گزارش جدید کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد که روز چهارشنبه ۲۶ مهر (۱۸ اکتبر)، منتشر شد، نشان می‌دهد که تنها در سه ماه سوم سال ۲۰۲۳، بیشتر از ۱۲ هزار مهاجر افغان از کشورهای ایران و پاکستان به افغانستان بازگشته‌اند. در همین حال، وزارت مهاجران و عودت‌کنندگان رژیم طالبان از بازگشت بیش از پنج‌هزار مهاجر افغان در روز چهارشنبه از ایران و پاکستان، بیشتر به‌اجبار، خبر داد.

بر اساس گزارش کمیساری عالی پناهندگان سازمان ملل، از ماه ژوییه تا سپتامبر، ۱۲ هزار و ۷۹۵ مهاجر افغان به کشورشان بازگشته‌اند که ۹۷ درصدشان از مرزهای پاکستان وارد شده‌اند و بازگشت‌ بیشتر آن‌ها اجباری بوده است.

کمیساری عالی پناهندگان سازمان ملل می‌افزاید: «تعداد کل مهاجران افغان بازگشته به کشور سه برابر بیشتر از عدد ثبت‌شده در سال ۲۰۲۲ و پنج برابر بیشتر از سال ۲۰۲۱ است.»

مهاجرت افغان‌ها به ایران و پاکستان سابقه‌ای طولانی به درازای بیش از ۵۰ سال دارد. به طوری که در هر دوره از تحولات سیاسی و امنیتی در افغانستان، سیلی از مهاجران به این دو کشور که نزدیک‌ترین پناهگاه‌ برای افغان‌ها شناخته می‌شوند، مهاجرت کرده‌اند.

پس از فروپاشی حکومت اول طالبان و روی کار آمدن دولت جمهوری به کمک کشورهای عضو ناتو در افغانستان، بخش قابل‌توجهی از مهاجران افغان از ایران و پاکستان به افغانستان بازگشتند تا زندگی‌شان را از نو سروسامان دهند و در ۲۰ سال گذشته در داخل کشورشان به کار و زندگی پرداختند؛ اما در اوت ۲۰۲۱، پس از بازگشت طالبان به قدرت و خروج کامل نیروهای خارجی که سبب فروپاشی دولت و همه زیربناهای سیاسی، امنیتی و اقتصادی افغانستان شد، یک بار دیگر میلیون‌ها شهروند افغانستان به دلیل بیکاری، فقر، ترس از انتقام‌جویی طالبان یا ناامیدی از آینده راه مهاجرت در پیش گرفتند.

اکنون دو سال پس از سلطه طالبان بر افغانستان که شمار مهاجران افغان در کشورهای ایران و پاکستان را به‌شدت افزایش داده است، هر دو کشور به دلایل مختلف اخراج مهاجران افغان را آغاز کرده‌اند.

پاکستان که از چندین دهه پیش میزبان جمعیت بزرگی از مهاجران افغان بود، پس از آنکه در دو سال گذشته در نتیجه به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان، با حجم عظیمی از ناامنی‌ها و حملات تروریستی مواجه شد، تصمیم گرفت به منظور کاهش خطرات امنیتی و جلوگیری از گسترش بیشتر تروریسم بیش از ۱.۴ میلیون مهاجر افغان را از این کشور اخراج کند.

وزارت مهاجران و عودت‌کنندگان رژیم طالبان روز پنجشنبه ۲۷ مهر، در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که بیش از پنج هزار مهاجر افغان روز چهارشنبه ۲۶ مهر، از پاکستان به افغانستان بازگشته‌اند. این وزارتخانه اضافه کرد که بیشتر این افراد بازگشتشان را اجباری توصیف کرده‌اند.

در این اطلاعیه آمده است: «۴۵۸ خانواده از مرز تورخم و ۵۱۷ خانواده از مرز اسپین بولدک روز چهارشنبه به کشور بازگشتند که بر اساس گزارش اداره مهاجران و عودت‌کنندگان در مرز، بازگشت بیشترین آن‌ها اجباری بوده است.»

با اینکه سازمان ملل متحد و برخی از کشورهای غربی در یک ماه گذشته بارها از دولت پاکستان خواسته‌اند از اخراج مهاجران افغان دست بردارد، دولت این کشور اعلام کرده که در تصمیمش مصمم است. ارتش پاکستان نیز برای کنترل وضعیت و جلوگیری از شلوغی‌های احتمالی اعلام آمادگی کرده است.

در حال حاضر، نه‌تنها پاکستان که جمهوری اسلامی ایران نیز روند اخراج مهاجران افغان از این کشور را تسریع کرده است. احمد وحیدی، وزیر کشور جمهوری اسلامی، روز چهارشنبه ۲۶ مهر در مصاحبه با خبرگزاری ایسنا گفت: «مهاجران غیرقانونی باید از کشور خارج شوند و ما تنها به کسانی که دارای مدارک قانونی‌اند، رسیدگی می‌کنیم.»

مهاجران افغان پس از بازگشت از ایران در گذرگاه مرزی اسلام‌قلعه هرات - @MoRRAfg/X

 

وزارت مهاجران و عودت‌کنندگان رژیم طالبان روز پنجشنبه گزارش داد که دو هزار و ۸۲۴ نفر در روز چهارشنبه از ایران به افغانستان بازگشته‌اند که بازگشت بیشترشان به اجبار بوده است.

بازگشت یکباره مهاجران از کشورهای ایران و پاکستان برای طالبان هم دردسرساز شده است، زیرا دولت خودخوانده این گروه برای رسیدگی به امور صدها هزار مهاجری که قرار است به این کشور سرازیر شوند بودجه کافی ندارد و کمیساریای پناهندگان سازمان ملل هم از کمبود بودجه برای خدمات‌رسانی خبر داده است.

در همین حال، وزارت مهاجران و عودت‌کنندگان رژیم طالبان روز چهارشنبه از ساخت یک کمپ موقت برای مهاجرانی که روزانه به‌شکلی سیل‌آسا از پاکستان وارد افغانستان می‌شوند، خبر داد. این وزارتخانه اعلام کرد که به دستور نخست‌وزیر طالبان برای رسیدگی به امور مهاجرانی که از پاکستان اخراج می‌شوند و به افغانستان برمی‌گردند، یک کمپ موقت در شهرستان لعل‌پور استان ننگرهار در نزدیکی مرز با پاکستان، بنا می‌کند.

کمیساری عالی پناهندگان سازمان ملل در گزارش جدید اعلام کرد که به هر فرد که به کشورش باز گردد و واجد شرایط کمک شناخته شود، ۳۷۵ دلار کمک نقدی اهدا می‌شود.