در شرایطی که میلیون‌ها خانوار ایرانی تحت فشار گرانی بی‌سابقه انواع کالاهای اساسی و فقر افسارگسیخته قرار دارند، غلامرضا نوری قزلجه، وزیر کشاورزی دولت پزشکیان، روز شنبه ۱۷ خرداد مدعی «مصرف بی‌رویه و زیاد اقلام خوراکی» در جامعه ایران شد و از شهروندان انتقاد کرد.
او خطاب به مردم ایران گفت: «مثلا یکی از مواردی که بد مصرف می‌کنیم و فرهنگ مصرفمان اشکال دارد، درباره روغن و قند و شکر است. متاسفانه ما هنوز ۹۰ درصد روغن کشورمان را وارد می‌کنیم و حدود ۳۰ درصد شکر هم وارداتی است. یعنی به‌سختی می‌توانیم اینها را وارد کنیم، چون باید نفت بفروشیم تا ارز ترجیحی داشته باشیم، اما بین ۱.۵ تا ۲ برابر میانگین دنیا مصرف می‌کنیم.»
این اظهارات، تازه‌ترین نمونه از تلاش مقام‌های جمهوری اسلامی برای فرافکنی بحران‌های اقتصادی و مقصر جلوه دادن شهروندان است. در حالی که از نگاه کارشناسان اقتصادی، ریشه اصلی این بحران‌ها نه «مصرف زیاد مردم» که ناکارآمدی اقتصادی است.
برای مثال، و برخلاف ادعای وزیر کشاورزی، آمارهای بین‌المللی از کاهش تدریجی مصرف شکر در ایران حکایت دارد. طبق داده‌های پایگاه آماری فائوستات (FAOSTAT، سامانه آماری سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد)، مصرف سرانه شکر در ایران در سال ۲۰۲۱ برابر با ۲۸.۴ کیلوگرم بوده، در حالی که در سال ۱۳۵۵ این رقم ۳۰ کیلوگرم بوده است. این یعنی نه‌تنها میانگین مصرف در سال‌های پس از انقلاب اسلامی ایران افزایش نداشته، که کاهش یافته است. در رتبه‌بندی جهانی مصرف شکر نیز در میان میان ۱۶۵ کشور ایران در جایگاه ۶۲ قرار دارد که بسیار پایین‌تر از کشورهای آمریکای لاتین و خاورمیانه است.
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری نظام ایران، نیز طی ماه‌های اخیر بارها و بدون ارائه مستندات، مدعی مصرف بالای برق، گاز و آب در ایران شده و حتی در ۲۵ اردیبهشت سال جاری گفته بود: «ما الان شش برابر اروپا برق مصرف می‌کنیم.» این درحالی است که براساس گزارش سالانه آژانس بین‌المللی انرژی، مصرف برق خانگی در ایران در مقایسه با اکثر کشورهای اروپایی مانند آلمان، که جمعیت آن تقریبا با ایران برابر است، ۴۰ درصد کمتر است.
به این معنا که مصرف برق خانوارهای ایرانی به‌طور میانگین ۱۰۶۸ کیلووات ساعت است، در حالی که در آلمان این عدد ۱۵۵۲ و در فرانسه نیز بیش از ۲۵۰۰ کیلووات ساعت است. این داده‌ها نشان می‌دهد در سال گذشته میلادی دست‌کم ۲۶ کشور اروپایی در مقایسه با ایران سرانه مصرف بیشتری داشته‌اند.
نان، آب، گاز؛ مردم همیشه مقصرند؟
این نخستین‌بار نیست که مسئولان جمهوری اسلامی مردم را به خاطر «زیاده‌روی» در مصرف مقصر جلوه می‌دهند. در اردیبهشت ۱۴۰۱، رسول سنایی‌راد، سردار سپاه و معاون دفتر عقیدتی‌ـ‌سیاسی فرمانده کل قوا، در سرمقاله روزنامه جوان از تصمیم دولت رئیسی برای حذف ارز چهار هزار و ۲۰۰ تومانی کالاهای اساسی دفاع کرد و نوشت: «سرانه مصرف نان مردم ایران بالاست و باید با گران کردن نان، مصرف را تا ۵۰ درصد کاهش داد.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در موضوع مصرف گاز نیز مسئولان بارها مدعی شده‌اند که مردم ایران بیشترین مصرف را دارند، در حالی که طبق گزارش شرکت ملی گاز ایران، بیش از ۵۰ درصد گاز مصرفی کشور در نیروگاه‌ها و صنایع انرژی‌بر استفاده می‌شود. همچنین آمارهای جهانی نشان می‌دهد به‌رغم تولید بالا و برخورداری از دومین ذخیره بزرگ گاز جهان، سرانه مصرف گاز ایران دو هزار و ۲۵۰ مترمکعب است که کمتر از کشورهایی مانند قطر (۱۶ هزار و ۵۳۰)، امارات (هشت هزار و۵۵۰) و بحرین (۱۱ هزار و ۳۱۵) است. این در حالی است که این کشورها بخش عمده گازشان را به صادرات و صنایع پتروشیمی اختصاص داده‌اند.
در نمونه‌ای دیگر آمارهای سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) نشان می‌دهد که سرانه مصرف انواع گوشت در ایران از میانه دهه ۲۰۱۰ تا سال ۲۰۲۳ حدود ۴۰ درصد کاهش یافته است. در حالی که در سال گذشته، شهروندان ترکیه به‌طور میانگین ۵۰ درصد بیشتر از ایرانیان گوشت مصرف کرده‌اند.
همچنین براساس آمارهای رسمی و دولتی در ایران، سرانه مصرف لبنیات از حدود ۱۳۰ کیلوگرم در سال ۱۳۸۹، به حدود ۵۵ کیلوگرم در سال ۱۴۰۳ کاهش یافته است. این رقم، در مقایسه با میانگین جهانیِ ۱۵۰ تا ۱۶۰ کیلوگرم و همچنین در قیاس با کشورهایی نظیر فرانسه و برخی کشورهای شمال اروپا با سرانه‌ای تا سقف ۳۰۰ کیلوگرم، تفاوتی فاحش و نگران‌کننده دارد.
اکنون در حالی قطعی روزانه و طولانی‌مدت برق همزمان با شروع فصل گرما به شهرهای ایران بازگشته است که به گفته محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه سابق جمهوری اسلامی، نظام ایران تا سال ۱۴۰۰ دست‌کم یک تریلیون دلار بابت برنامه هسته‌ای متحمل هزینه و خسارت شده است. این میزان هزینه ۲۰ برابر بودجه مورد نیاز برای نوسازی کامل زیرساخت‌های انرژی در ایران است.
