ماجرای اسف‌بار الکسی ناوالنی این هفته ابعاد حیرت‌انگیز جدیدی پیدا کرد. بنابر گزارش‌ها، وضع سلامت جسمی این رهبر مخالفان دولت روسیه کمتر از دو ماه از شروع دوره حبس طولانی ‌مدتش دچار فوریت «جدی» شده است.

آقای ناوالنی در بیانیه‌ای که وکلای وی روز جمعه منتشر کردند، گفته دچار درد شدید از ناحیه کمر و پای راست است و نمی‌تواند راه برود. احتمالاً این وضعیت به علت نشستن طولانی‌مدت در ون پلیس ایجاد شده و به علت رفتار شکنجه‌آمیز نگهبانانی که ساعتی یک بار او را از خواب بیدار می‌کنند تشدید شده است.

او در این بیانیه با لحن خشک کنایه‌آمیزی گفته،«خیلی غم‌انگیز است. سال‌ها است به پای راستم عادت کرده‌ام و نمی‌خواهم از آن جدا شوم.»

اوایل هفته جاری وکلای ناوالنی اعلام کردند او تحت «شکنجه» قرار دارد. مقامات روسیه در واکنش به این ادعا تاکید کردند علایم بیماری آقای ناوالنی «پایدار» و «رضایت‌بخش» است. کرملین از اظهار نظر در مورد شکوه‌های آقای ناوالنی خودداری کرد، اما روز جمعه دمیتری پسکوف سخنگوی کرملین مدعی شد روند مداوم درمان وی، در عین «حفظ نظم و رعایت مقررات» توسط نگهبانان زندان، اجرا می‌شود.

علائم بیماری آقای ناوالنی روی کاغذ، مشابه گرفتگی عصب سیاتیک است که معمولاً خطر جانی ندارد. اما حامیان آقای ناوالنی می‌گویند سختی شرایط زندان حکومت ولادیمیر، سابقه مسمومیت اخیر وی با عامل اعصاب و وجود شواهدی از وقوع شکنجه کافی است تا نگران حال وی باشند.

در نظام زندان‌های روسیه این اولین بار نیست که زندانیانی در شرایط حاد زندان بیمار شده‌اند و به موقع تحت درمان قرار نگرفته‌اند. ده‌ها نفر از اشخاص سرشناس در طول سال‌ها به این وضع دچار شده‌اند.

در همان هفته‌ای که وضعیت جسمانی آقای ناوالنی به شدت رو به وخامت گذاشت یک مدیر اجرایی بخش داروسازی که شدیداً بیمار بود ادعا کرد زندانیان تحت «شکنجه پزشکی» قرار می‌گیرند.

بوریس اشپیگل صاحب بزرگ‌ترین کارخانه تولید دارو در روسیه همچنین تاکید کرد اتهامات فسادی که علیه او مطرح شده همگی بی‌اساس است. او را فقط به دلیل «امتناع از سهیم کردن» مأموران امنیتی فاسد در کسب و کارش دستگیر کرده‌اند.

آقای اشپیگل در مصاحبه با رسانه‌های روسیه گفت حالا انگار همان مأموران با محروم کردن وی از درمان غده‌‌ها و افت فشار خونش دارند او را به سوی مرگ سوق می‌دهند. او گفت: «آسان‌ترین راه همین است. من در زندان از بیماری می‌میرم و آن‌ها کسب و کارم را بالا می‌کشند.»

این ادعاها با پرونده سرگئی ماژنیتسکی، وکیلی که در سال ۲۰۰۹ در زندان جان سپرد هم‌خوانی آشکاری دارد. وی تقلب گسترده‌ دستگاه قضایی فاسد را در نظام مالیات بر ارزش افزوده کشف کرده بود.

در پی خودداری این وکیل ۳۷ ساله از همکاری و متهم کردن کارفرماهایش به دست داشتن در این تقلب، با نگه داشتن وی در سلول‌های بسیار سرد و محروم کردنش از امکانات درمانی ضروری او را تحت شکنجه نظام‌مند قرار دادند. او در متن دقیق و کامل شکایت‌نامه‌هایش تمام موارد نقض قانون را برشمرده بود- شکایت‌هایی که بی‌جواب ماند.

