هم‌زمان با سالگرد سقوط حکومت بشار اسد، رئیس‌جمهوری سابق سوریه، محمد الجلالی، آخرین نخست‌وزیر دوران او، درباره روزها و ساعت‌های قبل از فرار این دیکتاتور به روسیه جزئیاتی را فاش کرد.

الجلالی در گفتگو با العربیه، با اشاره به اینکه روس‌ها و جمهوری‌ اسلامی، بشار اسد را در دشوارترین روزهای زندگی‌اش تنها گذاشتند، گفت: «در روزهای آخر، درباره ورود یک گروه نظامی از طرف جمهوری اسلامی به منطقه بین حمص و حما و سپس عقب‌نشینی آن‌ها، گزارش‌هایی وجود داشت که معنی‌اش این بود آن‌ها دریافته‌اند حکومت اسد در حال فروپاشی است.»

او همچنین از گزارش دیگری نام برد که در آن زمان شنیده بود و حاکی از این بود که یک هواپیمای ایرانی حامل سلاح و جنگنده به پایگاه هوایی حمیمیم رسیده اما آنجا فرود نیامده است.

الجلالی گفت: «به نظر می‌رسد که هم روس‌ها و هم ایرانی‌ها خبرهایی به دستشان رسیده بود، مبنی بر اینکه نیروهای اسد از مبارزه با جنگجویان دست کشیده‌اند و دیگر نمی‌خواهند در دفاع از خاندان او مبارزه کنند. بنابراین، آ‌ن‌ها هم تصمیم گرفتند متحدشان را به حال خود رها کنند، زیرا هیچ‌کس نمی‌تواند به کسانی که نمی‌خواهند به خودشان کمک کنند، یاری برساند.»

او در ادامه، با بیان اینکه «حزب‌الله هم خسته شده بود»، افزود: «آنچه آن زمان اوضاع را پیچیده‌تر می‌کرد این بود که حزب‌الله لبنان پس از ترور حسن نصرالله و جنگ طولانی‌ با اسرائیل، خسته شده بود. این گروه تلاش کرد برای دفاع از اسد مداخله کند، اما خیلی زود عقب‌نشینی کرد.»

یک مامور سابق سوریه که در مقر امنیتی سپاه پاسداران در دمشق کار می‌کرد، پیش از این گزارش داده بود که در روز پنجم دسامبر ۲۰۲۴‌ــ سه روز قبل از سقوط رژیم اسد‌ــ تماسی از مافوق‌هایش در جمهوری اسلامی دریافت کرد که به او دستور دادند صبح جمعه ششم دسامبر ۲۰۲۴، برای یک «موضوع مهم» به مقر عملیات در دمشق مراجعه کند.

او توضیح داد که فرمانده ایرانی مسئول این گروه، معروف به حاج ابوابراهیم، ​​به محض ورود، به حدود ۲۰ مامور و سرباز سوری حاضر در آنجا اطلاع داد که «از امروز دیگر سپاه پاسدارانی در سوریه وجود نخواهد داشت».

او افزود که این خبر برای آن‌ها کاملا شوکه‌کننده بود. به گفته این افسر، مقام ایرانی به کارکنانش دستور داد «اسناد حساس را جلو او بسوزانند و از بین ببرند و تمام هارددیسک‌ها را از رایانه‌ها خارج کنند». او همچنین به آن‌ها گفت که «همه‌چیز تمام شد. از امروز شما دیگر نیروی ما نیستید و باید به زندگی عادی (غیرنظامی) برگردید.»

سال‌ها پیش از آغاز انقلاب سوریه، رژیم اسد با جمهوری اسلامی در سطح منطقه همکاری داشت و بعد امنیتی و نظامی این همکاری‌ بسیار پررنگ بود. دمشق با هماهنگی تهران، سوریه را به پایگاه عملیات پنهانی علیه نیروهای آمریکایی در عراق تبدیل کرد، در حالی که رژيم ایران با زیرکی بسیار، بازی دوگانه‌ای را پیش می‌برد: از یک‌ سو از خاک سوریه به‌منزله پایگاهی برای «محور مقاومت» علیه آمریکا بهره می‌برد و از سوی دیگر با واشنگتن برای حذف بقایای نظام صدام همکاری می‌کرد.

گروه‌های وفادار به تهران علاوه بر نقاطی در مناطق مرزی با لبنان و عراق، در مکان‌های حساس دمشق و حومه آن هم مستقر بودند. آن‌ها در طول جنگ سوریه بر عملیات نظامی، در آموزش و هماهنگی مستقیم با نیروهای رژیم سابق هم نظارت داشتند. با تشدید درگیری‌ها و کاهش توانایی‌های ارتش سوریه در طول سال‌های جنگ، نفوذ تهران گسترش یافت و حضور جمهوری اسلامی در مراکز امنیتی، انبارهای سلاح و پایگاه‌های مشترک با ارتش بیشتر شد؛ این روند تا سقوط رژیم اسد به دست مخالفان در هشتم دسامبر ۲۰۲۴ و درخواست پناهندگی اسد به روسیه، ادامه یافت.

در مورد روس‌ها هم احمد الشرع، حاکم کنونی سوریه، بارها گفته که پس از نبردها با آن‌ها در تماس بوده و مذاکراتی انجام داده که به وعده روسیه مبنی بر حمایت نکردن از اسد منتهی شده است.

بر اساس گزارش‌های جدید، دیکتاتور سابق سوریه و متحد پیشین رهبر جمهوری اسلامی ایران حالا به دستور دولت ولادیمیر پوتین اجازه ندارد در انظار عمومی ظاهر شود، نمی‌تواند با رسانه‌ها گفتگو کند و حق هر نوع گشت‌وگذار آزادانه از او سلب شده است.

هم‌زمان، شماری از گزارش‌ها حاکی از آن است که برخی نزدیکان سابق اسد که اکنون در مسکو حضور دارند، تلاش می‌کنند با تشکیل شبکه‌های شبه‌نظامی جدید، نفوذ پیشین خود را در سوریه بازیابند؛ تلاش‌هایی که نشان می‌دهد امکان بازگشت به سیاست یا دست‌کم حفظ قدرت پشت پرده همچنان وجود دارد.