ژنرال سِر گریم لمب، فرمانده ویژه نیروهای مسلح بریتانیا، می‌گوید: «یک قاعده کلی وجود دارد که می‌گوید اگر می‌خواهید قورباغه‌ای را بپزید، آن را مستقیما داخل آب جوشان نیندازید چون بلافاصله بیرون خواهد جهید. او را در آب سرد قرار ‌دهید و به‌تدریج آب را جوش ‌آورید تا هنگامی که قورباغه متوجه شد آب بیش از حد داغ است، توانایی بیرون جهیدن از او سلب شده باشد. ما مثل یک قورباغه در حال پختن هستیم.» این قیاس ژنرال لمب، اشاره‌ای است به حمله به دموکراسی‌های غربی و ارزش‌ها و نهادهایی که تضعیف می‌شوند و جوامعی که با اسرار و دروغ‌های تبلیغاتی زهرآگین، به جان یکدیگر می‌افتند.

این، «منطقه خاکستری» است؛ صحنه نبرد بدون تسلیحات معمول، اما با اسلحه‌ای بسیار خطرناک. تاثیرات مخرب آن را در جریان حمله هفته گذشته اراذل و اوباش به کنگره آمریکا دیدیم که تحت تاثیر نظریه‌های «کیو اِنان» و دیگر گروه‌های افراط‌‌گرا و نیز برخی افراد مرتبط با روسیه در فضای مجازی، قرار داشتند. آن‌ها به نیابت از دونالد ترامپ که خود با سواستفاده‌های اطلاعاتی کرملین به کاخ سفید رسیده است، جهاد می‌کردند.

ژنرال سِر نیک کارتر در توصیف مرزهای گسترده‌تر این نوع درگیری و توانایی‌های بالقوه آن می‌گوید: «مخالفان ما از درون، راه‌هایی برای از هم پاشیدن دموکراسی، نحوه زندگی و تعلقات ما خواهند یافت. ممکن است به اسلحه و تانک متوسل نشوند اما آن‌ها می‌توانند این عمل را با استفاده از نیروهای نیابتی خود در فضای مجازی انجام دهند.»

بن والاس، وزیر دفاع بریتانیا گفت که یک جامعه ممکن است از طریق  جنگ‌ها و انتشار اخبار جعلی نیروهای نیابتی در فضای مجازی، دچار انشقاق و دوگانگی شود «و بعد، اگر روزی بخواهید با لشگر مسلح خود به خیابان بروید، مانع چندانی بر سر راه شما نخواهد بود.»

مارک سِدویل، وزیر سابق کابینه و مشاور امنیت ملی بریتانیا خاطرنشان می‌کند که «ماهیت نگران‌کننده خاص «منطقه خاکستری» این است که تا انبوه حملات و انبوه اقدامات برای تضعیف اعتماد مردم به نهادها و نظام دموکراتیک غرب انجام نشود، لزوما متوجه سیر وقایع نمی‌شوید... متوجه این تضعیف نمی‌شوید تا موقعی که (می‌فهمید) این اتفاق رخ داده است چرا که آن، (نتیجه) انباشته شدن اقدامات کوچک است... .»

این چهار شخصیت در پادکست «در منطقه خاکستری» به تهیه دبورا هِینز، سردبیر بخش خارجی شبکه اسکای‌نیوز صحبت می‌کردند. من با سه نفر از آن‌ها در درگیری‌های آشکارتری ملاقات کرده‌ام: با هِینز، گزارشگر قابل و شجاع در عراق، با لمب در عراق و افغانستان و با کارتر و سدویل در افغانستان. والاس هرچند در ارتش بریتانیا است، اما محل خدمت او ایرلند شمالی بوده است.

جنگ عراق یادآور آن است که غرب هم می‌تواند به تبلیغات متوسل شود: گزارش‌های جعلی حاکی از انبار سلاح‌های کشتارجمعی صدام حسین را به یاد داریم. تحقیر اشخاص، از جمله گزارشگرانی که صحت روایات رسمی را زیر سؤال می‌برند تنها به دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین و شی جین پینگ‌های این جهان محدود نمی‌شود. به یاد دارم چگونه در آستانه حمله به عراق، به دلیل اظهار تردید ما در مورد یک «سند نادرست» که به دروغ ادعا می‌کرد عراق سلاح‌های شیمیایی و بیولوژیکی دارد، «کارچاق‌کن»های نخست‌وزیری به من و همکارانم حمله کردند تا دولت تونی بلر بتواند جنگ با عراق را توجیه کند.

