در سال‌های اخیر در میان کاربران شبکه‌های اجتماعی و فعالان مدنی موضوع سن «آیت‌الله احمد جنتی» دبیر شورای نگهبان و عدم بازنشستگی او دستمایه طنز شده است. جنتی متولد ۱۳۰۵ است و اکنون ۹۳ سال دارد. 

شاید شوخی با سن و سال او را بشود کنایه‌های مردمی دانست که توانایی تغییر این منصوب رهبر جمهوری اسلامی ایران را ندارند. به همین دلیل هم با استفاده از طنز مرسوم در ادبیات، اعتراض خودشان را علنی می‌کنند. اعتراضی که یک سوی آن  «علی خامنه‌ای» رهبر ۸۱ ساله جمهوری اسلامی را نشانه می‌رود و سوی دیگرش، منصوبان او و مقامات ارشد دولتی را؛ افرادی که به رغم عبور از سن بازنشستگی، در پست‌های مدیریتی حضور دارند و اراده و قصدی در آن‌ها برای ترک پست و واگذاری به نیروهای جوانتر دیده نمی‌شود .

این در حالی‌است که نمایندگان مجلس دوازدهم قرار است طرحی را تصویب کنند که به واسطه آن محدودیت‌های سنی برای نامزدهای ریاست جمهوری اعمال شود. سخنگوی کمیسیون شوراهای مجلس از بررسی طرح اصلاح قانون انتخابات ریاست جمهوری در جلسات این کمیسیون خبر داده و گفته است: «در نشست کمیسیون سوابق مدنظر یک رجال سیاسی و مناصب مشاغل مدنظر مشخص شد. حداقل سن افراد ۴۵ و حداکثر آن ۷۰ سال در هنگام ثبت نام و کاندیداتوری باشد. کاندیدا باید از سلامت و توانایی جسمی و روانی برخوردار بوده و شرایط عدم محکومیت به جرایم اقتصادی، امنیت داخلی و خارجی، تخلف انتخاباتی، عدم وابستگی به گروه‌های غیر قانونی و عدم اعتیاد به مواد مخدر را داشته باشد.» 

سخنان سخنگو اگر چه کسانی چون «اکبر هاشمی رفسنجانی» نامزد ۷۹ ساله دور یازدهم ریاست جمهوری در سال ۱۳۹۲ و مصطفی میرسلیم نامزد ۷۰ ساله دوره دوازدهم ریاست جمهوری سال ۱۳۹۶، را نشانه رفته بود، اما سد بزرگی در برابر جوان‌گرایی محسوب می‌شود. 

عدد حداقل این محدودیت سنی در حالی ۴۵ سال است که پس از شعار «جوان‌گرایی» رهبر جمهوری اسلامی ایران برای دولت آینده، برخی گمان می‌کردند چهره‌های تازه و جوانتری احتمالا میان دو طیف اصولگرا و اصلاح طلب در حکومت به رقابت‌های انتخاباتی ریاست جمهوری وارد خواهند شد. اما به نظر می‌رسد که این حرف بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد.

ماده ۳۵ قانون فعلی انتخابات ریاست جمهوری شروط نامزدهای این پست را «...از رجال مذهبی، سیاسی، ایرانی‌الاصل، تابعیت کشور جمهوری اسلامی ایران، مدیر و مدبر، دارای حسن سابقه و امانت و تقوی، مؤمن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی کشور» اعلام کرده است. اما این که عبارات «مدیر» و «مدبر» و «حسن سابقه» که باید اولویت بیشتری نسبت به سایر شروط داشته باشند، با توجه به سوابق ۴۲ ساله داوطلبان این پست در دوران جمهوری اسلامی چطور اثبات و احراز می شود، محل تردید است. 

در جریان مناظرات دور دوازدهم انتخابات ریاست جمهوری در ایران که در سال ۱۳۹۶ برگزار شد، کاندیداها به اشکال مختلفی از وجود پرونده‌های متعدد مسکوت مانده سخن گفتند که تا امروز بخش کوچکی از آن‌ها در فضای خفقان رسانه‌ای ایران علنی شده است. این مسئله ضرورت تغییر این ماده قانونی را دو چندان می‌کند. 

با آنچه بر سر معنای دولت در ایران آمده است، اساسا با این تغییر و اصلاحیه‌ها باید دید آیا نامزدهای حکومت امکان دوباره به صحنه کشاندن مردم را خواهند داشت یا خیر؟

