نشریه تایمز روز دوشنبه هفتم اکتبر (شانزدهم مهر) در گزارشی به موضوع انتقال نفت ایران به چین با استفاده از تانکرهای فرسوده موسوم به «ناوگان ارواح» پرداخت و نوشت که آلودگی‌های ناشی از این انتقال نفتی، محیط زیست دریایی را به خطر می‌اندازد.

به گزارش تایمز، پس از آن که دور از چشم قدرت‌های جهانی، دو نفتکش فرسوده در آب‌های خلیج فارس به یکدیگر نزدیک شدند تا تحریم‌های نفتی ایران را دور بزنند، تصاویر ماهواره‌ای نتیجه فاجعه‌باری را از آلودگی‌های نفتی دریایی ثبت کردند.

بنا بر این گزارش، نفتکش «فورچون گلکسی» Fortune Galaxy- که به قاچاق نفت ایران و نقض قوانین دریایی متهم است – و کشتی باری «سنارو دو» Serano II با انجام یک مانور خطرناک، عملیات انتقال نفت را انجام دادند. پس از آن، تصاویر ماهواره‌ای نشان داد که لکه نفتی پنج کیلومتری، معادل هزاران بشکه نفت، سطح خلیج فارس را نقره‌ای‌رنگ کرد.

این نشت نفتی، تازه‌ترین مورد از مجموعه حوادثی است که تانکرهای موسوم به «ناوگان ارواح» رقم می‌زنند. ناوگان ارواح نامی است که به کشتی‌های فرسوده‌ای اطلاق می‌شود که خارج از قوانین دریایی برای انتقال نفت از ایران و روسیه فعالیت می‌کنند تا تحریم‌های بین‌المللی را دور بزنند.

پیش از این نیز در گزارش‌های دیگری اشاره شده بود که جمهوری اسلامی ایران از یک ناوگان با ۱۲۳ کشتی با شگرد‌هایی مانند جعل و تعویض پرچم، برای دور زدن تحریم‌های تجاری بین‌المللی استفاده می‌کند. این کشتی‌ها موقعیت واقعی خود را روی سامانه‌های موقعیت‌یاب (جی‌پی‌اس) دستکاری و جعل می‌کنند، به‌طوری که هنگام بارگیری و تخلیه در بندرها، به نظر می‌رسد در دریا لنگر انداخته‌اند. آن‌ها همچنین از پرچم‌های کشورهای مختلف و اسناد جعلی برای به اشتباه انداختن دیگران استفاده می‌کنند.

به نوشته تایمز، کشف آلودگی نفتی ایجاد شده به دلیل فعالیت کشتی‌های فورچون و سنارو ۲ از سوی شرکت ردیاب «تانکر ترکرز» TankerTrackers همزمان با آن است که نفتکش‌های ایرانی به سرعت پایانه‌های اصلی این کشور را به دلیل ترس از حملات اسرائیل به تاسیسات نفتی تخلیه می‌کنند.

در عین حال، با توجه به حمله موشکی سپاه پاسداران به اسرائیل و احتمال پاسخ اسرائیل، قیمت نفت شروع به افزایش کرده است.

در حالی که تحریم‌های جهانی مانع از تجارت نفتی ایران با بخش‌های عمده جهان است، چین همواره به عنوان یک خریدار آماده نقش‌آفرینی کرده و ۱۵ درصد نفت خود را از ایران می‌گیرد؛ تجارتی غیرقانونی که اکنون به دلیل تشدید درگیری‌ها در خاورمیانه تهدید می‌شود.

طبق آمارهای رسمی، در ۲۵ سال گذشته تنها سه نشتی نفت بزرگ و ۵۵ مورد نشت نفت کوچک در دریاها رخ داده است. با این حال به نظر می‌رسد که در پی فعالیت ناوگان ارواح، رقم واقعی نشت نفت ناشی از کشتی‌های فرسوده، احتمال بسیار بالاتر خواهد بود.

این در حالی است که نشت نفت تنها تهدیدی نیست که کشتی‌های ناوگان ارواح به همراه دارند. در ماه ژوئیه، یک نفتکش غیرقانونی با کشتی دیگری در نزدیکی مالزی برخورد کرد که باعث آتش گرفتن هر دو شد. این کشتی حامل نفت غیرمجاز بلافاصله فرستنده خود را خاموش کرد و فرار کرد. سال گذشته نیز تانکر مشابهی در نزدیکی مالزی منفجر شد و کالبد سوخته آن به مدت هفت ماه رها شده بود تا اینکه درنهایت یدک‌کشی و از دریا خارج شد.