آقای ناوالنی دو شکایت‌نامه تنظیم کرده و برای رئیس خدمات زندان‌ها و دادستان کل فرستاده است. او امیدوار است پیگیری عموم مردم باعث واکنش متفاوتی شود. تا کنون حدود ۳۰۰ هزار نفر در فراخوان حامیان وی برای برگزاری تجمع درخواست آزادی‌اش ثبت نام کرده‌اند. این تجمع هنگامی برگزار خواهد شد که تعداد حامیانش به نیم میلیون نفر برسد.

کسانی که از نزدیک شاهد پرونده ماژنیتسکی بوده‌اند، می‌گویند بازگشت سلامت جسمی آقای ناوالنی منوط به انتقال هرچه سریع‌تر وی به زندانی با شرایط بهتر است. جمیسون فایرستون کارفرمای مستقیم آقای ماژنیتسکی گفت مقامات تا آخر هم وجود هرگونه مشکل در این رابطه را انکار خواهند کرد.

او گفت:«حکومت روسیه اگر بخواهد می‌تواند هرکسی را به زانو درآورد. سرگئی وقتی وارد زندان شد سالم بود و هیچ مشکلی نداشت. اما ناوالنی آسیب‌پذیرتر است. عامل اعصاب نوویچوک اثراتی مانا بر سلامت انسان دارد.»

زندان‌های روسیه تا کنون بالاترین آمار مرگ و میر را در میان زندان‌های اروپا داشته است و تازه‌ترین آمار نشان می‌دهد از هر ۲۰۰ زندانی سالانه یک نفر می‌میرد. محروم کردن زندانیان از رسیدگی‌های مناسب پزشکی یکی از عوامل اصلی بالا بودن این رقم است. یکی از پیش‌پاافتاده‌ترین مشکلات نبود امکانات درمانی و پزشکان مناسب است. وقتی هم که زندان پزشک دارد هم‌بستگی سازمانی حرف اول را می‌زند.

اولگا پودوپلووا، مدیر قضایی گروه «روسیه پشت میله‌ها» است، مؤسسه‌ای غیردولتی که بر حقوق زندانیان تمرکز دارد. او می‌گوید:«کارکنان بخش درمان جزئی از نظام زندان‌ها هستند و باید از زندانیان مراقبت کنند. این موضوع عموماً در زندان‌ها صادق است، ولی زندانیان سیاسی مشهور مخصوصاً بیشتر باید از آن بهره ببرند.»

این کنشگر گفت «واضح» است که حساب آقای ناوالنی برای مجازات نمایشی از بقیه جدا است. اما آنچه واضح نیست این است که آیا روند امور زندان وی در دست مدیر زندان است یا از جایی بالاتر از او دستور می‌رسد.

در نتایج بررسی‌هایی که پس از وقوع حادثه مسمومیت آقای ناوالنی منتشر شد، وی شواهد و دلایل موجهی ارائه کرد دال بر وجود ارتباطی میان سازمان اطلاعات و امنیت روسیه و آنچه به نظر اقدام به ترور وی می‌آمد. آقای ناوالنی با مکالمه حیرت‌انگیز تلفنی با کسی که اقدام به ترور وی کرده بود مشخص کرد احتمالاً چطور زیرشلواری‌اش به آن سمی که در رده نظامی استفاده می‌شود، آغشته شده است.

او مستقیماً رئیس‌جمهوری روسیه را به صدور دستور این حمله متهم کرد و او را «ولادیمیر، زیرشلواری مسموم‌کن» خواند.

دمیتری پسکوف، سخنگوی آقای پوتین روز جمعه گفت کرملین هیچ‌گونه مسئولیتی برای حفظ سلامت آقای ناوالنی ندارد.

او گفت:«البته شکایت‌هایی شخصی از سوی زندانیان وجود دارد، اما تا جایی که می‌دانیم در زندان‌ها مشکلات نظام‌مند در مورد تأمین مراقبت‌های پزشکی وجود ندارد.»

یولیا ناوالنایا در پی جان به در بردن همسرش از مسمومیت در بیانیه‌ای که در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد ولادیمیر پوتین را به «انتقام‌گیری شخصی» علنی متهم کرد. او از این مقام روسیه خواست فوراً همسرش را آزاد کند.

آقای پسکوف گفت کرملین این درخواست را اجابت نخواهد کرد.