صبح روز پنجشنبه ۳۰ دی‌ماه ۱۳۹۵ ساعت ۷:۵۹ دقیقه آتش‌سوزی دومین ساختمان بلندمرتبه پایتخت واقع در چهارراه استانبول به اطلاع آتش‌نشانی رسید. سه ساعت بعد ساختمان پلاسکو تهران به‌طور کامل فروریخت و با کشته‌شدن ۱۶ آتش‌نشان، ۶ شهروند عادی و مجروح شدن ۲۳۵ نفر و ۴ مفقود غم‌انگیزترین حادثه سال رقم خورد.

ساختمان ۵۳ ساله تهران در حالی فروریخت که ۲۰۰ آتش‌نشان از ۱۰ ایستگاه در حال اطفاء حریق آن بودند و پس از حادثه در روز دوم با تلاش شبانه‌روزی، محبوس شدگان نجات‌یافته و پیکر جان‌باختگان از زیر آوار بیرون آورده شد.

با فروریختن ساختمان پلاسکو ۵۶۰ واحد صنفی فعال در آن از بین رفت و ۱۲۰۰ نفر بیکار شدند. کار آواربرداری نیز ۸ روز بعد با جابه‌جایی ۲۰ هزار تن نخاله ساختمانی با کمک ۱۷۰۰ کامیون به پایان رسید.

در روز حادثه ۲۰ تیم امدادی و ۸ تیم آوار بردار همراه ۱۰ دستگاه آمبولانس و ۱۰۰ برانکارد در محل حاضر شده و بزرگ‌ترین عملیات آواربرداری و امداد و نجات شهری در تهران طی سه دهه را راهبری کردند.

پس از این حادثه و در میانه مجادله‌ها بر سر «شهید» محسوب شدن یا نشدن آتش‌نشانان کشته شده، حسن روحانی، رئیس‌جمهور وقت هیئتی ویژه را مسئول بررسی دلایل آتش‌سوزی پلاسکو کرد. گزارش این هیئت در ابعاد فنی و حقوقی فروردین‌ماه ۱۳۹۶ تکمیل شد.

در گزارش هیئت بررسی ضمن اشاره به نحوه شروع حادثه در اثر اتصالی برق و نشتی گاز و دلیل اشتعال که وجود فضاهای خالی و اقلام قابل اشتعال مانند پارچه عنوان شده، آمده ساختمان پلاسکو که ساخت آن در سال ۱۳۴۱ به اتمام رسیده به لحاظ سازه‌ای و فنی مشکلی نداشته، امام تجهیزات کشف و اعلام خطر آتش‌نشانی در آن تعبیه نشده و شکل معماری سازه را برابر آتش آسیب‌پذیر کرده است.

در این گزارش آمده بود: «مدیریت بحران در مهار آتش» نیز عامل بالارفتن خسارت‌های انسانی در این فاجعه بوده، انجام عملیات ابتدا در داخل ساختمان و به‌صورت تهاجمی و بعد در خارج از ساختمان و به‌صورت تدافعی انجام شده، درحالی‌که باید این کار برای ساختمان‌های بلندمرتبه مشابه پلاسکو برعکس انجام می‌شد.

۸ شهریورماه ۱۳۹۶ نیز کمیسیون عمرانی مجلس گزارش خود در مورد دلایل آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو را در صحن علنی مجلس قرائت کرد. در این گزارش آمده بود علت حریق بهره‌برداری کارگران واحد صنفی در طبقه دهم ساختمان از ادوات گرمایشی و سیم‌کشی غیرمجاز بوده و دلیل توسعه حریق و ریزش ساختمان عدم وجود استانداردهای لازم ایمنی در سیستم‌های برق صنعتی، روشنایی، تهویه، گرمایش، حفاظت، هشدار داده و تجهیزات اطفاء حریق بوده است.

مرگ ۱۶ آتش‌نشان در حریق دومین بلندمرتبه تهران فاجعه‌ای غم‌انگیز برای جامعه آتش‌نشانان ایران بود که بازتاب‌های جهانی پیدا کرد. یک روز پس از حادثه شهیدی محلاتی نماینده ولی‌فقیه در بنیاد شهید، معاون رئیس‌جمهور و رئیس بنیاد شهید در بازدید خود از پلاسکو تاکید کرد: «آتش‌نشانانی که در این حادثه جان خود را از دست دادند شهید خدمت محسوب می‌شوند.»

