تحریم و چالش‌های پیش روی صنعت انرژی ایران

تحریم علیه کشورهای عمده تولید کننده نفت، نه تنها باعث تضعیف اقتصاد آنها، بلکه فرصتی برای آمریکا و دیگر تولید کنندگان انرژی فراهم می کند

ژئوپلتیک انرژی جهان در حال تغییر است. منابع ناشی از گاز نامتعارف، باعث دگرگونی در ژئوپلتیک گاز طبیعی و «ال ان ج»ی شده است. کشورهای عمده تولید کننده انرژی برای بالا بردن سهم خود در بازار جهانی گاز، از صادرات انرژی برای ایجاد وابستگی متقابل و گسترش روابط با هم پیمانان خویش بهره می‌گیرند. صادرات انرژی نه تنها باعث افزایش حجم تجارت بین کشورها می‌شود، بلکه در حفظ امنیت و ثبات منطقه‌ای  نقش مهمی ایفا می‌کند. انقلاب گازی شل، آمریکا را از وارد کننده انرژی به صادر کننده انرژی تبدیل کرده است وامنیت انرژی این کشور را تا حد زیادی به تولیدات داخلی وابسته کرده، هر چند آمریکا تا چند سال آینده همچنان به عنوان یک وارد کننده نفت باقی خواهد ماند.

بیشترین میزان تاثیر انقلاب گازی «شل» در سیاست خارجی آمریکا در دوران اوباما اتفاق افتاد، به گونه‌ای که در سال ۲۰۱۱ رسما در سند استراتژی امنیت انرژی آمریکا به نقش و اهمیت منابع نامتعارف گاز در تامین آینده انرژی این کشور اشاره شد. در فوریه سال ۲۰۱۳ و در جریان نشست کنگره آمریکا، اعضای کمیته انرژی کنگره بر لزوم افزایش تولید گاز«شل» برای افزایش صادرات «ال ان جی» تاکید ورزیدند. اعضای کمیته به نقش مهم تولید نفت و گاز«شل» و صادرات «ال ان جی» آمریکا در کارایی تحریم‌ها علیه صنعت انرژی ایران، اذعان کردند. کنگره همچنین برای حمایت از امنیت انرژی اتحادیه اروپا و کاهش وابستگی این اتحادیه به گاز روسیه، خواستار صادرات بیشتر «ال ان جی» به آن شدند. آمریکا همچنین برای حمایت از امنیت انرژی هم‌پیمانان خویش نظیر  ژاپن و کره جنوبی، خواهان افزایش صادرات «ال ان جی» به این کشورهاست تا  هم به امنیت انرژی هم‌پیمانان خود در شرق آسیا کمک کند، و هم از میزان وابستگی این کشورها به منابع انرژی ایران بکاهد.

صادرات انرژی در دوران اوباما نقش مهمی در سیاست خارجی آمریکا بازی می‌کرد، و اکنون در دوران ریاست جمهوری ترامپ نیز، اوضاع بر همان منوال است. استفاده از ابزار تحریم علیه کشورهای عمده تولید کننده نفت، مانند ایران و ونزوئلا،  نه تنها باعث تضعیف اقتصاد این کشورها می‌شود، بلکه فرصت مغتنمی برای آمریکا و دیگر کشورهای عمده تولید کننده انرژی فراهم می‌کند تا سهم این کشورها را در بازار انرژی به‌ خود اختصاص دهند. 

در فوریه سال ۲۰۱۳ و در جریان نشست عمومی شماره ۱۱۳ کنگره آمریکا، گفت‌وگوهای متعددی در مورد صادرات «ال ان جی» انجام گرفت. در پی این نشست، اعضای کمیته انرژی سنا بر این امر تاکید ورزیدند که افزایش تولید نفت وگاز «شل» در آمریکا موجب کارایی بیشتر  تحریم‌های آمریکا علیه ایران شده است. 

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)


برخی از پروژه‌های مهم انرژی که تحریم آمریکا بر روند اجرای آنها تاثیرگذار خواهد بود،  از این قرارند:

پروژه نورد استریم ۲
خط لوله «نورد استریم ۲» از بستر دریای بالتیک، گاز روسیه را به آلمان منتقل خواهد کرد. ظرفیت این خط لوله ۵۵ میلیارد متر مکعب در سال است. پیش‌بینی می‌شود که این خط لوله تا پایان سال جاری میلادی به بهره‌برداری برسد.
آمریکا مخالف احداث و تکمیل پروژه خط لوله «نورد استریم ۲» روسیه است و دیپلماسی فعالی برای متقاعد کردن آلمان برای انصراف از این پروژه به‌کار گرفته، اما تا کنون موفق به تعلیق یا ابطال آن پروژه نشده است. آمریکا برای ضربه زدن و جلوگیری از ادامه این پروژه، تصمیم به تحریم علیه شرکت‌های فعال در آن گرفته است. هفته قبل، رسما اعلام شد که آمریکا در نظر دارد تحریم‌هایی علیه پروژه «نورد استریم ۲» اعمال کند. ریک پری، وزیر انرژی آمریکا، اعلام کرد که دولت ترامپ می‌تواند لایحه‌ای برای ایجاد محدودیت علیه پروژه «نورد استریم ۲» تهیه کند.

