حواشی مربوط به اعلام شروط وزارت ارتباطات برای رفع فیلتر تلگرام به صحن علنی مجلس شورای اسلامی هم کشیده شد و محمد نقدعلی، نماینده خمینیشهر، روز یکشنبه ۱۱ آبانماه در صحن علنی مجلس، با انتقاد از وزیر ارتباطات مدعی شد که شنیدهها حاکی از آن است دولت توافقی را با تلگرام امضا کرده، اما این توافق هنوز به شورای عالی فضای مجازی اطلاع داده نشده است.
نقدعلی با تهدید وزیر ارتباطات به استیضاح افزود: «بنده این اخطار را به وزیر ارتباطات میدهم که مطابق اصل ۷۷ قانون اساسی هرگونه قراردادی در این زمینه باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد. در حالی که هنوز نسخه فیزیکی این توافق حتی به شورای عالی فضای مجازی نیز نرفته است. اگر این توافق بدون تصویب مجلس شورای اسلامی امضا شود، استیضاح وزیر ارتباطات در دستور کار قرار میگیرد.»
این حواشی در مجلس درباره مسئله رفع فیلتر تلگرام پس از آن آغاز شد که روز شنبه، خبری مبنی بر اعلام شروط دولت ایران به تلگرام برای رفع فیلتر شدن این پیامرسان منتشر شد. بر اساس این خبر، شروط دولت عبارتاند از محدودسازی مطالب تحریکآمیز برای اقوام مختلف، حذف محتوا با شکایت مردم، همکاری تلگرام با دستگاه قضایی جمهوری اسلامی، مسدودسازی ترویج کنندگان محتواهای خلاف امنیت ملی ایران و تعهد به دولت ایران برای ارائه نشدن اطلاعات کاربران ایرانی به سرویسهای اطلاعاتی خارجی.
با این حال در صورت صحت خبر هم، با در نظر گرفتن سیاستهای شرکت تلگرام، بعید به نظر میرسد امکان رفع فیلتر این پیامرسان مطابق وعده مسعود پزشکیان و تیم اطلاعرسانی دولت، فراهم شود. به خصوص اینکه برخلاف وعده روزهای اخیر فعالان رسانهای نزدیک به دولت مبنی بر رفع فیلتر تلگرام در کنار اینستاگرام و یوتیوب، در جلسه روز شنبه سوم آبانماه کمیته بررسی رفع فیلترینگ، بار دیگر به تداوم بسته بودن فضای اینترنت ایران به روی این پیامرسانها و پلتفرمهای خارجی رای داده شد.
مهر تایید قالیباف بر مشروط بودن رفع فیلترینگ
ادعای نقدعلی با واکنش محمدباقر قالیباف مواجه شد که چنین خبری را از اساس کذب خواند و گفت: «بهعنوان عضو شورای عالی فضای مجازی اعلام میکنم که موضوعی که شما فرمودید از اساس کذب است و هر پلتفرم خارجی که بخواهد در داخل کار کند، باید ضوابط و مقررات را بپذیرد.»
قالیباف خطاب به نماینده خمینیشهر یادآور شد که در شورای عالی فضای مجازی، یک گروه ۹ نفره رعایت شدن یا نشدن این ضوابط را تحت نظارت دارد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
تکرار ادعای خطر امنیتی رفع فیلترینگ
رسول جلیلی، عضو شورای عالی فضای مجازی، روز یکشنبه با اشاره به مصوبه ۳۲ مادهای این شورا هشدار داد: «مذاکرات با تلگرام باید در چارچوب حکمرانی قانونمند انجام شود و توافق بدون ضمانت اجرایی میتواند به مشکلات امنیتی و حقوقی برای کشور و کاربران منجر شود.»
ادعایی که تنها یک روز قبل، وزیر ارتباطات دولت چهاردهم با رد آن، مدعی شد آسیب اصلی در حوزه امنیت کاربران و شبکه ارتباطی کشور ناشی از گسترش استفاده از فیلترشکن است و در مسائل امنیتی بیشترین آسیب مربوط به شبکه داخلی بوده است.
اذعان بسیاری از چهرههای سیاسی و فعالان فرهنگی به بیفایده بودن فیلترینگ در جهت سیاست کنترل دسترسی کاربران ایرانی به تلگرام، نشانگر آن است موافقان تداوم شرایط کنونی بیش از آنکه نگرانیهای امنیتی را لحاظ کنند، درگیر تقابلهای جناحیاند و پای منافع حاصل از فروش فیلترشکن هم در میان است.
در خود مجلس نیز تقابل میان مخالفان و موافقان رفع فیلتر تلگرام و دیگر پلتفرمهای خارجی ادامه دارد. محمد باقری بنابی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، با اشاره به میزان استفاده کاربران ایرانی از انواع فیلترشکن برای دسترسی به تلگرام گفت: «پلتفرمهای خارجی را در حالی فیلتر کردند که عملا ۹۰ درصد مردم از فیلترشکن استفاده میکنند. مشخص است چه کسانی از این فیلتر کردن سود میبرند.»