باشگاه سالمندان در دولت‌های جهان 

اما باشگاه سالمندانی که دولت‌ها را اداره می‌کنند، تنها شامل ایران نیست. سن و سال روسای جمهوری و رهبران در جهان همواره محل بحث بوده است، اما کمتر منجر به تغییر آن‌ها شده است. اگر بشود حضور «زباستیان کورتس» صدراعظم ۳۴ ساله اتریش، «سانا مارین» نخست وزیر ۳۴ ساله فنلاند، «جاسیندا آردرن» نخست وزیر ۴۰ ساله نیوزیلند، و «تمیم بن حمد آل ثانی» پادشاه ۴۰ ساله قطر را جوان‌گرایی در دولت‌ها تلقی کرد، می‌توان انتخاب «کیم جونگ اون» ۳۷ ساله به عنوان رهبر کره شمالی را گاف بزرگ این جوان‌گرایی دانست. اما چرا هنوز در اکثر کشورهای جهان حکومت‌داری به جوان‌ها نمی‌رسد؟ چه زد و بندهایی در پشت پرده سیاست جریان دارد که «محمد بن سلمان» ۳۵ ساله می‌تواند به عنوان ولیعهد عربستان سعودی انتخاب شود، اما «ملک سلمان بن عبدالعزیز» ۸۵ ساله در عربستان، پادشاه می‌شود. 

هفتم شهریورماه، «شینزو آبه» نخست‌وزیر ۶۶ ساله ژاپن، در یک نشستی مطبوعاتی در توکیو اعلام کرد که قصد دارد به خاطر وخیم‌شدن وضعیت جسمی‌اش از سمت خود کناره‌گیری کند، ولی همزمان در امریکا رقابت میان «جو بایدن» ۷۸ ساله و «دونالد ترامپ» ۷۴ ساله برای انتخاب چهل و ششمین رئیس جمهوری در جریان است.  

از  ۱۹۹۹ تا سال ۲۰۱۹ سمت ریاست جمهوری برای ۲۰ سال در الجزایر در اختیار «عبدالعزیز بوتفلیقه» با ۸۲ سال سن قرار داشت. او که متولد ۲ مارس ۱۹۳۷است، به رغم آن‌که پس از سکته مغزی در سال ۲۰۱۳ از شرایط جسمی خوبی برخوردار نبود، در سال ۲۰۱۹ برای پنجمین بار نامزد انتخابات ریاست جمهوری شد. ولی پس از چند هفته اعتراضات عمومی در الجزایر، اعلام کرد که از نامزدی در انتخابات کنار می‌کشد. 

لقب «مرده‎ای که نفس می‎کشد» و «قاب عکس» را منتقدان و مخالفان به بوتفلیقه داده‎ بودند.چرا که حتی نتوانست در مراسم‎ عمومی اعلام نامزدی برای ریاست جمهموری حاضر شود. در بیشتر موارد به جای حضور او یک قاب عکس از او  می‎گذاشتند. او سرانجام در ۲ آوریل ۲۰۱۹ بعد از هفته‌ها اعتراضات مردمی و درخواست ارتش برای برکناری به علت ناتوانی، از سمت خود استعفا داد.

در سال ۲۰۱۱ اگر در جریان بهار عربی حکومت «معمر قذافی» ۶۹ ساله در لیبی و «حسنی مبارک» ۸۳ ساله در مصر سرنگون نشده بود، امروز همچنان شاهد حکومت آنها بر این دو کشور بودیم. البته قذافی همان سال در جریان دستگیری توسط مخالفان کشته شد و مبارک در ۲۵ فوریه ۲۰۲۰ در ۹۱ سالگی چشم از جهان فرو بست.

در سرزمین‌های فلسطینی هم «محمود عباس» با ۸۵ سال سن از  نهم ژانویهٔ ۲۰۰۵ و با مرگ یاسر عرفات به عنوان رئیس‌ تشکیلات خودگردان فلسطین انتخاب شد. او که پیشتر مسئول مذاکرات سازمان آزادی بخش فلسطین با اسرائیل و اولین نخست‌وزیر دولت تشکیلات خودگردان فلسطین بود، ۲۰ می ۲۰۲۰ به طرح صلح امریکا موسوم به «معامله قرن» اعتراض کرد و آن ‌را را به معنی پایان توافقنامه صلح اسلو  و توافقنامه امنیتی تشکیلات خودگردان با آمریکا و اسرائیل دانست. 

دفتر محمود عباس در اعتراض به توافق امارات و بحرین با اسرائیل، روز ۱۳ اوت پس از برگزاری نشستی اضطراری اعلام کرد که «اطلاعیه ناگهانی» اسرائیل و امارات را رد کرده و آن را محکوم می‌کند. تشکیلات خودگردان در بیانیه ‌خود این توافق را «ضربه‌ای به تلاش عربستان سعودی برای برقراری صلح، بیانیه‌های اتحادیه عرب، و نیز برخوردی تهاجمی با مردم فلسطین» و توافق امارات و اسرائیل را «خیانتی به بیت‌المقدس، مسجد الاقصی و مسئله فلسطینیان» اعلام کرد. او سپس با حضور «مایک پمپئو»، وزیر خارجه آمریکا، در مقر این تشکیلات در رام‌الله مخالفت کرد و به تازگی «خالد عارف»، سفیر خود در بحرین، را فراخوانده است.

