در ادامه روند نزولی و افت کیفیت تیم ملی فوتبال ایران با هدایت امیر قلعه‌نویی، این تیم در مسابقه‌ای دوستانه از روسیه نیز شکست خورد تا پس از گذشت بیش از ۱۱ سال، بار دیگر در سه بازی متوالی، بدون کسب سه امتیاز از زمین مسابقه خارج شود.

مشابه این روند، آخرین بار در جام‌جهانی ۲۰۱۴ رخ داد؛ زمانی که تساوی ارزشمند ایران برابر نیجریه و نمایش تحسین‌برانگیزش مقابل آرژانتین پرستاره، با شکست مقابل بوسنی همراه شد و تیم ملی ایران نتوانست در سه دیدار پیاپی برنده شود؛ هرچند حالا این رکورد ناکامی‌ها با شکست و تساوی برابر تیم‌هایی چون تاجیکستان، ازبکستان و روسیه به دست آمده است.

تیم ملی فوتبال روسیه با اینکه در سه سال اخیر به دلیل تهاجم نظامی ارتش این کشور به اوکراین، از حضور در تمامی رقابت‌های بین‌المللی ورزشی محروم بوده است و تیم منسجمی هم ندارد، توانست در مسابقه‌ای آسان برابر ایران، دو گل وارد دروازه علیرضا بیرانوند کند و تازه چند موقعیت مسلم گلزنی را هم از دست داد. به طوری که یوری گاوریلوف، ستاره پیشین اسپارتاک و تیم ملی روسیه، پس از پایان این مسابقه گفت: «تیم ایران فقط یک گروه گردشگر بودند و به نظر نمی‌رسید حتی برای فوتبال اهمیتی قائل باشند. اصلا چطور به جام جهانی راه پیدا کردند؟ من نمی‌فهمم. این بیشتر برای آن‌ها یک سفر بود تا یک مسابقه و اگر آن‌ها برای جام جهانی آماده می‌شوند، این بدترین نوع آماده‌سازی است. تیم‌هایی در این سطح نباید چنین اشتباهاتی مرتکب شوند.»

امیر قلعه‌نویی در تمام این ماه‌ها رویکرد مشخص «بزرگ‌نمایی حریفان ضعیف برای توجیه ناکامی‌ها» را دنبال کرده است. او حتی پیش از دیدار با افغانستان نیز این تیم را «برنامه‌دار و خطرناک در ضدحمله» خواند و پیش از دیدار با ازبکستان ادعا کرد که این تیم «در حال تبدیل شدن به یکی از قطب‌های فوتبال آسیا»است. او پیش از بازی با روسیه نیز از «تیمی ۲۰۰ میلیون یورویی» حرف زد که «در شرایط عادی، باید جزو ۲۰ تیم برتر جهان باشد».

هدف از این بزرگ‌نمایی‌ها روشن است؛ اگر تیم او نتیجه نگیرد، شکست با ادعای «رقیب قدرتمند» توجیه می‌شود و اگر پیروزی به دست بیاید، این برد «یک دستاورد بزرگ» جلوه داده می‌شود. چنین روشی البته راهکار جدیدی در فوتبال ایران نیست، اما تفاوت بزرگ اینجا است که این روش حالا به تنها سپر دفاعی سرمربی تیم ملی فوتبال ایران تبدیل شده است.

ترکیب سالخورده و بی‌انگیزه

یکی از ریشه‌های اصلی افت فنی عملکرد تیم ملی ایران ترکیب ثابت و بدون تغییر آن است؛ تیمی که بازیکنانی مانند مهدی طارمی، سردار آزمون، علیرضا جهانبخش، سعید عزت‌اللهی، سامان قدوس، رامین رضاییان، شجاع خلیل‌زاده یا علی نعمتی، با وجود ارتکاب اشتباهات فراوان، همچنان ستون‌های اصلی آن را تشکیل می‌دهند. در حالی که میانگین سنی این بازیکنان از ۳۴ سال هم سال گذشته و بسیاری از آن‌ها سال‌ها است که از دوران اوج خود فاصله گرفته‌اند.

در این ترکیب نه‌تنها نشانی از نسل جدید نیست، بلکه در واقع متشکل از اصلی‌ترین حامیان ماندن قلعه‌نویی است که در تثبیت موقعیت او، نقشی غیررسمی اما پررنگ دارند. در نتیجه، تیم ملی ایران به جای پوست‌اندازی و جوان‌گرایی به مجموعه‌ای خسته و کند تبدیل شده که توان رقابت با تیم‌های درجه اول جهان را ندارد.

وقتی قلعه‌نویی در سال ۲۰۲۳ هدایت تیم ملی را بر عهده گرفت، فدراسیون فوتبال ایران مدعی بود این تیم می‌تواند «نسخه‌ای متفاوت از تیم کی‌روش»، هجومی‌تر و با کیفیت بالاتر باشد، اما حالا در آستانه جام جهانی ۲۰۲۶ نه‌تنها پیشرفتی حاصل نشده است، بلکه افت فنی آشکاری دیده می‌شود. میانگین سنی بالا رفته، تنوع تاکتیکی وجود ندارد و برنامه بازی‌های تدارکاتی به رویارویی با تیم‌هایی چون تاجیکستان، تانزانیا و افغانستان محدود شده است. این در حالی است که رقبای آسیایی ایران مانند ژاپن و کره جنوبی، با تیم‌هایی چون برزیل و پاراگوئه دیدار می‌کنند تا سطح آمادگی‌شان را افزایش دهند.

فریاد بی‌اثر هواداران

در هفته‌های اخیر، دو کارزار مردمی با بیش از ۴۵ هزار امضا در فضای مجازی شکل گرفت که یکی خواستار اخراج امیر قلعه‌نویی بود و دیگری به شکل نمادین، خواستار «انحلال فوتبال ایران» شد. حتی اگر کارزار دوم را بیشتر طنز‌آمیز و اعتراض‌گونه در نظر بگیریم همچنان حامل پیامی روشن است و از نارضایتی گسترده از وضعیت موجود و بی‌اعتمادی به فدراسیون فوتبال ایران خبر می‌دهد.

با تمام این‌ها مهدی تاج، رئیس این فدراسیون، بی‌اعتنا به این اعتراض‌ها، تاکید کرده است که در جام جهانی پیش رو، قلعه‌نویی سرمربی ایران خواهد بود. این در حالی است که در ماه‌های گذشته، نام برانکو ایوانکوویچ و اوسمار برزیلی به‌عنوان گزینه‌های جایگزین مطرح شد، اما فشارهای سیاسی و توصیه صریح علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، به استفاده از سرمربیان ایرانی در رقابت‌های جهانی، موجب شده است تاج علی‌رغم تمامی اعتراض‌ها و انتقادها، همچنان به ادامه استفاده از قلعه‌نویی اصرار ورزد.