گروهی از فعالان در افغانستان برای حفاظت از محیط‌زیست، غرس و کاشت درخت، احیای درختزارها و گیاهان کوهی و افزایش آگاهی عمومی از پیامدهای تخریب محیط‌زیست به صورت داوطلبانه، کارزاری را آغاز کرده‌اند و با استفاده از شبکه‌های اجتماعی مردم را به پیوستن به این روند دعوت می‌کنند. بر اساس آخرین داده‌های شاخص جهانی سازگاری با تغییرات اقلیمی که دانشگاه نوتردام منتشر کرده، افغانستان در میان ۱۰ کشور جهان با بالاترین میزان آسیب‌پذیری از تغییرات اقلیمی قرار دارد، اما بیش از ۴۰ سال جنگ که فقر و ویرانی گسترده‌ای در این کشور به جا گذاشته، باعث شده است پرداختن و اندیشیدن به محیط‌زیست هرگز جزو اولویت دولت‌ها و مردم این کشور نباشد.
اکنون که به باور فعالان و کارشناسان، افغانستان در لبه پرتگاه قرار دارد و حیات وحش، ذخایر آب زیرزمینی، یخچال‌های طبیعی، درختزارها و گیاهان در مرحله نابودی قرار دارند، لذا مردم باید برای نجات کشورشان، خود دست‌به‌کار شوند.
حبیب نجفیزاده، دانش‌آموخته علوم سیاسی است، اما روستاهای خالی از سکنه، تبدیل شدن تپه‌های سبز و پردرخت به ریگزارهای خشک و داغ، از بین رفتن درختزارها و گیاهان کوه‌های سبز بامیان و دایکندی او را متوجه تهدیدی کرد که در آینده نزدیک در انتظار بسیاری از مناطق افغانستان است. بنابراین در فیس‌بوک کارزاری را راه انداخت تا به توقف روند سریع تخریب محیط‌زیست افغانستان کمک کند.
او در پیامی از مردم خواست علاوه بر مراقبت از درخت‌ها و گیاهان در مناطقی که زندگی می‌کنند، بذر گیاهانی را که خشک شده‌اند، خریداری کنند و در هر جایی که دستشان می‌رسد بپاشند و مراقبت کنند تا دوباره سبز شوند.
حبیب نجفیزاده در حال انتقال بذر گیاهان-ایندیپندنت فارسی
این اقدام نجفیزاده با استقبال مردم روبرو شد و اکنون این روند در هفت استان افغانستان، با مشارکت ده‌ها تن از فعالانی که داوطلبانه به این کارزار پیوسته‌اند، ادامه دارد. نجفیزاده به ایندیپندنت فارسی گفت از ده‌ها روستای عمدتا کوهستانی در استان‌های بامیان، غور، دایکندی، پروان، غزنی، میدان وردک و ارزگان دیدن کرده و وضعیت محیط‌زیست این مناطق را نگران‌کننده یافته است. ناو تاکید کرد: «قطع درختان جنگل‌ها و کندن بوته‌ها آسیب جبران‌ناپذیری به محیط‌زیست وارد کرده است. برخی گیاهان و درختان در حال انقراض‌اند و حیات وحش در حال نابودی است.»
به گفته نجفیزاده، در کنار جنگ ویرانگری که بیش از چهار دهه است به زیرساخت‌های اجتماعی، فرهنگی، تاریخی و انسانی افغانستان آسیب زده، «جنگی فراگیر هم از سوی مردم علیه محیط‌زیست آغاز شده است که همچنان ادامه دارد». این فعال محیط‌زیست تاکید کرد اکنون افغانستان در مرحله حساسی قرار گرفته و تنها راه نجات آن حفاظت از محیط‌زیست، احیای درختزارها و جنگل‌ها و افزایش آگاهی عمومی در این زمینه است.
نجفیزاده و همکارانش هفت استان افغانستان را به عنوان «دایره سبز» تعریف کرده‌اند و قصد دارند با جلب حمایت مردمی و کمک کارشناسان و متخصصان محیط‌زیست، بذر تمام درخت‌ها و گیاهانی را که در این هفت استان خشکیده و نابود شده‌اند، تهیه کنند و آن‌ها را دوباره بکارند.
