محمد یونس قانونی، رئیس سابق مجلس نمایندگان افغانستان، در گفتگویی اختصاصی با ایندیپندنت فارسی، با تاکید بر اینکه به‌طور پیوسته با احمد مسعود در تماس است، اظهار داشت: «احمد مسعود، فرزند قهرمان ملی افغانستان، در صدد خلق بحران، ماجرا، کشمکش، درگیری و جنگ نیست. احمد مسعود از اول، بر راه حل سیاسی و ختم جنگ و بحران در افغانستان تاکید داشته است و موضع او کماکان همین است.»

یونس قانونی با این حال هشدار داد که اگر «تحریک طالبان به جنگ متوسل شود و اقدام به حضور در پنجشیر کند، مردم در کابل و دیگر نقاط افغانستان را مورد فشار و تهدید قرار دهد، در این صورت، جنگ و مقاومت در برابر طالب اجتناب‌ناپذیر می‌شود.»

او که از همرزمان احمد شاه مسعود در دوران اشغال افغانستان و جنگ با طالبان به حساب می‌آید، گفت: «احمد مسعود در صورتی که روش و کارکرد طالبان، جنگ را تشویق کند و اجتناب‌ناپذیر سازد، مقاومت و دفاع از مردم و کشور را از پدر شهیدش به ارث برده است. در آن صورت، این ظرفیت وجود دارد که یک محوریت سراسری و ملی به وجود بیاید.»

قانونی گفت: «خوشبختانه یکی از محاسن این حوادث این است که مردم در افغانستان قومی تقسیم نشده‌اند. مقاومت، مقاومت بر مبنای یک اندیشه و تفکر است که در آن پشتون، تاجیک، هزاره، ازبک و ... حضور دارند.»

یونس قانونی گفت: «اگر طالبان از میان دو گزینه، گزینه جنگ را انتخاب کنند، یعنی شیوه‌ای را که مردم قبول ندارند، آن وقت مقاومت اجتناب‌ناپذیر می‌شود و احمد مسعود، این ظرفیت را دارد که در بین جوانان افغانستان محور مقاومت را شکل دهد.»

یونس قانونی که اکنون برای دیدار و گفتگو با مقامات پاکستان در این کشور به سر می‌برد، در باره این سفر به ایندیپندنت فارسی گفت: «اساسا دعوت ما از یک ماه قبل تنظیم شده بود، اما به دلیل مخالفت تیم انحصارطلب آقای غنی، سفر ما در روز ۱۵ اوت انجام گرفت.»

او افزود: زمانی که ما در هواپیما نشسته بودیم، هنوز ورود نظامی طالبان به کابل صورت نگرفته بود. در آن وضعیت ما برای بحث، محورهای دیگری را در نظر داشتیم، اما پس از انکشافات نظامی که در کابل به وقوع پیوست، محور مذاکرات ما نیز تغییر کرد.»

قانونی گفت: در این مورد ما دو محور مشخص داشتیم. در گام اول، سوال این بود از امروز که خلاء قدرت به وجود آمده، غنی فرار کرده، تا تشکیل دولت جدید اولویت چیست؟ در این بخش، تمام تقاضای ما این بود که پاکستان با استفاده از نفوذی که بر طالبان دارد،از خونریزی، خشونت و تعرض به مناطقی که هنوز در اختیار طالبان نیست جلوگیری کند.»

او گفت: «مقامات پاکستان از این پیشنهاد استقبال کردند. ما تاکید کردیم که اگر خشونت و تعرض به خانه‌ها و جان و مال و عزت مردم ادامه پیدا کند، زمینه هر نوع تفاهم بعدی از بین می‌رود. پاکستان از این پیشنهاد استقبال کرد.»

قانونی افزود: «نکته دوم ما در باره چگونگی شکل‌گیری حکومت آینده افغانستان بود. در این مورد هم دوستان پاکستانی عنوان کردند که به هیچ وجه طرفدار حکومت تک قومی و تک گروهی نیستند. آنها گفتند که طرفدار یک حکومت همه‌شمول در افغانستان هستند و می خواهند صفحه جدیدی در مناسبات پاکستان و افغانستان به وجود آید. پاکستانی‌ها گفتند افغانستان را در بستر ثبات منطقه‌ای می‌بینند. از این نظر بحث‌های بسیار خوبی داشتیم و استقبال بسیار خوبی از هیئت ما صورت گرفت.»

