در روزهای اخیر دو رویداد خبری مهم و به‌شدت بحث‌برانگیز، یک نام فراموش‌نشده اما کمابیش به‌حاشیه‌رفته را بار دیگر بر سر زبان‌ها انداخته است: محمودرضا خاوری، مدیرعامل پیشین بانک ملی ایران و از مجرمان محکوم‌شده در پرونده موسوم به «اختلاس سه‌هزار میلیارد تومانی» که سال ۱۳۹۰ افشا شد و با بزرگ‌ترین رقم مربوط به فساد مالی در تاریخ ایران تا آن زمان، نوعی رکورد ملی در تخلفات بانکی محسوب می‌شد.
خاوری که از سال ۱۳۸۴ شهروندی کشور کانادا را داشت و خانواده‌اش هم در آن‌جا اقامت داشتند، چند ماه بعد از رسانه‌ای شدن این فساد بانکی، درحالی‌که هنوز تحقیقات پرونده‌ای که یکی از متهمانش محسوب می‌شد در جریان بود، به بهانه یک ماموریت کاری به بریتانیا سفر کرد؛ چند روز بعد هم از آن‌جا استعفانامه‌ای را برای مدیران بالادستش فرستاد و درنهایت نزد همسر و فرزندانش (خشایار، اردوان و پردیس که دست‌کم از سال ۱۳۸۰ در کانادا زندگی و تحصیل می‌کردند) رفت.
دادگاه انقلاب جمهوری اسلامی ایران شش سال بعد او را به‌طور غیابی محاکمه و درمجموع به ۳۰ سال حبس، رد مال، جزای نقدی و انفصال دائم از خدمات دولتی محکوم شده است، احکامی که فقط روی کاغذ وجود دارند و احتمال اجراشدنشان در آینده نزدیک هم بعید به‌نظر می‌رسد، مگر مورد آخر که خودخواسته و احتمالا با طیب‌خاطر عملی شده است.
شبهه زنده‌بودن احتمالی حسین عبدالباقی، یادآور اختلاس و فرار خاوری
درپی فاجعه مرگبار ریزش ساختمان متروپل در آبادان، درمورد سرنوشت حسین عبدالباقی، مالک ساختمان و متهم اصلی ماجرا که پروژه سودآور و غیراصولی ساخت‌وسازش را زیر سایه فساد مالی و اداری گسترده پیش برده است، ابهام‌های فراوانی مطرح شد؛ به‌ویژه شیوه خبررسانی مقام‌ها و رسانه‌های جمهوری اسلامی نیز به این ابهام‌ها دامن زد.
ابتدا از دستگیری عبدالباقی خبر دادند و بعد به‌طور رسمی بر مرگش زیر آواری که خود عامل آن بود، تاکید کردند؛ اما دست‌کم بخش قابل‌توجهی از مردم آبادان و افکار عمومی جامعه ایران درمورد صحت مرگ او همچنان تردید دارند و حتی در شعارهای اعتراضی روزهای گذشته بارها به آن اشاره کرده‌اند. برخی گزارش‌ها نیز از زنده بودن و حضور حسین عبدالباقی در ترکیه خبر می‌دهد.
تشابهات فرار احتمالی یک متهم به فساد مالی و اداری در بحبوجه طرح پرونده و افشای مستندات آن، به خارج کشور به ماجرای فرار یک‌دهه پیش محمودرضا خاوری، یکی از محرک‌های برسرزبان‌افتادن دوباره نام او در رسانه‌های اجتماعی و برخی تحلیل‌های ارائه‌شده از فاجعه اخیر بود.
«راست می‌گویید خاوری را برگردانید»
ازسوی دیگر، موضوع مخالفت‌های گسترده با برگزاری یک رقابت تدارکاتی فوتبال میان تیم‌های ایران و کانادا که روزهای گذشته درنهایت به لغو آن بازی برنامه‌ریزی‌شده منتهی شد، نیز به بهانه‌ای برای برخی تحلیلگران رسانه‌های نزدیک به حکومت جمهوری اسلامی تبدیل شد برای طرح جملاتی از این قبیل: «چند نفر را میشناسید که یکبار هم که شده فحش محمودرضا خاوری را به جای مسئولان ما به مسئولان کانادایی بدهند که وی را پس نمی دهند!؟»
روزنامه اعتماد هم روز شنبه در مطلبی باعنوان «راست می‌گویید خاوری را برگردانید»، درپی لغو این بازی فوتبال، از مقام‌های سیاسی کانادا می‌خواهد که «از این به‌بعد اجازه ندهند کانادا تبدیل به بهشت اختلاس‌گرانی شود که پول مردم ایران را بالا کشیده‌اند…. هرچه سریع‌تر «محمودرضا خاوری» را از کشورشان اخراج کنند و به‌راحتی برای آقازاده‌هایی که با پول مردم ایران جهت سرمایه‌گذاری به کانادا می‌آیند، ویزا صادر نکنند.»