او در مورد دورنمای این تلاش‌ها گفت: «اگر امکانات داشته باشیم، می‌توانیم ظرف دو دهه محیط‌زیست را دوباره احیا کنیم، اما در نبود امکانات، این امر ممکن است دهه‌ها طول بکشد.»
نجفیزاده با ابراز خوشحالی از استقبال مردم از تلاش‌های او در مناطق آسیب‌دیده و دوردست، تاکید کرد که ساکنان بسیاری از روستاها که به دلیل نابودی محیط‌زیست، منابع آبی، دام‌ها و کشاورزی خود را از دست داده‌اند، در مراقبت از درخت‌ها، مناطق سبز و پرورش دوباره گیاهان ازدست‌رفته سهیم شده‌اند. او گفت تصمیم دارد همراه با دیگر داوطلبان این پروژه، یک دستورالعمل کتبی برای مردم تهیه کند تا به کمک آن بتوانند در مراقبت از محیط‌زیست سهم بیشتری داشته باشند.
یکی از مناطق کوهستانی افغانستان که درختزارهای آن در حال نابودی است-اینیپندنت فارسی
بر اساس گزارشی از دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد (اوچا)، تغییرات اقلیمی سبب خالی شدن هرچه بیشتر روستاها در افغانستان می‌شود و دست‌کم ۲۵ استان از ۳۴ استان افغانستان در مرحله هشدار آسیب‌های ناشی از تغییرات اقلیمی شامل کاهش منابع آبی و از بین رفتن منابع تامین‌کننده نیازهای مردم مانند دامداری و کشاورزی، قرار دارند.
نجفیزاده و همکارانش برای احیای محیط‌زیست در روستاهایی تلاش می‌کنند که بسیاری از ساکنان آن در سال‌های اخیر و در پی ادامه خشکسالی و از بین رفتن منابع دامداری و کشاورزی، به امید یافتن کار و منابع، به مراکز شهرهای بزرگ از جمله کابل کوچ کرده‌اند.
آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد اواخر اوت با انتشار گزارشی اعلام کرد تغییرات اقلیمی در افغانستان بیشتر از جنگ باعث آوارگی داخلی در این کشور شده است.
گزارش آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد در مورد پیامدهای تغییرات اقلیمی در افغانستان-data.unhcr.org
در این گزارش آمده است افغانستان هم از نظر شدت تاثیر تغییرات اقلیمی و هم از نظر ظرفیت مقابله با آن، در وضعیت بحرانی قرار دارد. عواملی چون وابستگی شدید به کشاورزی، بحران مدیریت منابع آب، فقر گسترده و نبود زیرساخت‌های مقاوم در برابر بلایای طبیعی، این کشور را به یکی از نقاط بحرانی اقلیمی جهان بدل کرده است.
گزارش آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد می‌افزاید که در سال ۲۰۲۳، افغانستان با ثبت یک میلیون و ۵۰۰ هزار فرد آواره‌شده به دلیل بلایای طبیعی، در صدر کشورهای جهان قرار گرفت. این در حالی است که بیش از ۸۳ درصد از آوارگان جدید در سال ۲۰۲۲ به دلیل تغییرات اقلیمی مجبور به ترک خانه‌هایشان شدند. در چنین شرایطی، افرادی که از ایران و پاکستان بازگردانده می‌شوند، نیز با محیطی ناآشنا و پرخطر مواجه‌اند؛ جایی که نه خانه‌هایشان مقاوم است، نه منابع کافی برای زندگی دارند و نه درباره خطرات اقلیمی اطلاعاتی در اختیارشان قرار گرفته است.
با وجود انتشار گزارش‌های هشداردهنده سازمان ملل متحد درباره پیامدهای تغییرات اقلیمی در افغانستان، طالبان که از زمان بازگشت به قدرت برای مشروعیت سیاسی تلاش می‌کنند، توجه چندانی به این مسئله نکرده‌اند. فعالان و داوطلبان نیز معتقدند مردم نباید منتظر بمانند تا دولت‌ها برای نجات آنان اقدام کنند.