با توجه به چنین اتفاقاتی، کارشناسان محیط زیست می‌گویند که فعالیت ناوگان ارواح، علاوه بر ابعاد سیاسی و اقتصادی که به همراه دارد، یک تهدید بزرگ برای محیط زیست دریایی و درنهایت سلامت انسان‌ها است.

آنها تاکید می‌کنند که نفت قاچاق که در این نفتکش‌ها حمل شده و به دریا نشت می‌کند، اغلب مملو از ناخالصی‌های خطرناک است که می‌تواند به زنجیره غذایی وارد شود.

به رغم چنین هشدارهایی، تقاضا از سوی چین برای دریافت نفت قاچاق ارزان‌قیمت ایران به حدی است که تولید نفت جمهوری اسلامی تا حد زیادی به سطح قبل از اعمال تحریم‌های دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ رسیده است.

در سایه تحریم‌ها، ارسال این میزان نفت به چین، به معنای یافتن راهی برای دور زدن سیستم مالی غربی و همچنین خدمات حمل و نقل غیررسمی و غیرقانونی است. در اینجا است که ناوگان ارواح وارد فعالیت می‌شود.

دانیل راث، مدیر تحقیقات سازمان اتحاد علیه ایران هسته‌ای، می‌گوید که تهران «تقریبا به طور کامل» به «ناوگان ارواح» متشکل از ۴۰۰ نفتکش خارجی وابسته است.

گلکسی فورچون در سال ۲۰۲۲ از سوی گروه اتحاد علیه ایران هسته‌ای به عنوان یک نفتکش مورد استفاده رژیم ایران برای حمل نفت برخلاف تحریم‌ها شناسایی شد. این کشتی و همچنین شرکتی که آن را اداره می‌کند، از آن زمان به دلیل ارتباط با یکی از تامین‌کنندگان مالی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، مستقیما با تحریم‌های خزانه‌داری ایالات متحده مواجه شده است.

راث درباره این موضوع تاکید می‌کند که «در غیبت این ناوگان، رژیم ایران در چهار سال گذشته بیش از یکصد میلیارد دلار از درآمدهای صادراتی خود را از دست داده است. این پول زیادی است که به طور اجتناب‌ناپذیری برای نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی ایران، برنامه‌های موشک‌های بالستیک و هواپیماهای بدون سرنشین همچنین پرونده هسته‌ای در نظر گرفته می‌شد.»

با آن که انتقال کشتی به کشتی نفت عملی غیرقانونی نیست، فعالیت ناوگان ارواح که با پرچم‌های جعلی اقدام به قاچاق نفت کرده و از تحریم‌ها فرار می‌کنند، زیر ذره‌بین قرار دارد.

در اروپا، مقامات کشورهای یونان و اطراف دریای بالتیک به دنبال جلوگیری از چنین نقل و انتقالاتی بوده‌اند و حتی فنلاند پیشنهاد کرده است که اتحادیه اروپا یک کشتی به منظور مقابله با نشت نفتی بخرد و در آماده‌باش برای مقابله با کشتی‌های فرسوده ناوگان ارواح بماند.

با این حال، به‌رغم نگرانی‌های جهانی، بیشتر انتقال‌های قاچاق نفت و نشت‌های ناشی از آن گزارش‌ نمی‌شوند یا مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرند.

 سمیر مدنی، کارشناس «تانکر ترکرز» که انتقال کشتی به کشتی نفت را ردیابی می‌کند، می‌گوید که «نشت نفت از کشتی‌های ناوگان ارواح به طور فزاینده‌ای رواج دارد.»

او تاکید می‌کند: «چنین آلودگی‌های نفتی به طور مکرر اتفاق می‌افتند اما اغلب گزارش نمی‌شوند. در بیشتر موارد کشورهای خاورمیانه و جنوب شرقی آسیا، مقامات چنین گزارش‌هایی را نادیده گرفته و هیچ کاری در مورد آن انجام نمی‌دهند.»

به گفته این کارشناس، درست است که گاهی اوقات، یافتن مقصر نشت نفتی ممکن است دشوار باشد، اما وقتی کشتی‌هایی بدون مجوز برای روزها نفت قاچاق را مبادله می‌کنند، شناسایی مقصر چندان دشوار نیست و کشورهای جهان باید تلاش بیشتری برای مقابله با قاچاق نفت و آلودگی دریایی داشته باشند.