سوال اصلی این است که راه اختلاس فرار خاوری و مفسدان مشابه مرتبط با حلقه‌های اصلی قدرت جمهوری اسلامی از ایران یا دستیابی «آقازادگان» به پول‌های مردم و سرمایه‌گذاری و ثروت‌اندوزی با آن‌ها چگونه هموار می‌شود؟ عامل اصلی آن جز فساد ساختاری قابل ردیابی در بندبند نظام حاکم بر ایران در کجاست؟
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
خاوری پس از فرار از ایران چند سالی در فهرست افراد تحت تعقیب اینترپل (پلیس بین‌الملل) بود، اما از سال ۱۳۹۵ (۲۰۱۶ میلادی)، یعنی یک سال پیش از محاکمه غیابی، طی فرایندی نامشخص حذف شد و مقام‌های جمهوری اسلامی ایران مدعی‌اند که دولت کانادا برای استرداد او همکاری نمی‌کنند.
در سال‌های گذشته گاه‌به‌گاه خبرهایی پراکنده درباره املاک گران‌قیمت محمودرضا خاوری یا فعالیت‌های اقتصادی پسرانش در کانادا و چندباری هم شایعه مرگ او منتشر و سپس تکذیب شده است؛ یادآورهایی مکرر و دردناک از اموال عمومی به‌تاراج رفته مردم ایران که هزینه برخورداری اقلیتی مفسد مرتبط با حکومت جمهوری اسلامی از نوعی زندگی مرفه و در شرایطی بسیار متفاوت از وضعیت بسیاری از مردم ایران شده است.
«اردوان خاوری، وارث رموز نسل‌اندرنسل موفقیت تجاری»
اما خبری که به‌تازگی درمورد معرفی پسر کوچک‌تر مدیرعامل پیشین بانک ملی ایران، یعنی اردوان (اردی) خاوری به‌عنوان «تاجر و کارآفرین الهام‌بخش سال ۲۰۲۲» دست‌به‌دست می‌شود، از خبرهای پیشین سنگین‌تر و تکان‌دهنده‌تر است. آن‌هم هم‌زمان با این خبرهای اخیر و همچنین وضعیت اقتصادی اسف‌باری که به‌دلیل سوءمدیریت و فساد گسترده حکومت جمهوری اسلامی این روز‌ها گریبانگیر مردم ایران شده و گروه‌های مختلفی از معلمان و کارگران و بازنشستگان و دیگر اقشار را هر روز برای اعتراض‌های به‌حق معیشتی در شهرهای مختلف به خیابان می‌کشد.
مجله کانادایی «تایکون» (The Tycoon/ در لفظ به‌معنای سرمایه‌دار بزرگ و بانفوذ) که خود را نشریه‌ای مستقل در حوزه کسب‌وکار و بستری برای به‌اشتراک‌گذاشتن تجربیات، دیدگاه‌ها و رمزوراز موفقیت رهبران و مدیران ارشد کارآفرین معرفی می‌کند، در شماره ماه فوریه ۲۰۲۲ خود، اردی خاوری را یکی از «رهبران تجاری الهام‌بخش» در سال ۲۰۲۲ معرفی کرده است.
در مقاله‌ای با عنوان «اردی خاوری: جوان موفق و خستگی‌ناپذیر»، به این اشاره می‌کند که او از سن کم، یعنی ۱۸سالگی فعالیت جدی خود را آغاز کرد از نظر دانش تجاری از سن خود جلوتر بود و شاید بسیاری در آن زمان او را جدی نمی‌گرفتند، اما آن‌ها نمی‌دانستند که «او در یک خانواده نسل‌اندرنسل کارآفرین بزرگ شد که در این سن‌وسال شم و رموز انباشته‌شده تجارت در طول دهه‌ها و قرن‌ها را از آن‌ها به‌ارث برده است».
مجله تایکون به سابقه پدر او به‌عنوان مدیرعامل یکی از بزرگ‌ترین بانک‌های جمهوری اسلامی ایران و محکومیت در ماجرای اختلاس بزرگ و همچنین فرار از ایران و منبع سرمایه اولیه فعالیت‌های تجاری او که احتمالا از خارج‌کردن اموال مردم ایران تامین شده، اشاره‌ای نکرده و و توضیحی هم درباره شم و رموز نسل‌اندرنسلی که از اجداد و پدرش به او رسیده، نداده است.
