پس از انصرف ۶ کشور عربی از پذیرش ریاست اتحادیه عرب در دوره سپتامبر ۲۰۲۰ تا مارس ۲۰۲۱ و خالی ماندن کرسی ریاست در طول هفته‌های گذشته، سرانجام مصر آمادگی خود را برای پذیرش ریاست دور ۱۵۴ اتحادیه عرب اعلام کرد. البته طبق اساسنامه اتحادیه عرب، کشورهای عربی ریاست دوره‌ای اتحادیه را به ترتیب حروف الفبا بر عهده می‌گیرند.

حسام زکی، معاون دبیرکل اتحادیه عرب اظهار داشت که نماینده دائم مصر در اتحادیه، به دبیرخانه آن اطلاع داده است که کشورش با پذیرش ریاست این دوره از شورای اتحادیه عرب به‌جای فلسطین، ضمن حفظ حقش در ریاست کامل بر دور بعدی این اتحادیه مطابق به ترتیب حروف الفبا موافقت کرده است.

در واقع، از هنگام تأسیس اتحادیه عرب در مارس ۱۹۴۵، این نخستین باری است که شماری از کشورهای عربی از پذیرش ریاست اتحادیه خودداری می‌کنند، به همین ترتیب، کشورهای فلسطین، قطر، جزایر کومور، کویت، لبنان و لیبی به "دلایل مختلف" از پذیرش ریاست دوره کنونی عذرخواهی کردند.

ناظران این مسئله را به افزایش اختلافات داخلی، آشفتگی وضعیت اتحادیه عرب و ناتوانی آن در مقابله با چالش‌های که کشورهای عضو با آن روبه‌رو هستند، نسبت می‌دهند.

پس از انصراف فلسطین از ریاست جلسات اتحادیه عرب در بیست و دوم سپتامبر گذشته، عذرخواهی پی‌درپی کشورهای دیگر برای عدم آمادگی به پذیرش ریاست اتحادیه عرب که هر دوره آن شش ماه را در بر می‌گیرد، آغاز شد و این امر اتحادیه عرب را با وضعیت دشوار و بی‌سابقه‌ای روبه‌رو کرد. در همین حال، حسام ذکی، دستیار دبیرکل اتحادیه عرب گفت: پس از انصراف فلسطین، ریاست اتحادیه به کشورهای که پس از فلسطین به ترتیب حروف الفبا قرار می‌گیرند، پیشنهاد شد، اما آنها از تصدی ریاست اتحادیه در این دوره "ناقص" که برای مدت کوتاهی ادامه دارد، خودداری کردند.

حسام ذکی در اظهاراتی به نقل از بی‌بی‌سی، گفت: فلسطین ریاست اتحادیه عرب را برای مدت شش ماه بر عهده گرفت و روش کار و چشم انداز فلسطین را برای ریاست این دوره اعلام کرد، اما پس از مدتی از ادامه تصدی ریاست اتحادیه عرب منصرف شد و مطابق به اساسنامه، کشور بعدی به ترتیب حروف الفبا بایستی جانیشین فلسطین می‌شد، اما آن کشور نیز از پذیرش ریاست دوره کنونی عذرخواهی کرد.

ریاست دوره‌ای مجلس اتحادیه عرب، شامل سازماندهی روند فعالیت این اتحادیه، تهیه دستورالعمل و برنامه کاری در مدت هر دوره شش ماهه و ترتیب بیانیه‌های افتتاحیه و اختتامیه جلسات است. طبق اساسنامه اتحادیه عرب، شورای اتحادیه، نهاد اصلی و مسئول تصمیم‌گیری است و متشکل از نمایندگان کلیه‌ای کشورهای عضو است.

جلسات اتحادیه عرب در سطوح مختلفی برگزار می‌شود و نخستین جلسه در سطح نمایندگان دائمی آغاز شد، سپس، تصمیم بر این شد تا وزرای خارجه کشورهای عضو هر سال دو بار تشکیل جلسه دهند، البته تمام جلسات این اتحادیه در مقر دائمی آن در قاهره برگزار می‌شود، اما ریاست نشست‌ سران اتحادیه عرب را کشورهای عضو به ترتیب حروف الفبا، بر عهده گرفته و میزبان جلسات آن می‌شوند.

