هر سال میلیاردها دلار در سراسر جهان صرف خرید مکمل‌های کلاژن می‌شود که وعده می‌دهند چین‌وچروک‌ها را محو کنند و پوست را شفاف و جوان نگه دارند، اما شواهد علمی درباره اثر قطعی آن‌ها بر کاهش چین‌وچروک و جوان‌سازی پوست متناقض است. در این میان، تغذیه متعادل و دریافت پروتئین کافی و ویتامین ث همچنان مطمئن‌ترین راه برای تحریک تولید طبیعی کلاژن در بدن است. 

وقتی شبکه‌های اجتماعی را مرور می‌کنید، با انواع توصیه‌های چهره‌های تاثیرگذار با پوست‌های درخشان، صاف و جوان روبرو می‌شوید که فواید مکمل‌های کلاژن برای پوست را به‌شدت تبلیغ می‌کنند. آیا این هم یک جریان زودگذر مد زیبایی است یا کلاژن واقعا می‌تواند پوست را متحول کند و در حالی‌ که صنعت مکمل‌ها پر از وعده‌های بزرگ است، آیا پشت این ادعاها شواهد علمی هم وجود دارد؟ ایتینگ‌ول در گزارشی به این موضوع پرداخته است. 

کلاژن چیست؟

کلاژن فراوان‌ترین پروتئین بدن است که حدود ۳۰ درصد از کل پروتئین‌های بدن را تشکیل می‌دهد. کلاژن از اسید آمینه‌ها ساخته می‌شود؛ موادی که بدن از آن‌ها برای ساخت بافت‌ها استفاده می‌کند. ترکیب منحصربه‌فرد اسید آمینه‌های کلاژن به تقویت پوست، مو و ناخن کمک می‌کند. می‌توان آن را مانند داربستی دانست که به پوست استحکام و انسجام می‌بخشد.

بدن به‌طور طبیعی کلاژن تولید می‌کند، اما این روند با افزایش سن کاهش می‌یابد و در نهایت سالانه حدود ۱ درصد افت می‌کند. این یکی از دلایل ظاهر شدن خطوط ریز و کاهش قوام پوست است.

تب مصرف مکمل‌های کلاژن از این ایده سرچشمه می‌گیرد که می‌توان با مصرف خوراکی، ذخایر کاهش‌یافته بدن را جبران کرد. مکمل‌های کلاژن که به‌صورت پودر، کپسول یا نوشیدنی عرضه می‌شوند، حاوی پپتیدهای کلاژن یا کلاژن هیدرولیزشده‌اند که به قطعات کوچک‌تر شکسته شده‌اند تا جذبشان آسان‌تر شود. وقتی این پپتیدها مصرف می‌شوند، دستگاه گوارش آن‌ها را به اسید آمینه‌ها تجزیه می‌کند و این اسید آمینه‌ها در خون جذب و دوباره برای ساخت کلاژن جدید بازآرایی می‌شوند.

سه اثر احتمالی کلاژن بر پوست 

ــ بهبود رطوبت و آبرسانی پوست

پپتیدهای کلاژن مسیرهای طبیعی ساخت کلاژن در بدن را تحریک و با تقویت سد پوستی به حفظ رطوبت کمک می‌کنند. برخی مصرف‌کنندگان می‌گویند اولین تغییری که متوجه می‌شوند، آبرسانی بهتر و صاف‌تر شدن پوست است.

یک مطالعه نشان داد بزرگسالان ۴۰ تا ۶۰ ساله که هر روز مکمل حاوی کلاژن هیدرولیزشده و ویتامین ث مصرف کردند، نسبت به مصرف‌کنندگان دارونما ۱۴ درصد بهبود در رطوبت پوست داشتند و خاصیت ارتجاعی و بافت بهتری نیز گزارش کردند. البته چون این مطالعه ترکیبی از کلاژن و ویتامین ث را بررسی کرد، معلوم نیست کدام عامل اصلی بود و آیا یا اثرهم‌افزایی داشته‌اند.

ــ کاهش چین‌وچروک و بهبود کشسانی

از دست رفتن خاصیت ارتجاعی و ایجاد چین‌وچروک از آزاردهنده‌ترین جنبه‌های پیری است. مکمل‌ها ممکن است با تحریک فیبروبلاست‌ها یا سلول‌های تولیدکننده کلاژن به کم‌عمق شدن خطوط ریز و افتادگی پوست کمک کنند، اما پژوهش‌ها نتایج متناقضی دارند.

