در حالی که نزدیک از آغاز تهاجم نظامی روسیه به اوکراین به چهار سال می‌گذرد، دولت ایالات متحده به رهبری دونالد ترامپ برای پایان این جنگ مسیر تازه‌ای را در پیش گرفته است، که بنا بر اسناد و اظهارات منابع آگاه، کی‌یف را برای واگذاری امتیازاتی سنگین تحت‌فشار قرار می‌دهد.

آنچه از گزارش‌های جدید برمی‌آید، تصویری روشن از یک طرح ۲۸‌بندی است که واشینگتن آن را به‌شکلی محرمانه تنظیم کرده است و اکنون از کی‌یف می‌خواهد بدون مشارکت عملی در تدوین، «چارچوب کلی» آن را بپذیرد.

به نوشته رویترز، دولت ترامپ به ولودیمیر زلنسکی این پیام را آشکارا منتقل کرده که واشینگتن انتظار دارد با این طرح که شامل واگذاری بخش‌هایی از شرق اوکراین به روسیه، کاهش قابل‌توجه تعداد نیروهای نظامی و صرف‌نظر کردن از پیوستن به ناتو تا مدتی‌طولانی‌ است، موافقت کند.

دیپلمات‌های اروپایی می‌گویند اگر این طرح اجرا شود، یک «عقب‌نشینی بی‌سابقه» برای اوکراین خواهد بود. هم‌اکنون حدود ۱۹ درصد خاک اوکراین تحت کنترل نیروهای روسیه است و هر هفته هم با پیشروی‌های تدریجی، اما پیوسته مسکو در خط مقدم جنگ روبرو است.

العربیه نیز در گزارشی، جزئیات بیشتری از مفاد این طرح ارائه می‌دهد. به نوشته این رسانه، طرح آمریکا مستقیم با مشارکت مارکو روبيو، استیو ویتکاف و جرد کوشنر تدوین و در مذاکرات پنهانی با کیرل دمیتریف، فرد نزدیک به ولادیمیر پوتین، به بحث گذاشته شده است. این گزارش نیز تایید می‌کند که اوکراین در تهیه این طرح نقشی نداشته است و حتی کشورهای اروپایی نیز تنها از طریق رسانه‌ها، از خطوط کلی آن مطلع شده‌اند.

گزارش منتشرشده درباره طرح مذکور در رسانه دولت ترکیه هم نشان می‌دهد که تیم ترامپ این طرح ۲۸‌ بندی را به‌تازگی تایید کرده است. به گفته یک مقام ارشد دولت آمریکا، «محور اصلی طرح، اعطای تضمین‌های امنیتی به هر دو طرف برای تامین یک صلح پایدار» است؛ آنچه به باور طراحان، بدون «توافق بر سر واگذاری امتیازهای دشوار و دردناک» امکان‌پذیر نیست.

این مقام آگاه تاکید می‌کند که طرح یادشده موارد «موردنیاز اوکراین برای صلح پایدار» را نیز دربرمی‌گیرد، اما حاضر نشد درباره جزئیات آن توضیح بیشتری دهد، چرا که مذاکره بر سر متن نهایی هنوز ادامه دارد و نسخه کامل طرح حتی برای کی‌یف نیز ارسال نشده است.

زلنسکی که اکنون در آنکارا است، در دیدار با رجب طیب اردوغان، به «اهمیت رهبری موثر آمریکا» اشاره کرده و گفته است که تنها ایالات متحده و شخص ترامپ «قدرت کافی برای پایان جنگ» را دارند. اردوغان نیز برای میزبانی مذاکرات صلح پیشنهادهایی ارائه داده، با این حال کرملین اعلام کرده است در این نشست‌ها نماینده‌ای ندارد.

ابهام در ضمانت‌های امنیتی و نگرانی عمیق اروپا

با وجود تلاش‌های آشکار واشینگتن، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، اعلام کرد که برای دیدار مقام‌های روسیه با هیئت آمریکایی اعزامی به کی‌یف هیچ برنامه‌ای وجود ندارد. این موضع ثابت روسیه نشان می‌دهد که پوتین از خواسته‌های اصلی‌اش شامل عضو نشدن اوکراین در ناتو، واگذاری چهار استان شرقی اوکراین به روسیه، و خروج کامل نیروهای اوکراینی از این مناطق، عقب ننشسته است.

