امروز نوزدهمین سالگرد حمله تروریستی به برج‌های دوقلو آمریکاست. نوزده سال پیش در چنین روزی نوزده نفر از اعضای القاعده پس از ربودن دو هواپیما، آنها را طی یک عملیات انتحاری به برج‌های مرکز تجارت جهانی کوبیدند. بر اساس آماری که بعدا منتشر شد، ۲۹۹۳ نفر در این حمله تروریستی کشته شدند. این عملیات آغاز یک تغییر بزرگ در جهان بود. با توجه به اینکه خاستگاه اصلی القاعده در افغانستان بود، ایالات متحده با پشتیبانی کشورهای غربی به افغانستان حمله نظامی کرد. دو سال پس از حمله به افغانستان، عراق صدام حسین، همسایه غربی ایران مورد حمله قرار گرفت. 

سال ۲۰۰۱ دقیقا زمانی بود که محمد خاتمی در ایران سکان ریاست جمهوری را در دست داشت و سیاست تنش‌زدایی در جهان توسط دولت او در جریان بود. حملات ۱۱ سپتامبر و موضع جورج بوش در قبال ایران که این کشور را در محور شرارت قرار داد، و وقایع پس از آن باعث چرخش در سیاست خارجی جمهوری اسلامی شد. از آنجا که شواهدی مبنی بر تردد  برخی گروه‌های تندروی اسلامی و القاعده  از خاک ایران در دسترس بود، تنش بین ایران و ایالات متحده آمریکا را افزایش داد و امید همکاری های بیشتر بین دو کشور را به تلی از خاکستر بدل کرد.

در همین راستا حدود دو سال پیش بود که محمدجواد لاریجانی، رئیس ستاد حقوق بشر ایران که از نزدیکان رهبر جمهوری اسلامی نیز تلقی می‌شود، اعتراف کرد که ایران به برخی از اعضای القاعده اجازه استفاده ترانزیت از خاک ایران را داده و حتی پاسپورت آنها را نیز مهر نزده است. این موضوع با واکنش دولت ترامپ مواجه شد و ایران را به عنوان کشوری که انجام عملیات تروریستی یازده سپتامبر را تسهیل کرده، نامید. اگرچه در پی این اظهارات جنجالی، حکومت ایران سعی کرد تا بازتاب این سخنان را ناشی از اشتباه در ترجمه سخنان لاریجانی عنوان کند. 

صدام حسین که پس از حمله به کویت تحت شدیدترین تحریم‌های جهانی قرار داشت، نگرانی اصلی ایران در منطقه بود. ارتش تا دندان مسلح او طی ۸ سال نشان داده بود که می‌تواند ایران را دچار چالش جدی کند. از سوی دیگر ایران در آن دوران به منظور دوری از تقابل، سعی کرده بود روابط خود با صدام را بازسازی کند و علیرغم حمایت از گروه‌های شیعی ضد حکومت عراق، علاقه نداشت تا تنش با صدام را افزایش دهد. از این رو حذف صدام، قطعا برای ایران یک هدیه از غیب تلقی می‌شد.

 حمله آمریکا به عراق و سقوط این کشور در طی یکماه، نشان داد که قدرت نظامی این کشور به حدی است که می تواند تهدید جدی برای ایران قلمداد شود. در همین راستا اخباری نیز منتشر شد که تیم مشاوران جورج دبلیو بوش، در محاسبات خود بین ایران و عراق، مردد بودند و احتمال حمله به ایران به جای عراق نیز وجود داشته است. اگرچه گفته می‌شود در حمله نظامی آمریکا به افغانستان، ایران حمایت‌های اطلاعاتی بسیاری کرده است. به عبارت دیگر ایران نیز از این حمله راضی بود و در ابتدای حمله به گروه القاعده و طالبان، ایالات متحده و حکومت ایران دارای منافع مشترکی بودند.

با این حال، ترس از تکرار پروژه عراق در ایران، حکومت ایران را بر آن داشت تا طی دو دهه گذشته، بیشترین هزینه را صرف ارتقای توان نظامی خود کند. با توجه به اینکه ایران مطمئن بود که توان تقابل نظامی با آمریکا را ندارد، تصمیم گرفت با ایجاد گروه‌های نیابتی در کشورهای گوناگون نزدیک به متحدان آمریکا، هزینه حمله نظامی به ایران را برای آمریکا افزایش دهد تا شاید در محاسبات این کشور، شانس تقابل نظامی با ایران پایین بیاید. پیشتر نیز ایران نشان داده بود که زمان استفاده از این گروه‌ها را خوب می داند. 

خلاء قدرت ناشی از سقوط صدام و به قدرت رسیدن گروه‌های شیعه که سالها در ایران مورد حمایت حکومت جمهوری اسلامی قرار داشتند، باعث شد تا نفوذ ایران در عراق افزایش یابد. در حدود یکسال پس از سقوط صدام و در پی هرج‌ومرج به وجود آمده از سقوط حکومت قبلی، جای پای ایران بیش از همیشه در عراق باز شد. وجود اکثریت شیعه در این کشور، ایران را به سوی سرمایه‌گذاری‌های ایدئولوژیک و نظامی در عراق تشویق کرد.

طی ۱۹ سال گذشته جمهوری اسلامی تبلیغات وسیعی علیه ۱۱ سپتامبر به راه انداخته است. حکومت ایران و دستگاه تبلیغاتی آن تمام تلاش خود را کرده و می‌کنند تا ۱۱ سپتامبر را یک فریب سیاسی برای توجیه حملات به خاورمیانه عنوان کنند. آنها با ادعای اینکه آمریکا از حملات مطلع بوده، یا اسرائیل از دادن اطلاعات حمله به آمریکا خودداری کرده تا بهانه حضور آمریکا در خاورمیانه ایجاد شود، سعی کرده‌اند که سهم خود در حمایت از القاعده را کتمان کنند.

به نظر می‌رسد طی ۱۹ سال اخیر، ایران در منطقه خاورمیانه، بیش از هر کشور دیگری از حملات ۱۱ سپتامبر و عواقب پس از آن بهره‌مند شده است. اگرچه با خروج آمریکا از برجام و نزدیکی کشورهای عربی با اسرائیل و تغییر موازنه نظامی-سیاسی پس از کشته شدن قاسم سلیمانی، به نظر می‌رسد که این معادله برای تهران بهم خورده باشد.