موسسه صلح آمریکا (یواس‌آی‌پی) در مقاله‌ای تازه‌ به قلم ویلیام بیرد، کارشناس ارشد مسائل افغانستان که روز سه‌شنبه منتشر شد، به اشتباهات بزرگ طالبان در چند ماه گذشته می‌پردازد و خاطرنشان می‌کند هرچند این اشتباهات در کوتاه‌مدت تاثیر آن‌چنانی بر وضعیت آنان ندارد، در بلندمدت می‌تواند چالش‌های زیادی برای این گروه ایجاد کند.

به نوشته بیرد، گام‌های اشتباهی که طالبان برداشته‌اند، بر توانایی‌های فعلی آنان در اداره دولت و به صورت بالقوه در درازمدت، بر انسجام داخلی آنان تاثیر منفی خواهد گذاشت؛ با این حال اشتباهات یادشده از همین حالا مردم افغانستان را گرفتار کرده و آثار بسیار بدی بر زندگی آنان داشته‌اند که مهم‌ترین آن کاهش کمک‌های بشردوستانه است. او پیش‌بینی کرده است که با توجه به رویکرد طالبان به خصوص در محروم کردن زنان از کار، تحصیل و فعالیت‌های اجتماعی، در سال‌های آینده بخشی از کمک‌های بشردوستانه جهانی کاهش یابد.

ممنوعیت‌های طالبان برای زنانی که در سازمان‌های غیردولتی خارجی (ان‌جی‌او) و سازمان ملل متحد کار می‌کنند، به شمار زیادی از خانواده‌های افغان آسیبی فوری وارد کرد و اگر این ممنوعیت مدت بیشتری ادامه یابد، به‌مرور به توسعه اقتصادی و اجتماعی افغانستان هم آسیب شدیدی خواهد زد.

مشارکت زنان در فعالیت‌های اقتصادی برای رشد و توسعه مزایای عمده‌ای دارد و کشورها بدون حضور آن‌ها در عرصه اشتغال نمی‌توانند از فقر شدید و درآمد سرانه پایین خارج شوند. محرومیت دختران از تحصیل در رژیم طالبان نیز بسیار آسیب‌زا بوده و شکاف‌هایی هم در جریان یکدست و متفق رهبران طالبان به وجود آورده است. این مسئله باعث شد تا ملا هبت‌الله، رهبر طالبان، به صورت زیرپوستی پاکسازی‌های داخلی را آغاز و تعدادی از مهره‌ها را جابه‌جا کند. همین جا‌به‌جایی‌های سازمان‌یافته و هدفمند اختلاف‌های داخلی طالبان را تشدید کرد.

این مقاله می‌افزاید: هرچند برخورد طالبان با دختران دانش‌آموز بر قدرت این گروه تاثیری نگذاشته، در نگرش جهان به یکدست بودن این گروه تردید ایجاد کرده است و در صورتی که این چالش با مشکلات دیگر از جمله رشد فساد در رده‌های بالایی این گروه همراه شود، آن‌گاه می‌تواند آثار عمیق‌تری بر طالبان به جا بگذارد.

 کاهش کمک‌های بشردوستانه در قدم اول مردم افغانستان را نشانه می‌رود اما این مشکل به طالبان نیز صدمه خواهد زد. طالبان می‌گویند به اینکه جامعه جهانی کمک‌های بشردوستانه به افغانستان را کاهش بدهد، اهمیتی نمی‌دهند اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که احتمال دارد کمک‌های بشردوستانه به این کشور بین ۳۰ تا ۵۰ درصد کاهش یابد که با در نظر گرفتن رقم سه میلیارد دلاری این کمک‌ها در سال ۲۰۲۲، مبلغی معادل حدودا یک تا یک‌ونیم میلیارد دلار خواهد بود و این مقدار کاهش کمک مسلما بر رژیم طالبان اثر خواهد گذاشت؛ زیرا طالبان نمی‌توانند از مسئولیت خود در قبال افزایش فقر، گرسنگی، بحران اقتصادی و قحطی شانه خالی کنند و در ثانی، کاهش این کمک‌ها زمینه را برای کاهش انتقال محموله‌های نقدی هفتگی ۴۰ میلیون دلاری فراهم می‌کند.

