تحریم‌های ایالات متحده پرداخت پول نفت ایران را تقریبا غیرممکن کرده است، اما لورنس نورمن در وال استریت ژورنال می‌نویسد که چین راهی برای انجام این کار پیدا کرده است؛ ترتیبی که تا حد زیادی پنهان مانده است.
به نوشته این روزنامهن آمریکایی، این مجرای مالی پنهان، روابط اقتصادی میان این دو رقیب آمریکا را عمیق‌تر کرده و در برابر تلاش‌های واشنگتن برای منزوی کردن جمهوری اسلامی قرار دارد.
به گفتهٔ مقام‌های فعلی و سابق چند کشور غربی از جمله آمریکا، این نظام شبیه مبادله پایاپای به این شکل کار می‌کند: نفت ایران به چین – بزرگ‌ترین مشتری تهران – ارسال می‌شود و در مقابل، شرکت‌های دولتی چین در ایران زیرساخت می‌سازند. این گزارش در حالی منتشر می‌شود که جمهوری اسلامی، نفت ایران را با تخفیف زیاد در اختیار چین قرار می‌دهد.
به گفته این مقام‌ها، حلقه پایانی این چرخه را شرکت بیمه دولتی چین که خود را بزرگ‌ترین آژانس بیمه اعتبارات صادراتی جهان می‌نامد، و یک نهاد مالی چینی تشکیل می‌دهند که چنان محرمانه است که نام آن در هیچ فهرست عمومی از بانک‌ها یا موسسات مالی چین یافت نمی‌شود.
این سازوکار، با دور زدن نظام بانکی بین‌المللی، راه تنفسی برای اقتصاد جمهوری اسلامی که زیر فشار تحریم‌هاست فراهم کرده است. بنا بر گفته برخی از مقام‌ها، تا ۸٫۴ میلیارد دلار از پرداخت‌های نفتی در سال گذشته از طریق این کانال برای تامین مالی پروژه‌های بزرگ زیرساختی چین در ایران منتقل شده است.
برآورد اداره اطلاعات انرژی آمریکا نشان می‌دهد ایران در سال گذشته حدود ۴۳ میلیارد دلار، عمدتا نفت خام، صادر کرده است و مقام‌های غربی تخمین می‌زنند حدود ۹۰ درصد این صادرات به مقصد چین بوده است.
چین از سال ۲۰۱۸، زمانی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا، از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ خارج شد و تحریم‌ها را بازگرداند، خریدار اصلی نفت ایران بوده است.
دو هفته پس از بازگشت به کاخ سفید، ترامپ دستور اجرای سیاست «فشار حداکثری» را صادر کرد تا تهران را وادار به محدود کردن برنامه هسته‌ای و پایان حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی متحد خود کند. هدف این دستور رساندن صادرات نفت ایران به صفر بود.
از آن زمان، آمریکا برخی افراد و نهادهای کوچک چینی را تحریم کرده است، اما صادرات نفت ایران به چین تقریبا بدون وقفه ادامه یافته است.
دور زدن پنهانی تحریم‌ها
این سازوکار که در آن نفت خام ایران در برابر زیرساخت‌های ساخت چین مبادله می‌شود، دو بازیگر اصلی دارد: شرکت بزرگ بیمه دولتی چین سینوشور Sinosure و یک سازوکار مالی مستقر در چین که مقام‌ها از آن با نام چوکسین Chuxin یاد می‌کنند.
درک مقام‌ها از نحوه کار این سیستم بر پایه اسناد مالی، ارزیابی‌های اطلاعاتی و ارتباطات دیپلماتیک شکل گرفته است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
به گفته برخی مقام‌ها، در این سازوکار، یک شرکت تحت کنترل ایران فروش نفت را به خریدار چینی تحت کنترل شرکت دولتی Zhuhai Zhenrong (که هدف تحریم‌های آمریکاست) ثبت می‌کند.
در مقابل، خریدار چینی هر ماه صدها میلیون دلار نزد Chuxin واریز می‌کند. سپس این شرکت این پول را به پیمانکاران چینی که در ایران کارهای مهندسی انجام می‌دهند، پرداخت می‌کند؛ پروژه‌هایی که تأمین مالی آن‌ها توسط سینوشور بیمه می‌شود. این شرکت در حکم چسب مالی است که پروژه‌ها را به هم متصل نگه می‌دارد.
