آیا نفت آمریکایی می‌تواند جای خالی نفت ایران و اوپک را پر کند؟

سکوهای نفتی قادر هستند در یک سایت، چاه‌های بیشتری حفر کنند و به عمق بیشتری برسند

با وجود افزایش مخاطرات ژئوپلیتیک و کاهش تولید نفت از سوی اوپک و روسیه، قیمت نفت به نسبت ثابت مانده است. برخی از کارشناسان علت این مهم ‌را نگرانی‌های کلان‌ اقتصادی ناشی از نزاع تجاری آمریکا و چین و همچنین افزایش ذخایر نفت در آمریکا می‌دانند. اما یک دلیل عمده دیگر این است که تولید نفت شیل در آمریکا فراتر از انتظار بوده است. در واقع آخرین روند قیمت‌ها نشان می‌دهد که رویدادهای ژئوپلیتیک به اندازه گذشته بر قیمت‌ها تاثیر نمی‌گذارند که این به علت افزایش تولید نفت شیل در آمریکا است.

آمریکا اکنون از عربستان پیشی گرفته و با تولید روزی ۱۲ میلیون بشکه (در حالی که در سال ۲۰۰۷ روزی ۵ و نیم میلیون بشکه تولید می‌کرد)، بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت دنیا شده است. «اداره اطلاعات اقتصادی» آمریکا انتظار دارد این میزان تا سال ۲۰۲۰ به رشد یک میلیون بشکه در روز و تا سال ۲۰۲۴ به رشد دو میلیون بشکه در روز برسد.آژانس بین المللی انرژی به طور مشابه تخمین می‌زند که ۷۰ درصد رشد جهانی تولید نفت تا سال ۲۰۲۴ متعلق به آمریکا خواهد بود. بیشتر تولید نفت شیل از حوزه پرمین در ایالت‌های تگزاس و نیو مکزیکو می‌آید.

دلایل این رشد را پیشرفت‌های به دست آمده در فن‌آوری همچون حفاری افقی و شکست هیدرولیکی می‌دانند که مقادیر چشمگیری از ذخایر نفتی را که قبلا از نظر اقتصادی مقرون به صرفه به حساب نمی‌آمدند، قابل دسترسی ساخته است. روش‌های کارآتر استخراج نفت در ضمن به تولیدکنندگان نفت شیل امکان داده با وجود قیمت پایین‌تر نفت به سودآوری برسند. مثلا سکوهای نفتی امروز قادر هستند در یک سایت واحد چاه‌های بیشتری حفر کنند و به عمق بیشتری برسند و در نتیجه تولیدکنندگان، نفت بیشتری استخراج می‌کنند.

در گزارش اخیر بانک ذخایر فدرال دالاس هم می‌بینیم که قیمت متوسط سر به سر برای حفر چاه‌های نفت جدید سودآور (یعنی آن قیمت نفتی که برای پوشش هزینه‌های تولید لازم است) در سال گذشته با چهار درصد کاهش به بشکه‌ای ۵۰ دلار رسیده است. این قیمت برای منطقه بانک دالاس است که شامل حوزه پرمین (منطقه‌ای که بالاترین میزان تولید نفت را دارد) می‌شود. قیمت متوسط سر به سر برای تولیدکنندگان نفت در سایر نقاط آمریکا از بشکه‌ای ۴۸ تا ۵۴ دلار است. این رقم واقعاً قابل توجهی است، چرا که قیمت متوسط سر به سر در سال ۲۰۱۴، بشکه‌ای ۷۵ دلار بود و در نتیجه در سال ۲۰۱۵ وقتی قیمت نفت از اوج بشکه‌ای ۱۰۰ دلار به بشکه‌ای ۵۰ دلار رسید بسیاری از تولیدکنندگان، پروژه‌های موجود را رها کردند.

تولید نفت شیل حساس‌تر است چون زمان بین حفاری و تولید (نسبت به اکتشاف ساحلی و پروژه‌های معمولی نفت) کم‌تر است. پایین آمدن قیمت سر به سر به این معنی است که تولیدکنندگان انگیزه‌ای برای افزایش تولید نفت با وجود قیمت پایین خواهند داشت در حالی که تولیدکنندگان قبلا نیازمند بالاتر رفتن قیمت نفت برای پوشش هزینه‌های خود بودند. چنان‌که گزارش بانک فدرال دالاس نشان می‌دهد، اکنون تولید مقادیر بالاتری از نفت با قیمت‌های خیلی پایین‌تر از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است در حالی که قبلا چنین نبود.