اروپایی‌ها که طی ماه‌های اخیر از «معامله مستقیم» واشینگتن و مسکو نگران بوده‌اند، حالا از انتشار مفاد این طرح شوکه شده‌اند. وزیر خارجه آلمان اعلام کرده که این کشور «هرگز در جریان این طرح» قرار نگرفته و بسیاری از بندهای آن را هم با اصول امنیتی اروپا در تضاد دانسته است.

بر اساس گزارش العربیه، از دید غربی‌ها، بخش‌هایی از طرح آمریکا، از جمله تحویل کامل منطقه دونباس به مسکو، ممانعت از حضور هرگونه نیروی حافظ صلح خارجی در داخل اوکراین، و محروم‌ شدن کی‌یف از پیوستن به ناتو تا سال‌ها، «عملا تکرار خواسته‌های روسیه» است.

یک مقام اروپایی هم هشدار داده که کوچک‌ کردن ارتش اوکراین «به درخواست مسکو شبیه‌تر است تا یک پیشنهاد قابل‌مذاکره» و احتمالا توان دفاعی این کشور را برای سال‌ها تضعیف می‌کند.

پیوند طرح آمریکا با وضعیت سیاسی داخل اوکراین

برای بسیاری در کی‌یف، زمان‌بندی ارائه این طرح معنادار است. سه مقام دولتی که با رسانه‌ها صحبت کرده‌اند، می‌گویند روسیه و حتی برخی در واشینگتن تصور می‌کنند زلنسکی به دلیل رسوایی‌های مالی اخیر «در موضع ضعف» قرار دارد. پارلمان اوکراین به‌تازگی دو وزیر انرژی و دادگستری را به دلیل پرونده‌های فساد برکنار کرد.

به گفته منابع نزدیک به دولت اوکراین، «کرملین تصور می‌کند اکنون زمان مناسبی برای فشار حداکثری است» و این طرح را «تلاشی حساب‌شده برای بهره‌برداری از ناآرامی‌های سیاسی داخلی» می‌داند.

ترامپ اخیرا در سخنانی کم‌سابقه گفت از اینکه «روابط خوبش با پوتین به توافق صلح سریع منجر نشد» ناامید است. این در حالی است که او هنگام مبارزات انتخاباتی خود وعده داده بود این جنگ را «ظرف ۲۴ ساعت» تمام می‌کند.

کارولین لویت، سخنگوی کاخ سفید، بعدا گفت رئیس‌جمهوری «از هر دو طرف به دلیل نپذیرفتن طرح‌های صلح» ناراضی است، اما تاکید کرد واشینگتن «هرگز از پیگیری توافقی پایدار و موردقبول دو طرف دست نخواهد کشید».

چشم‌انداز نامشخص و نارضایتی گسترده

در نهایت، آنچه از شواهد دیپلماتیک مشخص است، این است که تلاش دولت ترامپ برای تحمیل چارچوبی از بالا، بدون مشارکت موثر اوکراین و حتی بدون هماهنگی با اروپا، تنش‌هایی جدی درون اتحاد غرب ایجاد کرده است.

بسیاری از مقام‌های اروپایی هشدار می‌دهند توافقی که بر پایه واگذاری اجباری خاک و خلع‌ سلاح نسبی اوکراین باشد، نمی‌تواند صلحی پایدار ایجاد کند و صرفا به روسیه فرصت تجدیدقوا می‌دهد.

در مقابل، واشینگتن و حلقه نزدیک به ترامپ می‌گویند «جنگ چهار ساله بالاخره باید پایان یابد» و واقعیت‌های میدانی، از جمله پیشروی‌های مسکو و فرسایش اقتصادی اوکراین، ضرورت پذیرش این «توافق دشوار» را دوچندان کرده است.

با این حال با مواضع تغییرنیافته روسیه، نگرانی عمیق اروپا و مخالفت‌های گسترده در کی‌یف، به نظر می‌رسد طرح ۲۸‌بندی دولت ترامپ، دست‌کم در کوتاه‌مدت، بیشتر به نقطه آغازی برای یک بحران دیپلماتیک جدید تبدیل شود و نتواند مسیری روشن برای پایان جنگ باز کند.