«زبان زنان»؛ تلاش زنان ایرانی برای آموزش رایگان و مشارکت سیاسی

اولین روزنامه‌ای بود که توسط یک زن در ایران تأسیس و منتشر شد

زبان زنان از همان ابتدا دشمنان سرسختی در میان مرتجعین متعصب و دولتی‌های فاسد پیدا کرد- موسسه مطالعات ایران معاصر

«زبان زنان» عنوان روزنامه و مجله‌ای است که در اصفهان و تهران توسط صدیقه دولت‌آبادی، مدافع پیشگام حقوق زنان در ایران، منتشر می‌شد.

روزنامه زبان زنان سومین روزنامه زنان بود که در طول تاریخ در ایران منتشر شده است. این روزنامه از تاریخ ۲۷ تیرماه سال ۱۲۹۸ تا دی‌ماه سال ۱۲۹۹، در مجموع ۵۷ شماره منتشر شد. زبان زنان به‌عنوان دوهفته‎نامه کار خود را آغاز کرد اما پس از اولین سال انتشار، به‌صورت هفته‌نامه در آمد. بیشتر سرمقاله‌ها و مقالات آن به مسائل مربوط به زنان می‌پرداخت، اما همچنین یک پاورقی به نام «داستان رقت‌انگیز» را نیز منتشر می‌کرد. اهمیت تاریخی این روزنامه در موضع پیشروی آن در رابطه با حقوق زنان بود.

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

یکی از هدف‌های جدی روزنامه‌ «زبان زنان» سوادآموزی و آموزش و پرورش رایگان از طرف دولت برای دختران بود. این نشریه در سال ۱۳۳۸ می‌نویسد «بدبختی از بی‌علمی است. از بی‌دانشی است.» شعار همیشگی این زنان برای مقابله با جهل این بود: «مدرسه! مدرسه! مدرسه!»

این اولین روزنامه‌ای بود که توسط یک زن در ایران تأسیس و منتشر شد و در مقالات نوشته‌شده توسط زنان به حقوق زنان پرداخت، همچنین تلاش کرد تا از واژه‌های فارسی به‌جای کلمات عربی استفاده کند.

تعجب‌آور نیست که زبان زنان از همان ابتدا دشمنان سرسختی در میان مرتجعین متعصب و دولتی‌های فاسد پیدا کرد. شب‌نامه‌ها، شایعات و مقالات خصمانه در روزنامه‌های دیگر به زبان زنان، نویسندگان و صاحب آن بخشی از اقدامات آن‌ها بود. هم محل نشر و هم دفتر مجله مورد حمله مداوم متعصبین قرار گرفت که در حملات خود از پرتاب سنگ و حتی از سلاح گرم استفاده کردند. صدیقه دولت‌آبادی برای حفظ امنیت خود به خانه جدیدی نقل مکان کرد و موفق شد تا به انتشار روزنامه ادامه دهد.

زبان زنان در برابر توافق‌نامه انگلیس و ایران در سال ۱۹۱۹ و سیاست‌های نخست‌وزیر میرزا حسن وثوق‌الدوله، موضع انتقادی جدی اتخاذ کرده بود و با جانشین او نیز سر سازگاری نداشت. سرانجام در تاریخ ۱۵ دی ۱۲۹۹ یا ۵ ژانویه ۱۹۲۱ سپهدار اعظم محمد ولی خان تنکابنی، نخست وزیر جدید، تلگرام تندوتیزی به فرماندار اصفهان فرستاد و دستور توقیف زبان زنان را صادر کرد.

زبان زنان در چاپخانه حبل‌المتین در چهار صفحه دو ستونی به ابعاد ۲۱ در ۳۴ سانتیمتر چاپ می‌شد و هیچ‌گونه تصویری نداشت. نرخ اشتراک سالانه به ترتیب ۱۲ و ۳۰ قران برای نسخه‌های دوهفته‌نامه و هفتگی بود. دانش آموزان دختر از تخفیف برخوردار بودند.

بیست‌وشش ماه پس از توقیف روزنامه، دولت‌آبادی شروع به انتشار ماهنامه‌ای با همین عنوان در تهران کرد. این مجله از فروردین تا آذر سال ۱۳۰۱ یا در مجموع تنها شش شماره منتشر شد.

صدیقه دولت‌آبادی، پیگیر حق رأی برای زنان هم بود. اردیبهشت‌ماه ۱۳۳۰ نامه‌ای خطاب به دکتر محمد مصدق نوشت و در آن درخواست گنجاندن حق رأی برای زنان در قانون انتخابات را داد. پیش از آن‌ هم در «زبان زنان» نوشت: «ما خیلی افسوس داریم که برادران ما وقتی انتخابات مجلس و انجمن‌های ایالتی و ولایتی را می‌نوشتند برای این‌که ما زنان حق رأی نداشته باشیم و شرکت نجوییم ما را در ردیف قاتل‌ها، مجانین و ورشکستگان نوشتند.»

مجموعه کامل مجله زبان زنان در کتابخانه ملی تهران موجود است و نسخه‌های پراکنده‌ای از آن در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، کتابخانه مرکزی دانشگاه اصفهان و کتابخانه مرکزی فارس نگهداری می‌شود.