الان که قیمت نفت، متوسط بشکه‌ای ۶۰ دلار است (نفت خام غرب تگزاس یا «وست تگزاس اینترمیدیت») تولید نفت شیل در آمریکا با توجه به بالاتر رفتن میزان سود افزایش می‌یابد. این افزایش تولید نفت در آمریکا به نوبه خود باعث می‌شود اختلال در عرضه نفت (چه بر اثر رویدادهای ژئوپلیتیک و چه بخاطر کاهش عامدانه تولید نفت از سوی اوپک و شرکا) تأثیر کمتری بر قیمت آن داشته باشد. در سال ۲۰۱۹ با وجود بالا گرفتن تنش‌های ژئوپلیتیک و اختلال در عرضه، علاوه بر کاهش روزی ۱/۲ میلیون بشکه‌ای اوپک و شرکا، شاهد افزایش چشمگیر قیمت نفت نبوده‌ایم، در حالی که در دوره‌های پیشین دیدیم که قیمت نفت از بشکه‌ای ۱۰۰ دلار هم فراتر رفت. تحلیل‌گران علت این امر را افزایش تولید نفت آمریکا در میان سایر عوامل می‌دانند.

انتظار می‌رود تولید نفت شیل در آمریکا در آینده هم با توجه به افزایش حاشیه سود بر بازار نفت تاثیر بگذارد. در گزارش بانک فدرال دالاس می‌خوانیم:‌ «این دلیل نمی‌شود که امکان تغییر عمده قیمت نفت از میان رفته باشد اما خبر از گرایشی قوی به این سمت می‌دهد که قیمت‌های نفت در آینده نزدیک در محدوده مشخصی باقی بمانند».

اهمیت کیفیت نفت خام

با همه این اوصاف، تحلیل‌گران می‌گویند نباید راجع به نقش نفت شیل آمریکا در پر کردن جای خالی کاهش تولید در سایر نقاط جهان زیادی خوش‌بین بود و این به علت تفاوت در کیفیت نفت است. نفت خامی که از صخره‌های شیل استخراج می‌شود از نفت معمولی که مورد تقاضای پالایشگاه‌های جهانیِ تولیدِ دیزل و گازولین قرار دارد سبک‌تر است. با توجه به کاهش تولید نفت معمولی که سنگین‌تر از نفت شیل است، این تفاوت کیفیت احتمالا باعث افزایش قیمت نفت خام سنگین‌تر می‌شود.

مثلا در ساحل خلیج مکزیک در آمریکا، پالایشگاه‌هایی که متکی به نفت خام سنگین هستند به دلیل کاهش عرضه جهانی (در پی از دست رفتن نفت ایران و ونزوئلا و کاهش عرضه از سوی اوپک و کانادا) تحت فشارند. افزایش قیمت نفت خام سنگین باعث کاهش حاشیه سود پالایشگاه‌ها شده است. به گزارش بلومبرگ، میزان سود پالایشگاه‌های ساحل خلیج  مکزیک آمریکا از کوک‌سازی (روندی که در آن نفت خام سنگین شکسته می‌شود تا به سوخت‌هایی همچون گازولین و دیزل بدل شود) به پایین‌ترین در ده سال گذشته رسیده. همین در مورد پالایشگاه‌های سایر نقاط جهان که متکی به نفت خام سنگین هستند صدق می‌کند.

واقعیت دیگری که نشان می‌دهد نفت شیل آمریکا نمی‌تواند جای خالی کاهش عرضه جهانی این کالا را پر کند افزایش تفاوت قیمت بین «وست تگزاس اینترمیدیت» (که ملاک نفت خام تولیدی در آمریکای شمالی است) و «برنت» (ملاک تجارت نفت در بقیه دنیا) است. پس از افزایش تولید نفت شیل، نفت خام تگزاس اکنون ارزان‌تر از نفت خام برنت فروخته می‌شود. .با توجه به محدودیت‌های زیربنایی ایالات متحده برای صادرات نفت از حوضه پرمین،این تفاوت بیشتر هم شده و مخاطرات ژئوپولیتیک در کشورهای اوپک و همچنین کاهش عرضه در سایر کشورها تأثیر بیشتری بر بهای برنت گذاشته است. در حال حاضر تفاوت قیمت بین نفت تگزاس و برنت به بشکه‌ای ۱۱ دلار رسیده است.

بیشتر از اقتصاد