یونس قانونی در مورد مذاکره بر سر ترکیب احتمالی دولت آینده و حضور کسانی مثل او و عبدالله عبدالله در چنین دولتی گفت که مذاکره با پاکستان هنوز به این مرحله نرسیده است، زیرا فعلا طالبان در میان خود قادر به شکل دادن حتی یک تیم نشده‌اند که خلاء قدرت در افغانستان را پر کنند. طالبان دچار دو دستگی، تفاوت دیدگاه‌ها و گروهی در داخل خود هستند.  

قانونی افزود: «البته ما قصد نداشتیم که در باره نحوه مشارکت خود در دولت بعدی افغانستان با پاکستان مذاکره کنیم. بحث ما بر سر اصول و پرنسیبی بود که نظام آینده باید بر مبنای آنها شکل بگیرد. مثلا امارت برای ما غیرقابل پذیرش است. ما نظام فراگیر، مبتنی بر مشارکت عادلانه اقوام و مذاهب در افغانستان می‌خواهیم. ما اراده مردم، چه زن و چه مرد، را مبنای نظام آینده می‌دانیم، انتخابات برای ما یک اصل غیرقابل عدول است.»

او گفت: «ابتدا باید بر سر این اصول توافق صورت بگیرد و بعد از این توافق است که می‌توان فهمید که آیا می‌شود در یک حکومت با هم همکاری کرد یا نه و بعد در گام سوم، بحث افراد مطرح می‌شود.»

یونس قانونی گفت: «تمام تاکید ما این است که از امروز تا تشکیل حکومت بعدی، جلو خشونت، خونریزی و تقابل بیشتر را بگیریم. مردم ما سخت نگران هستند، چه در مرکز و چه در ولایات. شنیده می‌شود که تفتیش منازل و قتل‌های هدفمند آغاز شده، خشونت در برابر مخالفان و دگراندیشان آغاز شده است. مردم این نگرانی عمیق را دارند و اولویت نخست ما این است که در فاصله امروز تا تشکیل دولت بتوانیم جلو این حوادث را بگیریم.»

او گفت: «به‌عنوان مثال، امروز اکثریت نیروها در پنجشیر تجمع کرده‌اند و ما پیوسته تاکید کرده‌ایم که از حمله به پنجشیر اجتناب شود و دوستان پاکستانی با استفاده از نفوذی که بر طالبان دارند مانع حمله به پنجشیر شوند.»

یونس قانونی گفت: «هیچ کس در پنجشیر، از جمله احمد مسعود، فرزند قهرمان ملی، طرفدار خشونت و کشمکش نیست، اگر مسایل از طریق مفاهمه حل شود، اما اگر تعرض و هجومی به پنجشیر صورت گیرد، در آن صورت، وقوع جنگ اجتناب‌ناپذیر می‌شود. دفاع هم تکلیف انسانی است و هم تکلیف شرعی.»

یونس قانونی در پاسخ به این سوال که تا چه اندازه می‌توان به طالبان اعتماد کرد، گفت: «هیچ کس در این شرایط، اعتماد لازم برای کار کردن و مشارکت با طالبان ندارد. ما در این مرحله به اعتمادسازی احتیاج داریم. آنچه که طالبان در ظاهر به عنوان تغییر فکر و رفتار عنوان می‌کنند، باید در عمل عینیت پیدا کند.»

او افزود: «در غیر این صورت، به دو دلیل هیچ کس آماده همکاری با طالبان نخواهد شد. اول به دلیل نبود اعتماد و دوم به دلیل اینکه بحث ایدئولوژی و تفکر است. اینکه با کدام تفکر می‌شود کنار آمد و با کدام تفکر نمی‌شود.»

قانونی گفت: «زمانی که تحریک طالبان، امارت خود را عنوان کرده است، در یک نظام امارتی با آن ساختار تک‌محور و فردمحور، مگر می‌شود کار کرد؟ از این لحاظ، همه این اصول، قبل از هر تصمیم‌گیری برای ما مهم هستند. تا زمانی که روی اصول اساسی مذاکره صورت نگیرد و ما به توافق نرسیم، فکر نمی‌کنم که سیاسیون مطرح و تاثیرگذار افغانستان آماده شوند زیر چتر امارت، با طالبان مشارکت کنند.»

