه فعالیت در مراکز درمانی را ندارند، در حالی که نیاز به نیروی پرستاری در ایران زیاد است.
او همچنین در فروردین امسال نیز درمورد کمبود شدید پرستار در کشور هشدار داد و اعلام کرد که ایران با کمبود ۱۰۰ هزار پرستار در برابر تخت‌های بیمارستانی روبه‌رو است. او گفت تعداد پرستارانی که در سال‌های اخیر جذب شده‌اند، به دلیل محدودیت‌ها و سختگیری‌ها، کافی نیست و حتی نتوانسته جبران پرستاران بازنشسته باشد.
پیش از این شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستار، نیز هشدار داده بود که مهاجرت روزافزون پرستاران به کشورهای دیگر مانند آلمان، آمریکا، استرالیا و کانادا، باعث افزایش بحران کمبود پرستار در ایران شده و جان بیماران را به خطر می‌اندازد.
