اعزام شکارچیان اس-۳۰۰ به قطر

افزایش آمادگی آمریکا جهت مقابله با تهدید سامانه‌های پدافندی ایران

در صورت بروز هرگونه درگیری نظامی با ایران، که بطور حتم منجر به دخالت ۴۱ فروند جنگنده «اف/اِی-۱۸ ئی» و اف نیروی دریایی آمریکا مستقر در ناو هواپیمابر یواس‌اس آبراهام لینکلن خواهد شد، سامانه‌های پدافند موشکی برد بلند اس-۳۰۰ پی ام یو-۲ نیروی پدافند هوایی ارتش می‌توانند عملیات‌های این جنگنده های غیر رادارگریز را تهدید کنند. در این راستا نیروی دریایی ایالات متحده از هواپیماهای ئی‌اِی-۱۸جی (EA-18G) موسوم به گراولر (Growler) استفاده می‌کند تا این تهدید را از سر راه بردارد. تعداد ۶ فروند از این نوع هواپیما از تاریخ ۲۲ اردیبهشت‌ ماه به همراه ناو هواپیمابر یواس‌اس آبراهام لینکلن در منطقه دریای عرب شمالی حضور دارند، اما تعداد کمشان باعث شد تا در تاریخ دوشنبه ۱۷ تیر ماه  (۷ ژوئیه ۲۰۱۹) تعداد ۵ فروند دیگر از این هواپیماهای جنگ الکترونیک به پایگاه هوایی العدید قطر اعزام شوند، تا در صورت بروز درگیری نظامی با ایران، اقدام به اخلال در عملکرد سامانه‌های پدافندی موشکی زمین به هوای ارتش و سپاه نمایند.

سامانه‌های پدافندی برد بلند ایران

نیروی پدافند هوایی ارتش (پداجا) مجهز به چهار رصد سامانه پدافندی زمین به هوای برد بلند اس-۳۰۰ پی ام یو-۲ می‌باشد که در سال ۱۳۹۵ تحویل این نیرو گردیدند. این سامانه‌ها در سه نقطه کشور مستقر هستند. از این میان یک سامانه در بوشهر مستقر است که به امر حفاظت از تاسیسات هسته‌ای بوشهر و پالایشگاه‌ها و پایانه‌های نفتی خارک و عسلویه مشغول است.

پیش از تحویل اس-۳۰۰ به پداجا، تنها سامانه برد بلند پدافند موشکی قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیا اس-۲۰۰ وی ئی بود که از شوروی سابق و اوکراین در سالهای ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۱ خریداری شده بودند. این سامانه فاقد پیروزی و موفقیت چشمگیری در نبردهای مدرن بود و لذا از سال‌های اوایل دهه ۱۳۸۰ شمسی ارتش ایران به دنبال جایگزینی آن با اس-۳۰۰ بود. در حال حاضر هنوز پداجا از سامانه‌های اس-۲۰۰ که هرکدام مجهز به تنها دو موشک هستند در پنج نقطه کشور استفاده می‌کند. این موشک‌ها به علت مانورپذیری کمشان جهت مورد هدف قراردادن اهداف بزرگ و همچنین اهدافی با مانورپذیری کم چون بمب افکن‌های سنگین و پهپادهای جاسوسی مناسب هستند.

نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز هنوز در حال استفاده از سامانه‌های پدافند موشکی زمین به هوای برد بلند اچ کیو-۲جِی می‌باشد. در مجموع سپاه پاسداران در دو نوبت اقدام به خریداری این سامانه‌ها از جمهوری خلق چین نمود. در نوبت اول در سال ۱۳۶۴، تعداد ۶ سامانه و ۱۵۰ تیر موشک آن خریداری و تا سال ۱۳۶۵ تحویل داده شدند و در نوبت بعد در سال ۱۳۶۸، تعداد ۸ سامانه دیگر و ۳۰۰ تیر موشک دیگر خریداری شدند که تا سال ۱۳۷۰ تحویل گردیدند. در حال حاضر از مجموع هفت سایت اچ کیو-۲جِی سپاه هنوز ۵ سایت مجهز به این سامانه بوده، یک سایت دیگر متروکه شده است و سایتی دیگر در فلاورجان، اصفهان مجهز به سامانه پدافند موشکی برد متوسط سوم خرداد شده است.

در حال حاضر نیروی پدافند هوایی ارتش (پداجا) دارای سه سایت پدافند موشکی برد بلند در جنوب کشور است، دو سامانه اس-۲۰۰وی ئی هر کدام مجهز به تنها دو فروند موشک در پایگاه ششم شکاری در بوشهر و نهم شکاری در بندرعباس با قابلیت ایجاد تهدید برای پهپادها، هواپیماهای جاسوسی، سوخت‌رسان، ترابری و بمب‌افکن سنگین ایالات متحده و یک سامانه اس-۳۰۰ پی ام یو-۲ مستقر در پایگاه ششم شکاری بوشهر.