البته شش کشور عربی که از پذیرش ریاست جلسات اتحادیه عرب در چند هفته گذشته عذرخواهی کردند، طبق اظهارات رسمی، بنا به دلایل متفاوتی، آماده پذیرش ریاست این اتحادیه نبودند. ریاض المالکی، وزیر امورخارجه فلسطین در ۲۲ سپتامبر گذشته از موضع دبیرخانه عمومی اتحادیه عرب در حمایت از توافقنامه‌های صلح امارات متحده عربی و بحرین با اسرائیل انتقاد کرده و از ریاست اتحادیه انصراف داد. سه روز بعد، قطر نیز با صدور بیانیه‌ای از طریق خبرگزاری رسمی آن کشور، از پذیرش ریاست اتحادیه عرب به‌جای تشکیلات خودگردان فلسطین عذرخواهی کرد و در روزهای بعد، کویت، لبنان و جزایر کومور نیز از پذیرش ریاست اتحادیه عرب عذرخواهی کردند.

در ششم ماه اکتبر جاری و با رسیدن نوبت به لیبی مطابق به ترتیب حروف الفبا، این کشور نیز عذرخواهی خود را نسبت به پذیرش این امر اعلام کرد. محمد القبلاوی، سخنگوی وزارت امور خارجه لیبی، در توئیتی نوشت که لیبی در حال حاضر، وضعیت مناسبی برای پذیرش ریاست اتحادیه عرب را ندارد، اما مشتاقانه منتظر است تا در شرایط بهتری از حق خود برای ریاست اتحادیه عرب مطابق با مقررات داخلی و دستورالعمل آن، بهره‌مند شود.

شماری از ناظران و دیپلمات‌ها در صحبت‌های خود با ایندیپندنت عربی اظهار داشتند که عذرخواهی‌های پی‌درپی کشورهای عضو حاکی از گسترش دامنه اختلافات و کاهش روزافزون نقش اتحادیه عرب در سطح منطقه و جامعه جهانی است، اما پذیرش ریاست اتحادیه از سوی مصر نشان می‌دهد که شماری از اعضای این اتحادیه تا به حال، بر اقدامات مشترک عربی و حل چالش‌ها و مسائل منطقه‌ای در چارچوب اتحادیه عرب تأکید دارند و این امر، نمایانگر تلاش آنها برای تداوم اقدامات مشترک عربی است.

حسین هریدی، دستیار سابق وزیر امور خارجه مصر، گفت: "شکی نیست که عذرخواهی‌های پی‌درپی، عمق بحران پیش روی اتحادیه عرب با توجه به چالش های بی‌سابقه‌ای که کشورهای عضو آن با آن روبه‌رو هستند را در عمل بازتاب می‌دهد، اما در عین حال، نمی‌توان نقش اتحادیه عرب را در مقابله با چالش‌های روزافزون کنونی کم اهمیت جلوه داد. وی افزود: تصمیم مصر برای تصدی ریاست این دوره از جلسات اتحادیه عرب نشان می‌دهد که مصر تا به حال، به ضرورت همکاری و توسعه اقدامات مشترک عربی باور دارد و البته شمار زیادی از کشورهای عربی با این اعتقاد همسویی و هماهنگی دارند. حسین هریدی اظهار داشت که اتحادیه عرب به عنوان یک سازمان منطقه‌ای منعکس کننده اراده و خواسته‌های کشورهای عربی است، اما دچار بودن برخی از کشورهای عضو با چالش و آشفتگی نمی‌تواند فرصت مناسبی برای ارزیابی اهمیت اتحادیه عرب را در شرایط کنونی فراهم کند.

از سوی دیگر، ابراهیم المنشاوی، استاد علوم سیاسی دانشگاه قاهره، گفت: بحران اتحادیه عرب تنها در چارچوب توافق میان کشورهای عضو می‌تواند حل شود، نه با روش رأی‌گیری، بنابر این، این اتحادیه، در گرو منافع و ائتلاف‌های‌های منطقه‌ای و بین‌المللی خود باقی خواهد ماند. وی افزود: علی‌رغم چالش‌های پیش‌رو، در حال حال حاضر، هیچ جایگزین دیگری برای اتحادیه عرب که کشورهای عربی را به سوی اقدامات مشترک و یک توافق نسبی سوق دهد، وجود ندارد. المنشاوی بر لزوم ابتکار و اتخاذ اقدامات لازم برای اصلاح اتحادیه عرب، از جمله ایجاد اصلاحات در اساسنامه و سازوکار تصمیم‌گیری در اتحادیه و حمایت مالی و سیاسی از نهادهای آن تأکید کرد.