سازمان اطلاعات مرکز ایالات متحده آمریکا، سیا (CIA)، برای نخستین بار هویت افسر دومی را فاش کرد که در سال ۱۹۸۰ در یک ماموریت نجات در ایران - که بعدها الهام‌بخش فیلم «آرگو» شد- نقشی کلیدی داشت.
سازمان سیا با این عملیات پرمخاطره و پیچیده که به فرار کانادایی (Canadian Caper) نیز معروف است، توانست شش دیپلمات آمریکایی را در قالب یک گروه فیلمبرداری از ایران خارج کند.
دو افسر سیا و شش دیپلمات با کمک کانادا و تحت مراقبت شدید ماموران امنیتی، تهران را به مقصد زوریخ ترک کردند.
آن‌ها برای انجام این کار در قالب سازندگان فیلم علمی تخیلی «آرگو» فرو رفتند که برای یافتن مکان‌های مناسب فیلمبرداری وارد ایران شده است.
به گزارش خبرگزاری بی‌بی‌سی، تا این هفته تنها یکی از افسران، تونی مندز، کارشناس جعل لباس و جعل به‌طور کلی – شناسایی شده بود. اما اکنون سیا افسر دوم، اد جانسون، کارشناس خروج مخفیانه را نیز معرفی کرده است.
از‌جمله کسانی که او را در سیا می‌شناختند، جونا، همسر باب مندز بود، کهنه‌سربازی ۲۷ ساله که به «رئیس مبدل» این سازمان جاسوسی بدل شد.
جونا مندز در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی، جانسون را «زبان‌شناسی کارکشته» توصیف کرد که در جعل اسناد نیز تبحر داشت.
او گفت:«به‌نظر می‌رسید برای کاری که به او محول شد کاملا مناسب بود.»
این سازمان در قسمت ۱۴ سپتامبر پادکست رسمی «پرونده‌های لنگلی»، گزیده‌های ناشنیده‌ای از تاریخ شفاهی را که زمانی محرمانه بوده است و جانسون در اختیار تاریخ‌دانان سیا قرار داده بود فاش کرد.
جانسون در تاریخ شفاهی گفت «مهم‌ترین فصل» این عملیات متقاعد کردن دیپلمات‌ها بود به اینکه می‌توانند ایرانی‌ها را متقاعد کنند که اعضای یک گروه فیلمبرداری‌اند.
انجام این کار مستلزم تغییرات ظاهری بود که با تجهیزات تلویزیونی، مانند منظره‌یاب دوربین و داستان‌های پیچیده و شخصیت‌های ساختگی کامل می‌شد. به آن‌ها فقط یک روز فرصت دادند که برای این عملیات آماده شوند.
او گفت:«آن دیپلمات‌ها یاد نگرفته بودند به ماموران دروغ بگویند. مخفی‌کاری و فرار بلد نبودند.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
جانسون خاورمیانه را خوب می‌شناخت و به زبان عربی تسلط داشت، اما نمی‌توانست فارسی حرف بزند.
اما بلد بود آلمانی صحبت کند – این زبان هنگامی به کارشان آمد که او و مندز خود را ناخواسته در سفارت سوئد یافتند، درست مقابل سفارت ایالات متحده آمریکا که ۵۲ شهروند آمریکایی در سال ۱۹۷۹ در آن گروگان گرفته شده بودند.
آنجا یک نگهبان ایرانی آلمانی زبان، برایشان تاکسی گرفت و آن‌ها را به سفارت کانادا که شش دیپلمات آنجا پناه گرفته بودند فرستاد.
جانسون در گفت‌وگو با سیا گفت:«باید از ایرانی‌ها تشکر کنم که مثل چراغ راهنما مسیر درست را به ما نشان دادند.»
فیلمی که سال ۲۰۱۲ ساخته شد، خروج نهایی این گروه از ایران را به‌صورت وضعیت دلهره‌آوری نشان داد که به تلاش نیروهای ایرانی برای تعقیب هواپیما انجامید.
در حالی‌که جانسون گفت واقعیت به اندازه‌ای که در فیلم نشان داده شد پرحادثه نبود و دیپلمات‌ها با آرامش و اعتماد به نفس مراحل پایانی ماموریتشان را طی کردند.
گفت:«شانس آوردند، حتی در فرودگاه هم شانس با آن‌ها یار بود.»
در سال‌ها و دهه‌های پس از این عملیات، مندز چندین کتاب نوشت، در هیئت‌‌مدیره موزه بین‌المللی جاسوسی مستقر در واشینگتن دی‌سی کار کرد و در ژانویه ۲۰۱۹ درگذشت. در فیلم محصول سال ۲۰۱۲ بن افلک نقش او را بازی کرد.
با این حال، جانسون ترجیح داد در سایه زندگی کند و تا همین اواخر نخواست هویت و نقشش در این عملیات فاش شود.
دکتر اندرو هاموند، تاریخ‌دان و متصدی موزه بین‌المللی جاسوسی، به بی‌بی‌سی گفت که با انتشار نام او، ۴۲ سال پس از این عملیات، توجه بی‌سابقه‌ای به این ماموریت موفق سیا جلب می‌شود.
او افزود که این «عملیات» در دوره پرتلاطمی برای سیا رخ داد، درست چند سال بعد از اخراج صدها افسر و مقام اطلاعاتی که استنسفیلد ترنر، رئیس وقت سیا، برای تعدیل نیروی این سازمان انجام داد.
دولت ایالات متحده آمریکا نیز تلاش کرد تا راه‌هایی برای آزادی ده‌ها گروگان آمریکایی که در سپتامبر ۱۹۷۹ به گروگان گرفته شده بودند بیابد. این گروگان‌ها درنهایت پس از سپری کردن ۴۴۴ روز اسارت، در ژانویه ۱۹۸۱ آزاد شدند.
هاموند گفت:«این داستان فوق‌العاده است، آدم نمی‌تواند این چیزها را از خودش دربیاورد.»
میک مولروی، افسر شبه‌نظامی سابق سیا و معاون پیشین دستیار وزیر دفاع در امور خاورمیانه، به بی‌بی‌سی گفت که افشای عمومی نام جانسون می‌تواند برای کارمندان فعلی سیا و همینطور جاسوسان آینده ایالات متحده آمریکا درس عبرتی باشد.