یک مرور نظام‌مند از ۱۹ مطالعه نشان داد مصرف کلاژن هیدرولیزشده به مدت ۹۰ روز می‌تواند چین‌وچروک را کاهش و رطوبت و خاصیت ارتجاعی را بهبود دهد. در مقابل، مرور دیگری روی ۲۳ مطالعه نشان داد وقتی پژوهش‌های تامین مالی‌شده از سوی صنعت حذف شدند، هیچ بهبود معناداری دیده نشد. بررسی سومی هم که ۲۶ مطالعه را تحلیل کرد، نتیجه گرفت مکمل‌های کلاژن می‌توانند رطوبت و خاصیت ارتجاعی پوست را بهبود دهند، اما به وجود سوگیری‌ها و کاستی‌ها در مطالعات هم اشاره کرد. در نهایت می‌توان گفت نتایج امیدوارکننده‌اند، ولی تحقیقات بیشتری لازم است.

ــ کمک به ترمیم زخم

کلاژن در ترمیم زخم و بازسازی بافت نقشی حیاتی دارد و بدن هنگام ایجاد بریدگی، سوختگی یا خراش، برای تشکیل بافت جدید به کلاژن متکی است.

در یک رژیم غذایی متعادل، معمولا برای ترمیم زخم‌های سطحی به مکمل کلاژن نیازی نیست، اما در بیماران بستری با سوختگی‌های شدید، مصرف مکمل کلاژن در روند ترمیم بهبودی قابل‌توجهی ایجاد می‌کند. بنابراین، در شرایط خاص ممکن است موثر باشد، اما همیشه باید زیر نظر پزشک انجام شود.

کلاژن در برابر آسیب‌های میکروسکوپی ناشی از آفتاب، آلودگی و فرسایش روزانه هم نقش محافظتی دارد و به ترمیم کارآمدتر پوست کمک می‌کند. با این حال هنوز مشخص نیست که مکمل‌ها بتوانند این اثر را به‌طور قابل‌توجهی تقویت کنند یا خیر.

آیا باید مکمل کلاژن مصرف کرد؟

به‌ نظر می‌رسد مکمل‌های کلاژن برای اکثر افراد بی‌خطر باشند و عوارض جانبی کمی داشته باشند. با این حال، کیفیت و اثربخشی محصولات مارک‌های مختلف متفاوت است. کلاژن هیدرولیزشده (پپتیدهای کلاژن) بهترین گزینه برای جذب بهتر است.

دوز موثر معمولا بین ۲.۵ تا ۱۰ گرم در روز است، هرچند برخی مطالعات از مقدار بالاتر استفاده کرده‌اند. بهترین نتایج پس از هشت تا ۱۲ هفته مصرف مداوم دیده می‌شود. البته باید توجه داشت که مکمل‌ها مانند داروها تحت نظارت‌های سختگیرانه نیستند، بنابراین انتخاب مارک‌های معتبر با فهرست شفاف ترکیبات و گواهی آزمایش‌های شخص ثالث توصیه می‌شود.

اگر بیماری خاصی دارید یا دارو مصرف می‌کنید، هم پیش از شروع مصرف، با پزشک مشورت کنید.

راه‌های دیگر که در تقویت کلاژن و سلامت پوست موثرند

مکمل تنها راه افزایش کلاژن نیست و می‌توانید با روش‌های زیر هم به تقویت پوست خود کمک کنید:

ــ غذاهای غنی از کلاژن بخورید: عصاره گوشت و استخوان، ماهی با پوست، مرغ و سفیده تخم‌مرغ حاوی کلاژن یا اسید آمینه‌های موردنیاز بدن برای تولید کلاژن‌اند.

ــ ویتامین ث کافی دریافت کنید: این ویتامین برای سنتز کلاژن ضروری است. مرکبات، توت‌ها، فلفل دلمه‌ای و سبزیجات برگ‌سبز منابع عالی‌ این ویتامین‌اند

ــ از پوست در برابر آفتاب محافظت کنید: اشعه یووی کلاژن موجود در پوست را تخریب می‌کند. استفاده روزانه از ضدآفتاب توصیه می‌شود.

ــ خواب کافی داشته باشید: بدن هنگام خواب کلاژن را بازسازی می‌کند. هفت تا ۹ ساعت خواب باکیفیت به بازسازی پوست کمک می‌کند.

ــ از کرم‌های حاوی رتینوئید استفاده کنید: مشتقات ویتامین آ مانند رتینول سنتز کلاژن را تحریک می‌کنند.