مراحل رشد تجاری اردوان خاوری
براساس این مقاله، اردوان خاوری فعالیت تجاری خود را از سال ۲۰۰۵ میلادی در صنعت سفر و گردشگری آغاز کرد و در مدت سه سال، به یکی‌از بزرگ‌ترین آژانس‌های مسافرتی کانادا و یکی از نخستین آژانس‌های مسافرتی غربی تبدیل شد که تورهای گردشگری کاملی برای سفر به دبی به افراد و شرکت‌های برجسته و ثروتمند ارائه می‌داد.
به نوشته مجله «تایکون» سفرهای مکرر اردوان خاوری به امارات متحده عربی و تعاملاتش با شرکت‌ها و افراد اماراتی، او را به‌سمت سرمایه‌گذاری موفق بعدی‌اش در سال ۲۰۰۷ هدایت کرد: یک شرکت تجاری متمرکز بر مصالح ساختمانی مستقر در دبی که گردش مالی آن، تحت مدیریت او طی سال‌های متوالی سالانه حدود ۲۵۰میلیون دلار بود
در این مقاله آمده است که او پس از آن، در سال ۲۰۰۹ شروع به تامین مالی چند پروژه بزرگ ساخت آپارتمان‌های تجملی در تورنتو کرد و این شرکت در سال‌های بعد به تشکیلاتی تبدیل شد که از چنین پروژه‌هایی ده‌ها میلیون دلار درآمد کسب می‌کند.
بر اساس این گزارش، او در سال‌های بعد نیز به فعالیت در حوزه املاک و مستغلات ادامه داده و در سال ۲۰۱۸ میلادی هلدینگ «گروه سرمایه‌گذاری ۸۶۰۸» (8608 Capital Group) را به‌عنوان مهم‌ترین دفتر سرمایه‌گذاری خانوادگی‌شان تاسیس کرد. فعالیت عمده این شرکت بر مدیریت سرمایه اصلی خود شرکت و ارائه مشاوره مالی و راهکارهای تامین مالی برای کسب‌وکارهای متوسط و مالکان زمین در سراسر جهان متمرکز است که از جمله آن‌ها می‌توان به دادن وام‌های خصوصی و دیگر فعالیت‌های مشابه با یک بانک تجاری سنتی اشاره کرد. «گروه سرمایه‌گذاری ۸۶۰۸» از طریق شرکت‌های زیرمجموعه خود خدمات دیگری نیز ارائه می‌دهد که شامل مشاوره سرمایه‌گذاری اوراق بهادار، توسعه املاک و مستغلات، مدیریت دارایی املاک و مستغلات است. این گروه همچنین خدماتی نیز به بستگان، دوستان و همکاران در زمینه‌های مدیریت مالی ارائه می‌دهد.
شرکت اردوان خاوری تنها با تعداد معدودی مشتریان ثروتمند کار می‌کند و او در این زمینه، به مجله تایکون گفت: «برای موفقیت در کسب و کار همیشه مهم است که مشتریان و نیازهای آن‌ها، اهداف آینده و کوتاه‌مدت آن‌ها را بشنوید و به آن‌ها کمک کنید تا به آنچه می‌خواهند دست یابند. در یک جمله، تمرکز باید روی تماس شخصی و روابط عمیق باشد.»
فرزند محمود رضا خاوری در گفت‌وگو با نشریه تایکون همچنین به فعالیت‌های جانبی خیریه شرکتش در زمینه اهدافی مانند «مبارزه با گرسنگی» و «مبارزه با نفرت‌پراکنی‌های قومی» اشاره کرده است.
یک پروژه شکستخورده خانواده خاوری با شراکت خالد خاشقجی
مقاله مجله «تایکون» درحالی اردوان خاوری را یک «رهبر تجاری الهام‌بخش» معرفی می‌کند که برخلاف توصیف‌های آن، در کارنامه او مواردی از پروژه‌های شکستخورده نیز وجود دارد. از آن جمله می‌توان به گزارش سال ۲۰۲۰ روزنامه «گلوب اند میل» کانادا، اشاره کرد که به سرمایه‌گذاری ناموفق اردوان در سال‌های گذشته برای ساخت یک مجتمع بزرگ مسکونی اشاره کرده است. او در پروژه مذکور با برادر بزرگ‌ترش خشایار (خش) و خالد خاشقجی، سرمایه‌گذار سعودی و پسرعموی جمال خاشقجی، روزنامه‌نگاری که سال ۲۰۱۸ در سفارت عربستان سعودی در ترکیه کشته شد، شریک شده بود. خالد فرزند عدنان خاشقجی، میلیاردر سعودی و دلال اسلحه که در دهه ۱۹۸۰ میلادی در ماجرای ایران-کنترا و فروش مخفیانه سلاح‌های آمریکایی به جمهوری اسلامی ایران نقش داشت.
البته توجه به شرکای این پروژه نیز اشاره «مجله تایکون» به همکاری با افراد معدود ثروتمند و افراد خانواده را تایید می‌کند.