یونس قانونی در پاسخ به سرنوشت دموکراسی بیست ساله افغانستان در صورت ادامه خط مشی فعلی طالبان و به رسمیت شناخته شدن حکومت آنان از سوی دیگر کشورها گفت: «اگر طالبان در چنین مسیری پیش بروند، معنایش این است که حوادثی که در سال ۱۹۹۶ در افغانستان به وقوع پیوست، تکرار خواهد شد. یعنی، نظام تک‌گروهی و تک قومی، فاقد مشروعیت ملی، فاقد مشروعیت بین‌المللی و محکوم به شکست و تشدد از درون خواهد بود. ما در شش سالی که طالبان از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ حکومت کرد، این را تجربه کردیم.»

قانونی افزود: «تصور من این است که طالبان این درس را از تاریخ گرفته‌اند و خصوصا با خشونت‌هایی که در چند روز گذشته به نمایش گذاشته شده و تغییر بنیادینی که در افغانستان به وجود آمده، باید به موضوع نگاه کرد. ما در سال ۲۰۲۱ هستیم نه ۱۹۹۶.»

او گفت: «نسلی که هفتاد درصد جمعیت افغانستان را تشکیل می‌دهد، در دوره حاکمیت طالبان یا به دنیا نیامده بودند و یا طفلی بیش نبود. این نسل، نسل مطرح افغانستان و ماشین سیاسی و اجتماعی کشور است.»

قانونی افزود: «زنان افغانستان که نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند با حقوق خود آشنا شده‌اند و خواستار حقوق خود هستند.»

او گفت: «بنابراین با این تحولات، طبیعی است که روش طالبان با نسخه ۱۹۹۶، به هیچ وجه برای افغانستان جواب نخواهد داد و محکوم به شکست است.»

یونس قانونی در باره آینده افغانستان گفت: «پیش‌بینی دقیق، آن هم با وجود گروهی که قابل پیش‌بینی نیست، بسیار دشوار است. اما با توجه به تجاربی که در گذشته داشتیم، تحولاتی که در ۲۰ سال گذشته در افغانستان به وجود آمده و در عین حال، انتظاری که مردم ما دارند، می‌شود گفت تحول نظامی در افغانستان صورت گرفته است، تحریک طالبان بیشتر جغرافیای افغانستان را تصرف کرده، اما تصرف جغرافیا با تصرف مردم افغانستان یکی نیست.»

او گفت: «مردم افغانستان قابل تسخیر نیستند، جز اینکه در افغانستان نظامی به وجود بیاید که ممثل خواست مردم باشد.»

قانونی افزود: «ما می‌پذیریم که طالبان آمدند و افغانستان را تسخیر کردند، اما بازگشت مردم و خصوصا نسل جوانی که تحول و آرامش را تجربه کرده‌اند به گذشته ناممکن است.»

او گفت: «به باور من، طالبان فعلا به دنبال تحکیم تحریک خود هستند. در اظهارات خود از یک تغییر صحبت می‌کنند، از برخورد متفاوت با زنان و مردم صحبت می‌کنند‌، اگر این اظهارات به واقعیت تبدیل شود، یک امر مثبت است اما اگر در حد یک راهکار تاکتیکی باقی بماند تا زمانی که پایه‌های خود را تحکیم کنند و بعد به سراغ مردم و گرفتن انتقام بروند، آینده خوبی در انتظار مردم افغانستان نخواهد بود.»

یونس قانونی در پایان گفتگوی خود با ایندیپندنت فارسی گفت: «نسل ما حداقل پنج شش بار این نوع گردش قدرت را تجربه کرده است. من می‌خواهم بگویم که ساده‌ترین بخش در یک مبارزه مسلحانه، براندازی است و مشکل‌ترین بخش، دولت‌سازی یا مرحله بعد از براندازی است. طالبان در براندازی تجربه دارند، اما باورم این است که آنها در سیاست ظرفیت تداوم را ندارند.»

او گفت: «اگر جامعه جهانی و کشورهای منطقه در انتخاب خود، در به رسمیت شناختن خود، در حمایت خود، دچار برخوردی عجولانه نشوند و با دقت تصمیم بگیرند، ما شانس تغییر را می‌بینیم که با فشار مردم و جامعه جهانی آینده بهتری را برای مردم خود شکل دهیم.»