چوکسین در میان حدود ۴۳۰۰ موسسه بانکی ثبت‌شده نزد نهاد ناظر اصلی صنعت بانکداری چین نامی ندارد و در هیچ فهرست رسمی از موسسات مالی یا ثبت شرکت‌ها نیز پیدا نمی‌شود.
به گفته مقام‌های آمریکایی و کارشناسان صنعت، نفت خام ایران برای پنهان کردن منشا خود مسیر غیرمستقیمی را طی می‌کند که شامل انتقال کشتی‌به‌کشتی و گاه مخلوط شدن با نفت کشورهای دیگر است.
بیمه‌گر پکن
سینوشور، که به‌طور رسمی «بیمه صادرات و اعتبار چین» نام دارد، ابزار مالی دولت مرکزی چین برای حمایت از اولویت‌های توسعهٔ بین‌المللی پکن است — ماموریتی که در کشوری مانند ایران اهمیت ویژه‌ای دارد.
طبق داده‌ها، این شرکتتا پایان سال گذشته از بیش از ۹ تریلیون دلار فعالیت تجاری و سرمایه‌گذاری در سراسر جهان پشتیبانی کرده است.
در ایران، پروژه‌های زیرساختی چینی معمولا طرح‌های عظیم تحت هدایت دولت هستند، از جمله فرودگاه‌ها، پالایشگاه‌ها و پروژه‌های حمل‌ونقل، که توسط بزرگ‌ترین بانک‌ها و گروه‌های مهندسی دولتی چین مدیریت می‌شوند.
بر اساس داده‌های موسسه پژوهشی AidData وابسته به دانشگاه ویلیام اند مِری در ویرجینیا، چین بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۳ بیش از ۲۵ میلیارد دلار تعهد مالی برای ساخت زیرساخت در ایران داده است. این شرکت در ۱۶ مورد از ۵۴ معامله مستند، نقش مستقیم داشته است.
ایالات متحده، که از تحریم‌های هدفمند علیه شرکت‌های چینی استفاده کرده است، هیچ شرکت یا بانک بزرگ چینی را صرفا به‌دلیل کارهای غیرنظامی در ایران در فهرست سیاه قرار نداده است.
هیچ مدرکی در حوزه عمومی یافت نشده که سینوشور را مستقیما به سازوکار «نفت در برابر ساخت‌وساز» در ایران پیوند دهد.
به نوشته وال استریت ژورنال، در پاسخ به پرسش‌ها، وزارت خارجه چین گفت از چنین ترتیبی بی‌اطلاع است، با «تحریم‌های یک‌جانبه غیرقانونی» مخالف است و بر اساس قوانین بین‌المللی، همکاری عادی میان کشورها مجاز است. نمایندگی جمهوری اسلامی در سازمان ملل در این مورد اظهار نظر نکرده است.
پروژه‌های زیرساختی چینی در ایران
به گزارش وال استریت ژورنال، طبق جزئیاتی که AidData منتشر کرده است، پروژه‌های ساخت‌وساز چینی در ایران شامل توسعه فرودگاه بین‌المللی تهران است.
به گفته برد پارکس، مدیر AidData، چارچوب کاری چین در ایران احتمالا مشابه توافق مستند Sinosure در عراق است. طبق آن توافق ۲۰ ساله، این شرکت از وام‌دهی چین برای پروژه‌های چینی در ازای نفت حمایت می‌کند.
او گفت: «هر بستانکار و هر پیمانکار ساخت‌وساز باید زیر چتر این توافق قرار گیرد.»
وال استریت ژورنال می‌نویسد، ایران همچنین می‌تواند بخشی از درآمد حاصل از فروش نفت را با خرید مستقیم کالا از چین بازگرداند.
جان کی. هارلی، معاون وزارت خزانه‌داری آمریکا در امور تروریسم و اطلاعات مالی، ماه گذشته هنگام اعلام تحریم‌هایی علیه افراد و نهادهایی در امارات و هنگ‌کنگ به‌دلیل هماهنگی انتقال وجوه، گفت:
«نهادهای ایرانی برای دور زدن تحریم‌ها و جابه‌جایی میلیون‌ها دلار به شبکه‌های بانکی سایه متکی هستند.»
به نوشته وال استریت ژورنال، نه Sinosure و نه Chuxin تاکنون هدف تحریم‌های آمریکا قرار نگرفته‌اند. وزارت خزانه‌داری آمریکا نیز درباره جزئیات فعالیت‌های این نهادهای چینی اظهار نظری نکرد.