اما فاصله‌ای کم مهدی ایزدی معاون تعاون و امور اجتماعی بنیاد شهید در مصاحبه‌ای حرف رئیس این بنیاد را تصحیح کرد و گفت: «بنیاد شهید برای ارائه خدمت و شهید نامیدن شهدای آتش‌نشان هیچ تعهدی ندارد. شهرداری تهران خدمات معادل شهید به خانواده‌های آن‌ها ارائه می‌دهد.»

پنج سال بعد در تاریخ ۲۸ دی‌ماه ۱۴۰۰ جعفر تشکری هاشمی عضو شورای شهر تهران خبر داد که کشته‌شدگان حادثه پلاسکو هنوز شهید رسمی خدمت محسوب نشده‌اند.

این عضو شورا خبر داد اخیرا رهبر جمهوری اسلامی با پیگیری محمدباقر قالیباف رئیس مجلس با «شهید» محسوب شدن آنها موافقت کرده و طی روزهای آینده فرمان علی خامنه‌ای از طریق رئیس بنیاد شهید به خانواده آتش‌نشانان پلاسکو منتقل خواهد شد.

ساختمان ۱۷ طبقه پلاسکو که نماد ورود تهران به عصر مردن بود، طی دو سال ساخته شد. نام برادران القانیان و بیشتر حبیب القانیان رئیس انجمن کلیمیان تهران به عنوان مالکان این ساختمان مطرح بود که پس از انقلاب مصادره و در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفت. بنیاد هم به‌مرور زمان آن را به مرکز تولید و توزیع عمده‌فروشی و خرده‌فروشی پوشاک تبدیل کرد.

مالکان واحدهای صنفی در مجتمع پلاسکو پس از آتش‌سوزی در مجتمع نور واقع در تقاطع طالقانی - ولیعصر متعلق به بانک‌های تجارت، پارسیان، صنعت و معدن، ملی و سپه مستقر شدند که طی قراردادی با بنیاد مستضعفان تا زمان آماده‌شدن مجدد ساختمان جدید پلاسکو در اختیار آنها قرار گرفت.

طبق اعلام‌ها قرار بود بنای جدید ساختمان پلاسکو تا سال ۱۴۰۰ در ۲۰ طبقه شامل ۵ طبقه در زیر و ۱۵ طبقه در روی زمین‌ساخته شود. اما بازسازی ساختمانی که ۵۰ سال قبل کار ساخت آن با کمک بخش خصوصی  ۲ ساله به پایان رسید، حالا باگذشت پنج سال و وعده‌های فراوان هنوز نهایی نشده و به مرحله تحویل نرسیده است.

روز ۲۹ دی‌ماه ۱۴۰۰ درحالی‌که هنوز واحدهای ساختمان پلاسکو تحویل نشده‌اند، معاونت پیشگیری و حفاظت حریق سازمان آتش‌نشانی تهران از وجود ۹۴۷ برج ناامن بالای ۱۲ طبقه در تهران و ۱۵۰ بیمارستان در شرایط ناایمن خبر داد. در همین روز گروهی از آتش‌نشانان تهران در تجمعی مقابل دفتر شهردار جدید تهران نسبت به وضعیت معیشتی و نبود امنیت شغلی اعتراض کردند.

این افراد با سردادن شعارهایی مانند «ذلت نمی‌پذیریم» و «مدیریت بی‌لیاقت نمی‌خواهیم» خواستار حضور زاکانی شهردار تهران میان خود شدند. این اعتراض هم‌زمان با پنجمین سالگرد آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو صورت گرفت. سال ۱۳۹۵ و پس از فروریختن ساختمان پلاسکو و کارشناسان در خصوص ناایمن بودن کار آتش‌نشانان تهران و نبود تجهیزات آتش‌نشانی و ایمنی کافی برای این کلان‌شهر تذکر داده بودند.

حالا می‌توان گفت شرایط نه برای خانواده آتش‌نشانان کشته شده، نه برای کسبه مال‌باخته پلاسکو و نه برای این ساختمان قدیمی شهر مساعد نیست. همه آنها با وعده‌هایی پنج سال گذشته را سر کردند که هنوز در حد حرف باقی‌ماندند و خود تبدیل به «نمک بر زخم» شدند.