«میشل عون»، رئیس جمهوری فعلی لبنان نیز در ۳۱ اکتبر ۲۰۱۶ در حالی که ۸۳ ساله بود، با ۸۴ رای از مجموع ۱۲۷ رای نمایندگان مجلس، به عنوان سیزدهمین رئیس جمهوری لبنان انتخاب شد. او حالا ۸۷ ساله است. میشل عون در فاصله سال‌های ۱۹۸۸ تا۹۰ رهبر یکی از دو گروه حکومتی لبنان بود که برای به قدرت رسیدن با یکدیگر می‌جنگیدند. او در سال ۱۹۸۹ علیه نیروهای سوریه حاضر در لبنان اعلام جنگ کرد و در سال ۱۹۹۰ در پی تصرف بیروت توسط ارتش سوریه، به سفارت فرانسه پناهنده شد و به فرانسه رفت. عون در سال ۲۰۰۵، درست یازده روز پس از خروج نیروهای سوریه از لبنان، به لبنان برگشت و به فعالیت سیاسی پرداخت. 

«صباح احمد جابر صباح» که از  ۲۹ ژانویه ۲۰۰۶ در کویت به قدرت موروثی‌اش  رسید، حالا ۹۱ ساله است. خاندان آل صباح از ۱۷۵۰میلادی بر کویت حکمرانی می‌کنند. مطابق قانون اساسی کویت، توهین به امیر این کشور یا انتقاد از او ، اقدام بر ضد امنیت ملی محسوب می‌شود و مرتکب، به مجازاتی تا حداکثر ۵ سال زندان محکوم خواهد شد. از مخالفان مشهوری که به دلیل انتقاد از امیر کویت به زندان محکوم شده‌اند، می‌توان به «مسلم البراک»، رهبر مخالفان دولت و نماینده پیشین پارلمان کویت، و یک تبعه عربستان به نام «عبدالعزیز المطیری» نام برد.

«خلیفه بن سلمان آل خلیفه»  ۸۵ ساله هم به عنوان نخست وزیر بحرین به حکومت «حمد بن عیسی آل خلیفه»، پادشاه ۷۰ ساله این کشور خدمت می‌کند. تا این لحظه، ۴۶ سال از دوران نخست وزیری «خلیفه بن سلمان آل خلیفه» در بحرین می‌گذرد. کابینه او بارها دستخوش تغییرات شده است، اما خودش هیچ گاه این پست را ترک نکرده یا برکنار نشده است. حتا وقتی معترضان به وضعیت سیاسی این کشور در سال ۲۰۱۱ همزمان با بهار عربی دست به تظاهرات زدند، نیز حکومت او با توطئه دانستن اعتراضات با آن مقابله کرد و  او بر سر قدرت ماند. 

در کشور عمان هم «قابوس بن سعید بن تیمور البوسعیدی» مشهور به «سلطان قابوس»، ۸۰ ساله بود که در دهم ژانویه ۲۰۲۰ چشم از جهان فرو بست. او چهاردهمین نفر از سلاطین خاندان آل بوسعید بود و بیشترین طول دوران پادشاهی را در بین دیگر حاکمان کشورهای عربی داشت. قابوس در ۱۹۷۰ میلادی علیه پدر خود، کودتایی آرام و بدون خون‌ریزی انجام داد و پس از تبعید پدر، خود را پادشاه نامید. 

قابوس با استفاده از منابع ارزی ناشی از درآمدهای نفتی و جهانگردی، عمان را به سمت پیشرفت هدایت کرد. زیرساخت‌های فراوانی ایجاد کرد و مسکن و مدرسه و بندرگاه ساخت. او یکی از ده پادشاه ثروتمند جهان بود که تجربه منتهی به طلاق ازدواج با دختر عمویش باعث شد تا آخر عمر ازدواج نکند و فرزندی نداشته باشد. با مرگ او، پسر عمویش «هیثم بن طارق بن تیمور آل سعید» به عنوان نهمین پادشاه عمان سوگند خورد. او هم متولد سال ۱۹۵۴ و ۶۶ ساله است و فرستاده ویژه سلطان قابوس برای شرکت در بسیاری از نشست‌های بین‌المللی بوده است. 

این گزارش که می‌توانست به کشورهای دیگری هم اشاره کند، نشان می‌دهد که نه تنها در خاورمیانه، که در کشورهای قدرتمند جهان هم رویکرد اعتماد به جوانان و جوان‌گرایی چندان آسان نیست. در پشت صحنه سیاست، روابط پیچیده‌ای وجود دارد که در ایران خامنه‌ای را در جایگاه رهبری‌اش بدون تحمل کوچکترین نقادی نگه می‌دارد و منصوبانش، از جمله جنتی، در قلع و قمع نامزدهای جوان برای پست‌های سیاسی، از نظارت استصوابی استفاده می‌کنند. در امریکا هم دو حزب و جریان اصلی تصمیم‌گیری درباره نامزد پست ریاست جمهوری را به میان قدیمی‌ترین اعضای خود می‌برند و از سپردن این سمت به جوان‌ترها پرهیز می‌کنند.