نتیجه تحقیقات جدید دانشمندان زیست‌شناس نشان می‌دهد که زندگی اجتماعی تنها به انسان در تکامل کمک نکرده است، بلکه در میان حیوانات هم میزان ارتباطات درون‌گونه‌ای، ارتباط معناداری با تکامل دارد. 

یک پروژه تحقیقاتی پیشگامانه جدید، تکامل جمجمه پستانداران جفت‌دار را با استفاده از اسکن سه‌بعدی از ۳۲۲ نمونه، که در بیش از ۲۰ مجموعه موزه بین‌المللی نگهداری می‌شود، تجزیه و تحلیل کرده و بر اساس الگوهای در حال ظهور، مدل جدیدی از نحوه تنوع پستانداران ایجاد کرده است.

تیم محققان به رهبری پروفسور آنجلی گوسوامی در موزه تاریخ طبیعی بریتانیا، با جمع‌آوری داده‌ها در مورد جمجمه همه گروه‌های اصلی پستانداران جفت‌دار، چه منقرض‌شده و چه در حال زیست، نگاهی منحصر‌به‌فرد در طول زمان و انواع گونه‌ها برای ردیابی تشعشعات تطبیقی ​​یا تکامل سریع پستانداران که دسته‌های اکولوژیکی مختلفی را پر می‌کند، به دست آورده‌اند که آنچه باعث رشد باورنکردنی آن‌ها در پی انقراض دایناسورها شد، رمزگشایی می‌کند.

فرارسیدن عصر پستانداران

اگرچه نخستین پستانداران در کنار دایناسورها وجود داشتند، تنوع آن‌ها نسبتا محدود بود و بزرگ‌ترین پستانداران عصر مزوزوئیک یا میانه‌زیستی، به اندازه یک سگ کوچک رشد کردند. با این حال، بلافاصله پس از انقراض دایناسورها، انفجاری باورنکردنی از تنوع در میان پستانداران جفت‌دار رخ می‌دهد و نخستین اجداد گروه‌های زنده امروزی (یافت‌شده در فسیل‌ها)، ظرف چند صد هزار سال از این رویداد ظاهر می‌شوند.

این مطالعه جدید نشان می‌دهد که پس از انفجار اولیه تنوع پستانداران، سرعت تکامل به سرعت کاهش می‌یابد. پرش‌های بعدی تکامل سریع‌تر رخ می‌دهد، اما تاثیرات آن‌ها در طول زمان کمتر و کمتر می‌شود و هرگز با سرعت اولین اوج تکامل مطابقت نمی‌یابد. در حالیکه فقدان قطعیت در زمان دقیق این انفجارهای بعدی، نسبت دادن آن‌ها به رویدادهای خاص را دشوار می‌کند، آن‌ها احتمالا ناشی از دوره‌هایی از تغییرات سریع یا پایدار آب‌و‌هوایی و سرد شدن جهانی در طول دوره سنوزوئیک یا نوزیستی‌اند.

این مطالعه شباهت‌ها یا همگرایی چشمگیری نیز در میان پستانداران جفت‌دار نشان می‌دهد که شکل‌های جمجمه اکثر پستانداران در سراسر سابقه فسیلی، تقریبا به یک شکل تکامل می‌یابد. البته استثناهایی مانند نهنگ‌ها و جوندگان هم وجود دارد.

چه چیزی باعث تکامل سریع پستانداران می‌شود؟

هدف اصلی این مطالعه، پیش‌بینی بهتر چگونگی واکنش گونه‌های مختلف به تغییرات سریع در محیط‌شان است؛ همان چیزی که احتمالا در شرایط اضطراری کنونی در سراسر سیاره، شاهد آنیم. برای انجام این کار، تیم تحقیقاتی ویژگی‌های پستاندارانی را که به سرعت تکامل می‌یابند، بررسی کردند و دریافتند که عوامل تاثیرگذار، عبارتند از عناصر کلیدی زیستگاه، رفتارهای اجتماعی، رژیم غذایی، مراقبت والدین، و زمان فعالیت.

ساختارهای اجتماعی، سرعت تکامل پستانداران را به شدت متمایز می‌کند. پستاندارانی که اجتماعی‌اند، بسیار سریع‌تر از گونه‌های منفرد تکامل می‌یابند. پستاندارانی که در محیط‌های آبی زندگی می‌کنند، از جمله نهنگ‌ها، و نیز گاو دریایی، فوک‌ها و ماهی‌های دریایی، نیز جزو گونه‌های سریع تکامل یابنده‌اند. گیاهخواران نیز سریع‌تر از گوشتخواران تکامل می‌یابند؛ احتمالا به این دلیل که در قیاس با گوشتخواران، تغییرات گیاهان و محیط را با دقت بیشتری دنبال می‌کنند.

به نظر می‌رسد که مراقبت والدین نیز عامل مهمی است که سرعت تکامل را کاهش می‌دهد. حیوانات زودرس که به مراقبت اولیه کمی نیاز دارند، مانند اسب‌ها و بز کوهی، بسیار سریع‌تر از پستانداران آلتریسیال، مانند نخستی‌ها، که در دوران نوزادی به مراقبان متکی‌اند، تکامل می‌یابند. زمان فعالیت حیوانات نیز تفاوت ایجاد می‌کند، چرا که گونه‌هایی با برنامه‌ریزی دقیق، چه شبانه و چه روزانه، کندتر از حیواناتی بدون الگوی فعالیت ثابت، تکامل می‌یابند.

به شکل نامنتظره‌ای، به نظر نمی‌رسد که گروهی از پستانداران با بیشترین گونه‌ها، یعنی جوندگان و خفاش‌ها، خیلی سریع تکامل یابند، و این نشان می‌دهد که در پستانداران، ارتباط نزدیکی بین تنوع در شکل و تنوع در تعداد نیست.