سفر اخیر رئیس‌جمهوری چین به عربستان سعودی و اظهارات او در مورد مسائل منطقه‌ای و بیانیه مشترک دو کشور انتقادهای زیادی را در ایران به دنبال داشت. در دو دهه اخیر، سیاست نگاه به شرق در ظاهر به اولویت سیاست خارجی جمهوری اسلامی تبدیل شده است؛ هرچند به نظر نمی‌رسد تاثیر چنین سیاستی در موقعیت ایران در معادلات منطقه‌ای محسوس باشد. در بعد اقتصادی، نیز چین و روسیه نتوانسته‌اند تمامی نیازهای صنعت، اقتصاد و به‌ویژه بخش انرژی را تامین کنند.
پیش از سفر ابراهیم رئیسی و هیئت همراهش به چین، اعلام شد که شرکت سینوپک چین از مشارکت در طرح توسعه میدان نفتی یادآوران خارج شده است. این میدان در مرز ایران و عراق واقع است و حدود سه میلیارد بشکه نفت قابل‌برداشت دارد. خروج شرکت چینی از پروژه یادآوران برای صنعت انرژی ایران که در سال‌های اخیر با مشکلات متعددی روبرو شد، خبر خوبی نیست.
ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران، در حالی روز سه‌شنبه برای یک سفر سه‌روزه وارد چین شد که دولتش نگاه ویژه‌ای به روابط ایران با چین دارد. باید در نظر داشت که این سفر با دعوت رسمی شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین، صورت گرفت و اعلام شد در اولین روز سفر رئیسی به چین، ۲۰ سند همکاری بین دو طرف امضا شد.
در مورد امضای این ۲۰ سند همکاری باید گفت که در روز اول سفر، سندی در مورد همکاری دو کشور در بخش انرژی امضا نشد. در سال ۲۰۲۱، دولت روحانی سند همکاری راهبردی با چین امضا کرد و به گزارش رسانه‌ها، دولتمردان ایران مدعی بودند هدف اصلی سفر ابراهیم رئیسی به پکن مذاکره درباره تسریع روند اجرای توافقنامه ۲۵ ساله بین دو کشور بوده است. سوال اینجا است چرا در روز اول سفر از سرنوشت توافق ۲۵ ساله و به‌ویژه سرمایه‌گذاری چینی‌ها در میدان‌های نفت و گاز ایران خبری منتشر نشد؟
در دوران برجام، شرکت سی‌ان‌پی‌سی (CNPC) چین به همراه شرکت توتال برای توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی با شرکت ملی نفت ایران قرارداد امضا کردند. با خروج آمریکا از برجام، این شرکت‌ها هم از صنعت انرژی ایران خارج شدند. باید در نظر داشت که شرکت‌های چینی همیشه در دوران تحریم‌ها از صنعت انرژی ایران خارج شده‌اند و در زمان غیرتحریم هم در پروژه‌های نفت و گاز ایران عملکرد خوبی نداشته‌اند. به همین دلیل در برخی موارد، شرکت‌های چینی از برخی پروژه‌ها کنار گذاشته شدند.
اولین اخراج چینی‌ها در دولت دهم در فاز ۱۱ میدان پارس جنوبی اتفاق افتاد. در خرداد ۱۳۸۸، این فاز بعد از رفتن شرکت‌های غربی‌ها به شرکت سی‌ان‌پی‌سی چین واگذار شد. نکته‌ای که دولت‌ها در ایران در این چهار دهه از آن غفلت کردند، نبود راهبرد بلندمدت و لزوم ایجاد روابط متعادل و متوازن در سیاست خارجی با شرق و غرب بود. چنین غفلتی به بروز خسارت میلیاردی به صنعت نفت و گاز و در کل اقتصاد ایران منجر شد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
خروج شرکت سینوپک از میدان نفتی یادآوران
خبرگزاری شانا (شبکه اطلاع‌رسانی نفت و گاز) وابسته به وزارت نفت روز یکشنبه ۱۲ فوریه به نقل از مجتبی مرادی، مجری طرح توسعه میدان نفتی یادآوران، از خروج شرکت سینوپک از فاز دوم طرح توسعه این میدان خبر داد. به گزارش شانا، با پیگیری مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) و حمایت‌های جدی مدیرعامل و اعضای هیئت‌مدیره شرکت ملی نفت ایران، پس از حدود شش سال توقف فعالیت‌های توسعه‌ای این میدان، عملیات اجرایی طرح افزایش تولید میدان یادآوران در نیمه نخست سال ۱۴۰۲ آغاز خواهد شد. به معنای ساده‌تر، این پروژه با توان فنی و منابع مالی شرکت‌های داخلی عملیاتی خواهد شد.
