«اینستکس» یا همان سازوکار ویژه مالی اروپا با ایران، پس از چندین ماه بحث و جدل عملیاتی شد. «هلگا اشمید»، معاون سیاست خارجی اتحادیه اروپا که امروز در وین با مقامات جمهوری اسلامی ایران و سایر کشورهای متعهد به توافق هسته‌ای نشست مشترکی داشت، این خبر را اعلام کرد.
عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران این اقدام اتحادیه اروپا را گامی به جلو دانست، اما تاکید کرد که این اقدام «کافی نیست». امروز جمعه، کمیسیون مشترک برجام با حضور نمایندگان اتحادیه اروپا، آلمان، بریتانیا، چین، روسیه، فرانسه و ایران برای بررسی تحولات مربوط به توافق هسته‌ای - برجام - در وین تشکیل جلسه داد. پیش‌تر ایران تهدید کرده بود که چنانچه اتحادیه اروپا سازوکار تبادلات مالی وعده داده شده را هرچه زودتر راه‌اندازی نکند، ظرف ۶۰ روز ممکن است «تصمیم جدیدی» را در رابطه با ادامه حضور خود در برجام و یا اعتنا به سقف تعهدات خود در این توافق‌نامه اتخاذ کند.
اما پیش از آنکه امروز این نشست در وین برگزار شود، اعضا دائمی شورای امنیت سازمان ملل روز چهارشنبه در نشستی غیر علنی به بررسی این موضوع پرداختند. سفیر انگلستان در سازمان ملل متحد، «کرن پی یرس» در رابطه با این نشست گفت که تمامی اعضا در اتحادیه اروپا خود را ملزم به توافق هسته‌ای می‌دانند و برای حفظ آن تلاش بسیاری به خرج داده‌اند و از اینکه قادر نیستند این توافق را به طور کامل اجرایی کنند، متاسف هستند. مهمترین نکته‌ای که این مقام بریتانیایی در اظهارات خود به آن اشاره کرد این بود که اقدامات اتحادیه اروپا در تقابل با تحریم‌های آمریکا نیست. وی به صراحت یادآور شد که خدمات برنامه‌ریزی شده [در چارچوب سازوکار ویژه مالی اروپا] بیشتر معطوف به رساندن کمک‌های بشر دوستانه و سایر منابع به ایران خواهد بود.
به گفته خانم پی‌یرس، انگلستان و اتحادیه اروپا اعتقاد قاطعانه‌ای دارند که ایران باید در توافق هسته‌ای باقی بماند، چرا که این توافق برای عدم گسترش سلاح‌های کشتار جمعی در جهان ضروری است و ایران نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد.
نکته جالبی که نشان می‌دهد اتحادیه اروپا همچنان توافق هسته‌ای را گامی مهم در جهت بازداشتن ایران از دسترسی به سلاح هسته‌ای قلمداد می‌کند و از آن سو نگرانی‌های مشترکی با ایالات متحده آمریکا بر سر حضور و نقش ایران در منطقه‌دارد.
آنچه که ایران ادعا کرده بود که ممکن است در اثر کاهش سطح اجرای تعهدات این کشور، مازاد اورانیوم غنی شده و آب سنگین از اندازه مجاز در توافق‌نامه هسته‌ای بیشتر شود، جزو مواردی است که در برجام برای آن سازوکاری پیش بینی شده بود و نشست امروز در وین نیز بیشتر به منظور بررسی تخطی احتمالی ایران از تعهدات خود برگزار شد، تا اینکه واکنشی باشد به تهدیدات اخیر تهران (بخصوص مهلت ۶۰ روزه ایران به اتحادیه اروپا).
در توافق‌نامه هسته‌ای، سازوکاری در نظر گرفته شده که چنانچه اقدامات ایران با توافق‌نامه انطباق نداشته باشد، کشورهای متعهد به این قرارداد در نشستی به بررسی آن پرداخته و چاره‌ای برای وادار کردن ایران اجرای تعهداتش ، حتی در صورت نقض قوانین از سوی این کشور، بیاندیشند.
با وجود آنکه حفظ برجام با توجه به چالش‌هایی که دولت ترامپ برای اقتصاد ایران و امکان فروش نفت این کشور ایجاد کرده، از نگاه بسیاری از صاحب‌نظران دشوار به نظر می‌رسد، اما تلاش اتحادیه اروپا بیش از آنکه مقابله با تصمیم رئیس جمهور آمریکا باشد، تلاشی در جهت یافتن سازوکاری حداقلی برای حفظ آن به دلایل راهبردی است.نکته‌ای که امروز به روشنی در گفته‌های عباس عراقچی تبلور داشت: «گامی رو به جلو، اما ناکافی.»
سفیر انگلستان در سازمان ملل متحد در گفتگو با رادیو ملی آمریکا، امنیت منطقه را حیاتی خواند و اروپا را هم‌نظر با آمریکا در مورد رفتار ایران در سوریه، یمن، و خلیج فارس دانست، اما این دو موضوع، یعنی توافق هسته‌ای و موضوعات منطقه‌ای را از یکدیگر جدا دانست و تاکید داشت که پرداختن به این موضوع و حل مناقشات منطقه برای آنها زمانی آسان‌تر است که ایران متعهد به برجام باشد.
به نظر می‌رسد که در نهایت، گفتگوهای جامع دیگری توسط اتحادیه اروپا به همراه نمایندگان آمریکا با ایران ترتیب داده شود تا امکان رسیدن به توافقی جامع‌تر از آنچه که اکنون وجود دارد، مورد بررسی قرار گیرد. آقای ترامپ نیاز دارد که برای شروع کارزارهای انتخاباتی خود نشان دهد که به توافقی جدید با ایران دست یافته و ایران نیز نیاز دارد تا آبرومندانه در این مذاکرات شرکت کند.
