محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در واکنش به اظهارات مقامات آمریکایی در مورد بازگشت تحریم‌ها از روز یکشنبه در توییتر نوشت: «بیستم سپتامبر هیچ اتفاق جدیدی نمی‌افتد.»

احتمالا معیار ظریف در پیش‌بینی «رخ ندادن اتفاق جدید»، شرایط فاجعه‌باری است که هم‌اکنون اقتصاد ایران در آن قرار دارد. محمدباقر نوبخت، معاون رئیس‌جمهوری اخیرا در توصیف وضعیت جاری گفته بود: «شدیدترین مرحله تحریم نفت در برابر غذا بود، اما الان حتی نمی‌توانیم یک قطره نفت را در برابر غذا بفروشیم». برای اقتصادی با وابستگی بیش از ۵۰درصد به درآمد نفتی، چنین‌ شرایطی به‌اندازه‌ای وخیم است که تحریم‌های دیگر مانند تحریم‌های تسلیحاتی یا هسته‌ای در حاشیه قرار می‌گیرند.

ظریف در ادامه توییت خود به مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا توصیه می‌کند، قطعنامه ۲۲۳۱ که به گفته او «عمدا پیچیده و طولانی طراحی شده» را بخواند و بار دیگر یادآور می‌شود که «ایالات‌متحده عضو برجام نیست».

این در حالی است که حتی اگر آمریکا هیچ اقدام دیگری علیه برجام انجام ندهد، با خروج از این توافق و اعمال تحریم‌های ثانویه عملا شدیدترین ضربه را به آن وارد کرده و در بهترین حالت برجام که گفته می‌شد راه گریز تهران از انزوای خودخواسته است را به اغما فرو برده است. از همین رو، مقامات در تهران ضمن سر دادن شعار «مرگ بر آمریکا»، همواره خواستار بازگشت این کشور به برجام هستند، چرا که هم «بودن» آمریکا تاثیرگذار است و هم «نبودنش».

دلیل اینکه «نبود» ایالات متحده نیز می‌تواند در سرنوشت برجام تعیین کننده باشد، علاوه بر جایگاه آن به عنوان یک ابرقدرت، «تحریم‌های ثانویه‌»ای است که علیه ناقضان تحریم‌ها اعمال می‌کند.

به این معنی که آمریکا پس از خروج از برجام در اردیبهشت ۱۳۹۷ تحریم‌های خود را علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال می‌کند و با تحریم‌های ثانویه، ناقضان تحریم‌های یکجانبه را مجازات می‌کند.

این مکانیسم تا امروز موجب افت چشمگیر تجارت ایران با اروپا، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و حتی چین شده است.

اکنون چهار منبع مطلع در گفت‌و‌گو با رویترز از برنامه دولت دونالد ترامپ برای صدور یک فرمان اجرایی خبر داده که به موجب آن همه ناقضان تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران، هدف تحریم‌های ایالات‌متحده قرار می‌گیرند. الیوت آبرامز، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و جانشین برایان هوک روز گذشته از اعلام برنامه‌های جدید در زمینه تحریم‌ ایران خبر داده بود که به موجب آن تحریم‌های تسلیحاتی حفظ می‌شود. آبرامز گفته بود که دیگر تحریم‌ها شامل تحریم‌های هسته‌ای نیز بازمی‌گردند.

براساس قطعنامه ۲۲۳۱ که برجام ضمیمه آن است، تحریم‌های تسلیحات سبک علیه ایران ۲۷مهرماه، دو هفته مانده به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا لغو می‌شوند.

به گزارش رویترز، فرمان اجرایی به رئیس‌جمهور آمریکا امکان می‌دهد، ناقضان تحریم‌ها را با تحریم‌های ثانویه که شامل منع دسترسی به بازار آمریکا است، مجازات کند.

این روش تا امروز در جلوگیری از همکاری شرکت‌ها و بانک‌های بزرگ بین‌المللی با ایران موثر بوده و به نظر می‌رسد کارکرد مشابهی در مورد شرکت‌های بزرگ اسلحه‌سازی داشته‌ باشد.

هرچند آمریکا همچنان به بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه و چین به عنوان اعضای باقی‌مانده در برجام و عضو شورای امنیت سازمان ملل توصیه می‌کند از تمدید تحریم‌های تسلیحاتی حمایت کنند، در صورت عدم همراهی این کشورها، تحریم‌های ثانویه عملا امکان تجارت سلاح با ایران را از بین می‌برند.

از آنجایی که سه بزرگ اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) پیش‌تر در بیانیه‌ای اعلام کردند، دست‌کم تا سه سال دیگر تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران را حفظ می‌کنند، شرکت‌های تسلیحاتی چینی و روسی در صورت فروش سلاح به جمهوری اسلامی هدف تحریم‌های ثانویه آمریکا قرار خواهند گرفت.

البته سابقه شرکت‌های چینی در مقابل تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران نشان می‌دهد که آنها از منافع خود در بازار بزرگترین اقتصاد جهان چشم‌پوشی نمی‌کنند. در مورد روسیه نیز سابقه قرارداد سامانه موشکی اس-۳۰۰ وجود دارد که تحت تاثیر تحریم‌ها و تعامل مسکو با واشینگتن، ۹ سال به حال تعلیق درآمد.

شنبه، ۸ شب به وقت شرق آمریکا، ظریف در «دنیای مجازی» از آمریکای منزوی و شکست‌خورده سخن خواهد گفت و در جهان واقعی این دیوار تحریم‌ها است که بالاتر می‌رود.