در سطحی بسیار محدودتر، اخبار جعلی برای اعمال نفوذ در افکارعمومی آمریکا، برای نخستین جنگ خلیج‌فارس به کار گرفته شد وقتی «در یک مصاحبه با یک شاهد عینی» گفته شد سربازان عراقی هنگام غارت بیمارستان‌ها، نوزادان نارس را از محفظه‌های ویژه تنفسی بیرون می‌اندازند یا این که صدام ارتش خود را در مرز این کشور با عربستان سعودی مستقر کرده است.

شاید آنچه وضعیت کنونی را از گذشته متمایز کرده است، ساختار تنظیم شده و هدفمند اطلاعات جعلی باشد. مسکو درصدد دخالت در انتخابات و رفراندوم‌های غرب برآمده است. گروه‌های اینترنتی مرتبط با روسیه و چین، در مورد ویروس کرونا تئوری‌های توطئه و نظریه‌های جعلی پخش کرده‌اند. از نتایج آن می‌توان به  ادغام افراط‌‌گرایی در جریان‌های افراطی راست و چپ اشاره کرد که ادعاهای نادرستی را ضد پوشیدن ماسک، ضد واکسن و ضد شبکه ۵ جی (5G)، طوطی‌وار تکرار می‌کنند.

اما در کدام بخش «منطقه خاکستری» است که حملات عناصر خارجی جنبه فیزیکی به خود می‌گیرد؟ بنا بر نظر پادکست شبکه اسکای، مسموم کردن سرگئی و یولیا اسکریپال با زهر «نوویچوک» یکی از نمونه‌های آن است.

هِینز با مارینا لیتویِنکوُ، که قتل ۱۴ سال پیش شوهر خود الکساندر در لندن را به خاطر می‌آورد، به «سالزبوری» سفر می‌کند. او به‌گونه‌ای تکان‌دهنده درباره از دست دادن همسرش حرف می‌زند؛ قتلی که عاملان آن هرگز در مقابل عدالت قرار نگرفتند. این احساس در انسان به وجود می‌آید که  این بی‌عدالتی در مورد قربانیان حمله «نوویچوک» هم رخ داده است.

نتیجه حمله سالزبوری اما نشان داد که عملیات در «منطقه خاکستری» همواره بی‌نقص نیست و حتی می‌تواند توأم با بی‌لیاقتی باشد. این حمله، موفق نشد سرگئی اسکریپال را به قتل برساند اما چند ماه بعد «داون استرگِس»، یکی از ساکنان شهر را که هیچ‌گونه ارتباطی با روسیه نداشت، کشت. به دنبال این واقعه، تارنمای «بِلینگ کَت» و گزارشگران روس، به‌سرعت آناتولی چِپیگا و الکساندر میشکین، دو افسر اطلاعات ارتش روسیه (جی آر یو) را که ظن آن می‌رفت عامل حمله سالزبوری باشند، شناسایی کردند. سپس، این دو بر پرده تلویزیون روسیه ظاهر شدند و ادعا کردند که به‌عنوان گردشگر برای دیدار از کلیسای جامع سالزبوری به این شهر سفر کرده بودند و در توجیه زیبایی آن، بخش‌هایی از توضیحات «ویکی پدیا» را وام گرفتند! از خود می‌پرسید چه فرد هوشمندی در سلسله مراتب اداره اطلاعات کرملین به این دو اجازه داده در این مصاحبه مفتضحانه شرکت کنند؟

تا اینجا، یک مورد اطلاعات جعلی، یک اقدام به قتل و یک طنز ناخواسته، همگی را با هم داشته‌ایم اما تا کجا می‌توان مرزهای «منطقه خاکستری» را گسترش داد؟

آیا دروغ‌هایی که دست‌اندرکاران خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا گفتند از جمله «۳۵۰ میلیون پوند در هفته برای نظام درمان عمومی بریتانیا»، «جلوگیری از ورود ۸۰ میلیون ترک به کشور» و امثال آن که به پیروزی آن‌ها کمک کرد، کافی است؟ برگزیت هرچه باشد، به خواست پوتین برای ایجاد شکاف در غرب کمک کرد و همانطور که اخیرا در گزارش مفصل اندیشه‌کده «چَتَم هاوس» آمده است، برگزیت بریتانیا را با چالش‌های عظیم سیاسی، دیپلماتیک و اقتصادی روبه‌رو  کرده و افق «رابطه خاص» میان این کشور و ایالات‌متحده تحت رهبری جو بایدن را، تیره ساخته است. 

«منطقه خاکستری» به‌عنوان ابزاری موثر در نبردی «مضاعف» ادامه خواهد یافت و بر زندگی بسیاری تاثیر خواهد گذاشت. پادکست هِینز که تا هشت برنامه دیگر ادامه دارد، بر تلاش‌های ما در درک عمق این صحنه نبرد خطرناک و فعال، بسیار باارزش خواهد بود.