خط لوله ایران-پاکستان
در حالی که سرنوشت خط لوله گاز ایران- پاکستان هنوز روشن نیست، این کشور اقدام به واردات «ال ان جی» از آمریکا کرده است. در سال ۲۰۱۷ میزان واردات «ال ان جی» از آمریکا  ۳ میلیون متر مکعب بود که این رقم در سال بعد به چهار برابر افزایش یافت. افزایش صادرات «ال ان جی» آمریکا در کنار افزایش واردات «ال ان جی» از قطر و همچنین امکان واردات «ال ان جی» از آذربایجان و روسیه، باعث شده است که با گذشت زمان، احتمال اجرایی شدن پروژه خط لوله ایران - پاکستان کم‌رنگ‌تر شود. دولت پاکستان عملا تحریم‌های آمریکا را مانعی برای تکمیل پروژه خط لوله در خاک آن کشور اعلام کرد. این در حالی‌ست است که ایران در سال ۲۰۱۴ خط لوله مورد نیاز برای ارسال گاز از عسلویه به مرز پاکستان را احداث کرده بود.

آینده صادرات گاز ایران به ترکیه
 ترکیه تنها مشتری عمده گاز طبیعی ایران است و سالیانه ده میلیارد متر مکعب گاز از ایران وارد می‌کند. ایران علاوه بر ترکیه، به عراق و ارمنستان هم گاز صادر می‌کند. قرار داد گاز ایران و ترکیه در سال ۲۰۲۶ به اتمام می‌رسد و تاکنون مذاکرات برای تمدید این خط لوله به نتیجه نرسیده است. ترکیه همچنین بزرگترین وارد کننده «ال ان جی» آمریکا در منطقه است که از  سال ۲۰۱۶ شروع به واردات «ال ان جی» از این کشور کرده است. ترکیه در سال ۲۰۱۶ فقط ۸.۷  میلیون متر مکعب «ال ان جی» از آمریکا وارد کرده بود، در حالی که این رقم در پایان سال ۲۰۱۸ به میزان ۲۶.۸ میلیون متر مکعب افزایش یافت. افزایش واردات «ال ان جی» از آمریکا در کنار افزایش واردات گاز از آذربایجان و روسیه، شرایط را برای تمدید مدت زمان خط لوله ایران-  ترکیه دشوارتر خواهد کرد.

پروژه های «ال ان جی» ایران
 با توجه به ذخایر عظیم گاز در ایران، وزارت نفت در دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد پنچ پروژه «ال ان جی» با ظرفیت۷۰ میلیون تُن در سال پیش بینی کرده بود و شرکت‌های اروپایی و چینی در این پروژه‌ها فعال بودند. تحریم دوران اوباما باعث شد که کلیه شرکت‌های خارجی از میادین نفت و گاز ایران خارج شوند و تا این تاریخ، هیچ پروژه «ال ان جی» در ایران به بهره‌برداری نرسد. این در حالی‌ست که صادرات «ال ان جی» آمریکا که از سال ۲۰۱۳ شروع شده بود، در بازه زمانی شش ساله از ۳ میلیارد متر مکعب به ۱۰ میلیارد متر مکعب رسیده است. طبق برنامه کوتاه مدت وزارت انرژی آمریکا، این کشور باید به بزرگترین صادر کننده «ال ان جی» دنیا تبدیل شود. قطر، روسیه، استرالیا و...، نیز با سرمایه‌گذاری هنگفت، درصدد کسب سهم بیشتر در بازار «ال ان جی» هستند. قطر که بزرگترین تولید کننده «ال ان جی» در دنیاست، به هیچ‌وجه مایل نیست سهم خویش را در بازار از دست بدهد. این در حالی‌ست که با توجه به مصرف بالای داخلی گاز طبیعی در ایران و نبود سرمایه‌گذار، ایران شانسی برای تبدیل شدن به صادر کننده «ال ان جی» در میان‌مدت ندارد.

تحریم‌های پی در پی علیه صنعت نفت ایران، نه تنها باعث کاهش ظرفیت تولید نفت و گاز این کشور شده است، بلکه آینده برخی از پروژه‌های خط لوله را نیز با ابهام روبه‌رو کرده است. تحریم‌ها باعث کاهش درآمد ارزی ایران، و در پی آن، کاهش رشد اقتصادی خواهد شد. با تداوم روند کنونی، احتمال آن که ایران در آینده نزدیک سهم خود را در بازار جهانی از دست بدهد، روز به روز بیشتر می‌شود و احتمال می‌رود که سهم ایران در بازار جهانی نیز توسط تولیدکنندگان عمده اوپک و همچنین روسیه و آمریکا، گرفته شود. ادامه مشکلات موجود بین ایران و آمریکا، این فرصت را فراهم آورد تا آمریکا در تامین انرژی کشورهایی چون هند، کره جنوبی، ژاپن و غیره که مشتریان عمده انرژی ایران هستند، نقش ویژه‌ای بازی کند. افزایش سهم آمریکا در بازار انرژی این کشورها، مستقیم یا غیر مستقیم، به معنای کاهش سهم ایران در بازار جهانی انرژی است.

بیشتر از اقتصاد