مطالعات نشان می‌دهد که «توهمات مربوط به حافظه کوتاه مدت» می‌تواند خاطرات انسان را فقط چند ثانیه پس از رویدادها منحرف کند.

بر اساس گزارشی که در لایو ساینس منتشر شده است، مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد که افراد می‌توانند وقایع را تنها چند ثانیه یا حتی کسری از ثانیه پس از وقوعشان به‌اشتباه به خاطر بسپارند.

این پدیده که محققان آن را «توهم‌های حافظه کوتاه‌مدت» نامیده‌اند، نشان می‌دهد که چگونه انسان‌ها به‌‌جای ثبت دقیق آنچه اتفاق می‌افتد، چقدر آسان و سریع، تجربیات خود را برای تطابق با پیش‌ادعاهایشان دوباره تصور می‌کنند. محققان یافته‌های خود را پنجم آوریل در نشریه پلوس وان (PLOS One) منتشر کردند.

پژوهشگران این مطالعه اعلام کردند: «به نظر می‌رسد که حافظه کوتاه‌مدت همیشه دقیقا نشان‌دهنده چیزی نیست که به‌تازگی درک شده است. درعوض، حافظه با آن چیزی شکل می‌گیرد که ما درست از زمان شکل‌گیری اولین نشانه حافظه، انتظار دیدنش را داشته‌ایم.»

برای آزمایش دقت خاطرات کوتاه‌مدت، محققان از ۵۳۴ داوطلب ثبت‌نام کردند تا در یک سری آزمایش‌های چهارگانه شرکت کنند. هر آزمایش طوری طراحی شده بود که باید یک‌سری حروف الفبای لاتین را حفظ می‌کردند.

در هر دور، به شرکت‌کنندگان مجموعه‌ای از حروف نشان داده شد که در یک دایره مرتب شده بودند. سپس آن حروف ناپدید می‌شدند و کادری در یک مکان خاص در دایره ظاهر می‌شد تا نشان دهد کدام حرف را باید به‌خاطر بسپارند. شرکت کنندگان باید هم هویت حروف و هم جهت آن‌ها را به‌خاطر می‌سپردند، زیرا بعضی از آن‌ها تصویر آینه‌ای حروف بودند.

گاهی اوقات، قبل از اینکه حافظه شرکت‌کنندگان مورد آزمایش قرار گیرد، به آن‌ها یک دسته دیگر از حروف نامربوط نشان داده می‌شد. سپس پس از پاسخ‌دادن، از آن‌ها می‌خواستند که به اعتمادبه‌نفس خود از خیلی‌کم تا خیلی‌زیاد نمره دهند که تا چه حد درست حدس زده بودند.

زمانی که از شرکت‌کنندگان خواسته شد چیزی را که فقط نیم‌ثانیه قبل دیده بودند به خاطر بیاورند، در کمتر از ۲۰ درصد مواقع اشتباه می‌کردند و این میزان خطا در سه ثانیه بعد از دیدن، به ۳۰درصد می‌رسید. وقتی از شرکت‌کنندگانی که با اطمینان بالا پاسخ داده بودند، خواسته شد جهت حرف مورد نظر را به خاطر بیاورند، در ۳۷ درصد مواقع حرف را به‌حالت عادی خود برمی‌گرداندند، با این که صریحا به آن‌ها هشدار داده شده بود که حروف آینه‌ای نیز در آزمایش‌ها ظاهر می‌شوند و نباید به‌اشتباه آن‌ها را به‌شکل واقعی‌شان گزارش کنند.

محققان برای تایید یافته‌های خود، آزمایش‌ها را در سه آزمایش مشابه با گروهی متشکل از ۳۴۸ نفر که در تجزیه‌وتحلیل اصلی قرار نداشتند، تکرار کردند و آن‌ها هم همین تمایل به چرخاندن ذهنی حروف آینه‌ای را نشان دادند. در تمام آزمایش‌ها، این چرخاندن ذهنی حروف، رایج‌ترین خطا با اعتمادبه‌نفس بالا بود، یعنی نشانه‌ای از اینکه مغز انسان تجربه‌ای را بر اساس مفاهیم از پیش تعیین‌شده ثبت می‌کند (در این مورد، چگونگی ظاهرشدن یک حرف) که ما را قادر می‌سازد پیش‌بینی‌های بهتری درباره جهان بکنیم و این درحالی است که ویژگی‌هایی را که با آن پیش‌فرض‌ها جور در نمی‌آید، حذف می‌کنیم.

پژوهشگران این مطالعه نوشتند: «به نظر می‌رسد این توهم‌های حافظه نتیجه دانش جهانی است و نه شباهت‌های بصری.» در مجموع، نتایج نشان می‌دهد که دانش جهانی حتی زمانی که خاطرات تازه شکل گرفته‌اند، می‌تواند حافظه را تغییر دهد.

گام‌های بعدی محققان، طراحی آزمایش‌هایی است که می‌توانند تنظیمات مشابه حافظه کوتاه‌مدت را در زمینه دنیای واقعی و همچنین برای انواع دیگر حافظه، به‌غیر از حافظه مربوط به محرک‌های بصری و زبانی، نشان دهند.