به گفته مجتبی مرادی، «اکنون فرایند ارزیابی کیفی مناقصه‌های مین‌زدایی، احداث جاده‌های دسترسی و محوطه سرچاهی و بسته‌های حفاری چاه‌ها در حال اجرا است و با تکمیل این طرح و حفاری ۲۴ حلقه چاه، ظرفیت تولید در این میدان مشترک روزانه حدود ۴۲ هزار بشکه افزایش خواهد یافت.» مرادی در مورد تامین منابع مالی این پروژه هم گفت که منابع مالی برای اجرای این طرح به میزان حدود ۴۰۰ میلیون دلار از محل منابع در اختیار شرکت صبا اروند تامین خواهد شد.
برخی کارشناسان انرژی در ایران بر این باورند که شرکت ملی نفت پس از کناره‌گیری غیررسمی شرکت سینوپک تصمیم گرفته است خود توسعه این میدان را ادامه دهد؛ میدانی که نفت سبکی دارد و نفت آن به طرف عراق در حرکت است.
در مورد سابقه حضور شرکت‌های چینی در میدان یادآوران، باید گفت که در زمان محمود احمدی‌نژاد قراردادی با شرکت سینوپک امضا شد. بر اساس این قرارداد، سینوپک فاز نخست میدان یادآوران را توسعه داد و اولویت توسعه فاز دوم با این شرکت بود. سال ۱۳۹۶ سینوپک تولید فاز اول را این میدان به کارفرمای ایرانی خود تحویل داد و تا هفته گذشته هم مذاکرات قراردادی برای فاز دوم بین ظرف چینی و کارفرمای ایران به نتیجه نرسیده بود.
تنوع‌بخشی به منابع انرژی در سیاست انرژی چین نقش مهمی ایفا می‌کند. در حال حاضر رقابت اصلی در بازار نفت چین بین روسیه و عربستان سعودی است. ایران فقط می‌تواند در بازار خاکستری، فروش نفت به چین را ادامه دهد. حمله روسیه به اوکراین و پس از آن اعمال تحریم اروپا و آمریکا علیه صنعت نفت روسیه باعث شد تا مسکو نفت خود را به کشورهایی مثل چین، هند و ترکیه با تخفیف زیاد بفروشد. این یعنی شرایط برای فروش نفت ایران به چین به‌تدریج سخت‌تر می‌شود. هفته گذشته آمریکا چند شرکت فعال در زمینه دور زدن تحریم‌های غرب علیه ایران را تحریم کرد تا شرایط فروش نفت ایران در بازار خاکستری بازهم مشکل‌تر شود.
قرار بود شرکت‌های چینی در چارچوب سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین، در پروژه‌های نفت و گاز ایران سرمایه‌گذاری کنند اما به نظر می‌رسد در شرایط فعلی چین مایل نیست امنیت انرژی‌اش به منابع انرژی ایران وابسته باشد.
با توجه به سیاست خارجی جمهوری اسلامی و احیای نشدن برجام، چین ترجیح می‌دهد با افزایش سطح همکاری خود با کشورهای عرب منطقه هم امنیت عرضه انرژی را تضمین کند، هم همکاری خود در بخش اقتصادی و نظامی با این کشورها را افزایش دهد.
سند همکاری ایران و چین هنوز نتوانسته است اجرایی شود و نیازهای صنعت انرژی ایران را براورده کند. خروج شرکت چینی از پروژه یادآوران هم نشان داد که اولویت شرکت‌های چینی سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی ایران نیست.
سیاست تنش‌زای جمهوری اسلامی شرایط را برای تداوم فرصت‌سوزی در صنعت انرژی ایران فراهم کرده است. در همین حین، شرایط را برای افزایش نقش رقبای ایران در بازار انرژی چین مهیاتر کرده است. به‌رغم ادعای رسانه‌های دولتی و اصولگرایان در ایران، اجرایی و فعال شدن قرارداد ۲۵ ساله با چین منتظر سفر رئیس‌جمهوری به چین نبود و نیست. پکن سیاست خارجی‌اش را در چارچوب منافع ملی خود دنبال خواهد کرد.