تمیم عالمیار که با گروهی ده‌نفره از دوستانش کارزار «هر درخت برای یک امید» را در کابل راه‌اندازی کرده است، می‌گوید تا زمانی که مراقبت و محافظت از محیط‌زیست در افغانستان مردمی نشود، نمی‌توان جلو فجایع ناشی از تغییرات اقلیمی را گرفت.
تمیم عالمیار و همراهانش که کارزار غرس درخت را از شهرک امید سبز در غرب کابل آغاز کرده‌اند، این کارزار را در مدت نزدیک به سه ماه به نقاط مختلف کابل و حتی دیگر شهرها گسترش دادند. او می‌گوید وقتی با اعضای خانواده‌اش ویدیوهای عمران ودان، فعال یوتیوب افغان، را تماشا می‌کردند که از مناطق مختلف افغانستان دیدن می‌کند، اقبال، برادرش، پرسید چرا این شخص در مناطقی که از آن‌ها دیدن می‌کند، درختی نمی‌کارد که هم به یادگار بماند و هم فرهنگ مراقبت از محیط‌زیست را ترویج کند؟ پرسشی که به گفته تمیم عالمیار، به در گرفتن بحث دراین‌باره و راه‌اندازی کارزار کاشت درخت برای امید به آینده منجر شد.
اعضای کمپین «هر درخت برای یک امید»-ارسالی به ایندیپندنت فارسی
او در مورد واکنش مردم به این اقدام داوطلبانه گفت غرس نهال به او و همراهانش حس خوبی می‌دهد، اما برخی افراد فکر می‌کنند اعضای این تیم به دنبال کسب پول‌اند یا از پیش پولی گرفته‌اند تا پروژه‌ای را اجرا کنند.
با این حال او افزود که در بسیاری از مناطق کابل اقدام آنان با استقبال مردم مواجه شده و ساکنان محل در زمینه آبیاری و مراقبت از درخت‌های کاشته‌شده همکاری می‌کنند. تمیم تماس‌هایی هم از استان‌های مختلف از جمله هرات، نیمروز و سرپل دریافت کرده و داوطلبان ساکن این شهرها اعلام آمادگی کرده‌اند که کارزاری مشابه را در آن مناطق آغاز کنند.
عالمیار درباره اهمیت فراگیر شدن کارزارهای مشابه برای مراقبت از محیط‌زیست گفت: «اگر تنها منتظر شهرداری‌ها و دولت باشیم، کاری از پیش نمی‌رود. نجات محیط‌زیست باید یک موضوع فراگیر و مردمی باشد نه صرفا مسئله‌ای دولتی.»
او گفت بیشتر مردم افغانستان از اهمیت مراقبت از محیط‌زیست آگاهی ندارند و به کودکان خود نمی‌آموزند که به گیاهان و درختان آسیب نرسانند. بنابراین قصد دارد همراه با تیمش در زمینه مراقبت از محیط‌زیست برای کودکان کتاب داستان‌هایی تهیه کند تا اندیشه حفاظت از محیط‌زیست را در خانواده‌ها جا بیندازد.
در سال‌های اخیر، نه تنها درختزارها، گیاهان و جنگل‌های افغانستان به دلیل تغییرات اقلیمی و خشکسالی مداوم آسیب دیده‌اند، بلکه بخشی از یخچال‌های طبیعی در مناطق کوهستانی بدخشان، نورستان و پنجشیر نیز آب شده‌اند. نجیب‌آقا فهیم، استاد پیشین دانشگاه کابل و متخصص امور آب و محیط‌زیست، به ایندیپندنت فارسی گفت روند تخریب محیط‌زیست در افغانستان به‌سرعت در حال گسترش است و یکی از نخستین پیامدهای آن از بین رفتن سفره‌های آب زیرزمینی و منابع آب آشامیدنی ساکنان شهرهای بزرگ از جمله کابل است.
فهیم هشدار داد که در صورت نیافتن راه‌حلی برای این روند، کابل تا سال ۲۰۳۰ به شهری خشک و فاقد منابع آب سالم تبدیل خواهد شد.