در تاریخ ۱۲ مه (۲۲ اردیبهشت) به دنبال اعزام بمب افکنهای بی-۵۲ به قطر و ناو هواپیمابر یواس‌اس آبراهام لینکلن به دریای عرب شمالی، نیروی پدافند هوایی ارتش اقدام به جابه جایی و اعزام سامانه اس-۳۰۰ پی ام یو-۲ مستقر در پایگاه ششم شکاری بوشهر به فرودگاه عسلویه نمود تا از آن جهت محافظت از پایانه و تاسیسات نفتی عسلویه در صورت حملات تلافی جویانه کشورهای حاشیه خلیج فارس پس از حمله سپاه به نفتکش‌های لنگر انداخته در نزدیکی بندر فجیره در صبح آن روز جلوگیری کند. حدود سه هفته پس از آن این سامانه به محل استقرار خود در پایگاه ششم شکاری بوشهر برگردانده شد. اما یک رصد سامانه پدافندی برد متوسط هاک ارتقا یافته با نام مرصاد هنوز از تاسیسات نفتی عسلویه محافظت می‌کند.

ئی اِی-۱۸جی در برابر اس-۳۰۰

در تاریخ ۱۲ مه (۲۲ اردیبهشت) ناو گروه یواس‌اس آبراهام لینکلن حامل ۴۱ فروند جنگنده همه منظوره اف/اِی-۱۸ئی و اف در خدمت چهار اسکادران جنگنده و همچنین ۶ فروند هواپیمای جنگ الکترونیک ئی اِی-۱۸ جی از اسکادران ۱۴۰ جنگ الکترونیک از تنگه باب المندب عبور کرده و وارد دریای عرب شمالی گردید تا در صورت لزوم جنگنده‌هایش در هرگونه عملیات نظامی بر ضد اهداف مربوط به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در منطقه دریای عمان، تنگه هرمز و خلیج فارس شرکت نمایند.

 با توجه به عدم رادارگریز بودن جنگنده های اف/اِی-۱۸ئی و اف/اِی-۱۸ اف این ناو هواپیمابر و با وجود تجهیز آنها به پیشرفته‌ترین سامانه‌های دفاع فردی دربرابر موشک‌های پدافندی زمین به هوا، باز هم سامانه‌های پدافندی زمین به هوای پداجا و نیروی هوافضای سپاه پاسداران امکان تهدید آنها در صورت هرگونه عملیات نظامی بر ضد اهداف متعلق به سپاه را داشته و دارند و در این راستا شش فروند ئی اِی-۱۸جی این ناو وظیفه انجام ماموریت سرکوب پدافند هوایی دشمن (Suppression of Enemy Air Defense) پیش از وقوع هرگونه حمله هوایی اف/اِی-۱۸ ها بر عهده دارند.

نیروی دریایی ایالات متحده در مجموع ۱۱۶ فروند ئی اِی-۱۸جی موسوم به گراولر در اختیار دارد. این هواپیماهای جنگ الکترونیک بر پایه جنگنده اف/اِی-۱۸ اف ساخته شده‌اند با این تفاوت که تخصص‌شان ایجاد اخلال شدید بر روی امواج رادارهای شناسایی و همچنین سامانه‌های پدافند موشکی است. جهت انجام ماموریت سرکوب پدافند هوایی دشمن، گراولرها در کنار حمل اخلالگرهای امواج راداری، توانایی حمل موشک‌های ضد رادار «هارم» را دارند که بوسیله آنها می‌توانند رادارهای سامانه پدافندی اس-۳۰۰ مستقر در بوشهر، دو سامانه اس-۲۰۰ مستقر در بوشهر و بندرعباس به همراه سامانه اچ کیو-۲جِی سپاه در بندرعباس و سامانه‌های سوم خرداد مستقر در کوه مبارک و جزیره قشم را مورد هدف قرار دهند تا حریم هوایی جنوب ایران را جهت انجام ماموریت اف/اِی-۱۸ ئی و اف های نیروی دریایی آمریکا امن نمایند.

با توجه به اعزام و استقرار سامانه پدافند ضد هوایی برد متوسط سوم خرداد نیروی هوافضای سپاه پاسداران در کوه مبارک استان هرمزگان که اقدام به ساقط کردن یک فروند پهپاد جاسوسی گلوبال هاک نیروی دریایی آمریکا در تاریخ ۳۰ خرداد ماه نمود و همچنین احتمال اعزام سامانه‌های سوم خرداد بیشتر به جنوب کشور، تنها شش فروند ئی اِی-۱۸ جی مستقر در ناو هواپیمابر آبراهام لینکلن پاسخگوی نیاز نیروی هوایی و دریایی آمریکا به هواپیماهای جنگ الکترونیک برای سرکوب پدافند موشکی ایران در صورت بروز هرگونه درگیری نظامی در جنوب کشور نخواهد بود. به همین جهت متعاقبا فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا اقدام به اعزام ۵ فروند ئی اِی-۱۸ جی دیگر به منطقه کرده است. این گراولرها همگی جمعی اسکادران ۱۳۴ جنگ الکترونیک مستقر در ویدبی آیلند (Whidbey Island) در ایالت واشنگتن بودند و پس از یک توقف جهت استراحت خلبانانشان و سوخت‌گیری در پایگاه دریایی روتا در اسپانیا در روز ۷ ژوئیه (مصادف با ۱۶ تیر) به سمت العدید در قطر پرواز کردند.