بنابی خواستار شفافسازی در مورد شبکه فروش فیلترشکنها و معرفی کسانی شد که از تداوم فیلترینگ نفع مالی کلان میبرند.
وعدههای بیسرانجام پزشکیان، سرخوردگی حامیان
جلال رشیدیکوچی، نماینده پیشین مجلس، در مطلبی خطاب به مسعود پزشکیان، از او خواست اسامی نمایندگان و افرادی را که به تداوم فیلترینگ رای مثبت دادند در اختیار عموم قرار دهد.
او در این مطلب، با طعنه به ناتوانی پزشکیان در اجرای وعدههایش نوشت: «آقای پزشکیان، وعده رفع فیلتر شما همچون دیگر وعدههایتان بعد از یک سال و اندی، متاسفانه محقق نشد. شفاف و صادقانه، بهعنوان رئیس شورای عالی فضای مجازی کشور، اسامی اعضایی را که به ماندگاری فیلترینگ رای مثبت دادند، ازجمله دو وزیر محترم کابینه، به مردم بگویید. این حداقل کاری است که میتوانید انجام دهید. البته اگر اختیار دارید!»
کارشناسان حوزه شبکه بر این باورند که با در نظر گرفتن شدت تبلیغات علیه رفع فیلترینگ در شبکههای اجتماعی و رسانهها، به نظر میرسد مخالف اصلی این امر سازمان تبلیغات اسلامی است؛ سازمانی که سر نخ فضاسازیها علیه اجرایی نشدن قانون عفاف و حجاب و حتی رفع فیلتر واتساپ را در دست دارد.
تنوع طیفی مخالفان رفع فیلتر تلگرام
در کنار سازمان تبلیغات اسلامی، اظهارنظر برخی فرماندهان سپاه هم این گمانه را تقویت کرده است که نهادهای نظامی و امنیتی نیز در فهرست مخالفان رفع فیلتر تلگرام قرار دارند؛ موضوعی که وزیر ارتباطات نیز با اشاره به تنوع سمت رسمی اعضای شورای عالی فضای مجازی، تلویحا بر آن مهر تایید زد.
مجید خادمی، رئیس سازمان اطلاعات سپاه، از جمله افرادی است که برخی معتقدند سخنان اخیرش در مراسم چهلمین روز کشته شدن فرمانده سابق این سازمان، به معنای فشار این نهاد مهم امنیتی به دولت برای تداوم سیاست فیلترینگ است. خادمی در مشهد گفته بود: «هیچ کشوری مثل ما فضای مجازی را رها نمیکند. من از نمایندگان مجلس میخواهم که شبکه ملی اطلاعات را جدی بگیرند و آن را پیگیری کنند.»
فهرست مدافعان فیلترینگ را باید در گسترهای بزرگتر دید. دی ماه سال ۱۴۰۳ همزمان با اعلام خبر رفع فیلتر واتساپ و گوگل پلی، میزگردی در صداوسیما با حضور برخی اعضای شورای عالی فضای مجازی و مخالفان و موافقان رفع فیلترینگ برگزار شد که در آن نشست، حضور مدیرعامل پیامرسان ایرانی گپ در برنامه و مخالفت او با رفع فیلتر واتساپ نشان میدهد، شبکه پلتفرمهای ایرانی که در سایه محدودیت برای پیامرسانهای خارجی نیز توان اعتمادسازی و جذب کاربران را نیافتهاند، در فهرست مخالفان رفع فیلتر تلگرام قرار دارند.
آمارها علیه سیاست اجرای فیلترینگ حاکمیت
برای درک شکست سیاست فیلترینگ با هدف سوق دادن کاربران به سمت استفاده از پلتفرمهای داخلی، باید اشاره کرد سال ۱۴۰۲ در گزارشی آماری اعلام شد که با گذشت بیش از هفت سال از فیلتر شدن تلگرام، میزان عضویت کاربران ایرانی در این پیامرسان روندی صعودی داشت و به بیش از ۶۰ میلیون کاربر رسید؛ عددی که بهخوبی شکست سیاست فیلترینگ با هدف انتقال این کاربران به پیامرسانهای داخلی را آشکار میکند.
میزان فعالیت کاربران ایرانی در این پلتفرم نیز قابلتوجه است. مطابق آمارهای سال ۱۴۰۲، کاربران ایرانی تلگرام بهطور متوسط ۲۲ مطلب در ثانیه منتشر و ۲۷ هزار مطلب تلگرامی در هر ثانیه مشاهده میکنند. هر مطلب تلگرامی هم به صورت میانگین هزار و ۲۰۰ بازدید دارد و حدود ۱۰ درصد از مطالب منتشرشده در این پیامرسان، مطالب بازنشریاند.
شاید همین آمار روبهافزایش باعث شده که از وزیر ارتباطات گرفته تا برخی نمایندگان مجلس، بارها بر بیفایده بودن تداوم فیلترینگ تلگرام تاکید و یادآور کنند که این سیاست تنها میزان استفاده و خرید فیلترشکنها را در ایران افزایش داده و تجارتی با حجم پنج هزار میلیارد تومان را در دامن مافیای انواع فیلترشکنها گذاشته است.