کاهش این کمک‌های نقدی به افزایش نرخ ارز، تورم و به هم خوردن ثبات مالی طالبان منجر می‌شود و حل این چالش برای طالبان کار ساده‌ای نخواهد بود. طالبان در بدترین حالت، تلاش خواهند کرد مالیات‌ها را افزایش دهند که این خود سبب نارضایتی عمومی می‌شود. از طرفی، در کشوری که ۹۰ درصد مردم آن فقیرند، طالبان می‌خواهند از چه کسی و چه مقدار مالیات بیشتر بگیرند؟

از سوی دیگر، کمک‌های بشردوستانه منافع ملموسی برای طالبان داشته است. در کنار بهره‌برداری مستقیم طالبان از این کمک‌ها، منافع حاشیه‌ای این کمک‌ها نیز برای طالبان هنگفت بوده است؛ از گرفتن پول بابت تامین امنیت برنامه‌های سازمان ملل گرفته تا فرصت‌های شغلی و حمایت‌های مالی از طالبان که امکانات مالی فراوانی در اختیار آنان قرار داده است؛ تا جایی که برخی فرماندهان طالبان به فعالیت‌های اقتصادی هم روی آورده‌اند.

این مسئله حتی باعث شده است کشت مواد مخدر که عمده‌ترین منبع درآمد طالبان بود، هم از چشم آن‌ها بیفتد. طالبان حالا کشت مواد مخدر را حرام اعلام کرده‌اند و هرچند کشت این مواد همچنان ادامه دارد، این گروه در پی مهار آن‌اند.  کاهش کمک‌های بشردوستانه به منافع مالی طالبان ضربه می‌زند و طالبان ناچار دوباره به کشت مواد مخدر روی خواهند آورد. در چنین وضعیتی، با توجه به فرمان رهبر طالبان مبنی بر حرام بودن کشت مواد مخدر، اختلاف‌های زیادی میان گروه در این رابطه به وجود خواهد آمد.

با این حال، تمامی این اختلاف‌ها هم در کوتاه مدت نمی‌توانند بر گروه طالبان تاثیری بگذارند یا امکان تغییر نظام در افغانستان را محتمل کنند؛ زیرا این بار بر خلاف دوره اول سلطه طالبان، نیروی مخالفی مقابل طالبان وجود ندارد و کشور‌های خارجی هم هیچ‌کدام به برخورد فیزیکی با طالبان علاقه‌ای ندارند.

برای گروه طالبان که رفاه شهروندان افغانستان کوچک‌ترین ارزشی برایشان ندارد، کاهش کمک‌ها یا افزایش گرسنگی مردم فی‌النفسه ضربه‌ محسوب نمی‌شود و برعکس، می‌تواند ضربات شدیدتری به مردم افغانستان وارد کند.

این مقاله در انتها به جامعه جهانی پیشنهاد می‌کند به جای کاهش کمک‌های بشردوستانه، راهکاری عملی‌تر برای افغانستان پیدا کند؛ از جمله طراحی یک استراتژیک دقیق در قبال رویکرد طالبان نه اینکه تنها در مقابل عملکرد طالبان واکنش نشان دهد. همچنین کمک‌ها باید بیشتر از گذشته مردم‌محور شوند و به صورت نقدی و مستقیم، در اختیار خانواده‌ها قرار گیرند. از پروژه‌های درآمدزا هم باید حمایت شود و زیرساخت‌های اقتصادی تقویت شوند. اثربخش‌ترشدن‌ کمک‌ها آسیب‌های ناشی از کاهش کمک‌های بین‌المللی را به حداقل می‌رساند.

برنامه‌ها نیز باید با توجه به مقرون‌به‌صرفه بودن اولویت‌بندی شوند. این امر مستلزم تغییراتی در شیوه‌های معمول کمک‌‌های بشردوستانه است. به عنوان مثال، کمک نقدی عموما بهتر از کمک‌های غیرنقدی است. سازمان‌ها می‌توانند کمک‌های نقدی را به حساب مردم واریز کنند تا زمینه‌های واسطه از میان برداشته شود. مدیریت کمک‌های بشردوستانه می‌تواند اعمال نفوذ طالبان در کمک‌های بشردوستانه را به حداقل برساند و زمینه کسب سود طالبان از این کمک‌ها را کم کند؛ بدون آنکه به وخیم‌تر شدن وضعیت نیازمندان افغانستان منجر شود.