روز سه‌شنبه، ۱۱ شهریور، چوپانی که در کوهستان‌های سرد شهرستان نسی در بدخشان افغانستان گله‌اش را پیش می‌راند، در منطقه‌ای که پیش‌تر یخچال طبیعی بود و اخیرا به دلیل افزایش دمای هوا، آب شده بود، پیکر انسانی را پیدا کرد که بعدا مشخص شد متعلق به جمعه‌خان میرزایی، رزمنده ۱۶ ساله‌ای است که سال ۱۳۶۶ در جریان جنگ با ارتش سرخ شوروی، هنگام ماموریت در کوهستان ناپدید شد.
جسد او در ۳۸ سال گذشته به مدد شرایط دمایی یخچال طبیعی که معمولا زیر صفر است و باعث می‌شود فعالیت میکروب‌ها و باکتری‌های تجزیه‌کننده متوقف شود، سالم مانده بود.
جمعه‌خان میرزایی در ۱۴ سالگی به صف مجاهدین علیه ارتش سرخ پیوست. او متولد ۱۳۵۰ در دهکده درخاخ شهرستان نسی بدخشان بود. نسی بخشی از منطقه کوهستانی درواز در مرز تاجیکستان است و در امتداد رشته‌کوه‌های هندوکش قرار دارد که از مناطق سردسیر افغانستان است و کوهستان‌های آن حتی در تابستان نیز پر از یخچال‌های طبیعی‌اند. رودخانه پنج، مرز طبیعی میان افغانستان و تاجیکستان، هم از نزدیکی این شهرستان می‌گذرد.
ارتش سرخ شوروی در دی‌ماه ۱۳۵۸ وارد افغانستان شد و مبارزه مسلحانه گروه‌های جهادی با این اشغال، به سراسر افغانستان گسترش یافت. بدخشان در آن زمان یکی از کانون‌های افکار روشنگرانه و در عین حال جهادی بود. فعالیت چهره‌هایی چون برهان‌الدین ربانی، رهبر جهادی اهل بدخشان، باعث شد بسیاری از مردان جوان تحت تاثیر تبلیغات او به صفوف مجاهدین بپیوندند.
بستگان جمعه‌خان میرزایی پیکر او را به خاک سپردند‌ــ ایندیپندنت فارسی
جمعه‌خان میرزایی که در مدرسه دینی روستای درخاخ آموزش قرآن می‌دید، در ۱۲ سالگی برای فراگیری علوم دینی و آموزش نظامی به پاکستان رفت. حسین میرزایی، برادرزاده او، به ایندیپندنت فارسی گفت: «عمویم پس از دو سال آموزش در مدارس دینی پاکستان، سال ۱۳۶۴ در حالی که ۱۴ سال داشت، با یک سلاح به روستا برگشت و به جبهه مجاهدین علیه ارتش سرخ پیوست.»
جمعه‌خان در شهرستان‌های نسی و کوف‌آب بدخشان فعالیت می‌کرد تا اینکه برای ماموریتی به منطقه کوهستانی دربند ویدغز اعزام و ناپدید شد. به گفته حسین میرزایی، خانواده پس از مدت‌ها تلاش از یافتن او ناامید شدند و دست از جستجو برداشتند، زیرا در آن سال‌ها افراد زیادی هم در بمباران ارتش سرخ کشته می‌شدند. از جمله مادر جمعه‌خان که در اثر بمباران ارتش سرخ در خانه‌اش در نسی جان باخت و اکنون یک برادر و دو خواهر او زنده‌اند و در همان شهرستان زندگی می‌کنند.
عکس جمعه‌خان میرزایی پیش از ناپدید شدن و عکس پیکر کشف شده او پس از ۳۸ سال-ایندیپندنت فارسی
حسین میرزایی افزود که پیکر عمویش پس از پیدا شدن از دل یخچال‌های طبیعی قابل شناسایی بود و خواهران، برادر و هم‌سنگرانش هویت او را تایید کردند. براساس تصاویری که حسین میرزایی با ایندیپندنت فارسی به اشتراک گذاشت، لباس‌های تن این رزمنده پس از ۳۸ سال همچنان سالم مانده‌اند و وسایلی چون پتو، انگشتر، برس کفش، عینک، برس مو و کفش‌های او نیز سالم‌اند.
آب شدن یخچال‌های طبیعی، تهدیدی جدی برای منابع آبی افغانستان
کشف پیکر جمعه‌خان میرزایی پس از ۳۸ سال و در حالی که سالم ماندن آن برای بسیاری از بستگان و همدوره‌های جهادی او یک پدیده شگفتی‌انگیز است، موضوع یخچال‌های طبیعی کوهستان‌های سرد بدخشان را که به‌سرعت در حال آب‌شدن‌اند، در کانون توجه قرار داده است.
در ویدیویی که حسین میرزایی از کوهستان پوشیده از برف و یخ نسی فرستاده، دمای هوا در روز ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتی‌گراد است. ویدیو دیگری هم که یکی از ساکنان بدخشان در فیس‌بوک منتشر کرده، برهوتی را نشان می‌دهد که پیش‌تر یخچال طبیعی بوده است، اما اکنون فقط تکه سنگ‌هایی از آن باقی مانده‌اند. مردی در این ویدیو سنگی را نشان می‌دهد که روی تنها تکه‌ای از یخ باقی مانده است. این مرد می‌گوید: «این سنگ‌ها هزار سال زیر برف و یخ بودند، اما اکنون همه بیرون آمده‌اند.»
یکی از یخچال‌های طبیعی در کوهستانی در بدخشان که ذوب شده است-RodiFazabadYousfi /Faecbook
در این ویدیو مشاهده می‌شود که آب شدن یخچال‌های طبیعی در منطقه کوهستانی بدخشان به شکل‌گیری بیابانی خشک و پر از سنگ منجر شد و تنها تکه یخی باقی‌مانده و در حال آب شدن، سنگی را روی خود نگه داشته است.
همت شیرزی، کارشناس امور محیط‌زیست در کابل، به ایندیپندنت فارسی گفت که یخچال‌های طبیعی مناطق کوهستانی افغانستان از جمله پنجشیر، نورستان و بدخشان از سال ۲۰۰۱ به این سو در حال آب شدن‌اند و خطری جدی زندگی ساکنان این مناطق را تهدید می‌کند.
شیرزی افزود که آب افغانستان از برف، باران و سفره‌های آبی زیرزمینی تامین می‌شود و آب شدن یخچال‌های طبیعی نه‌تنها زندگی کشاورزان، باغداران، دامداران و ساکنان مناطق کوهستانی را تهدید می‌کند، بلکه منابع آبی روستاها و شهرها را نیز به خطر می‌اندازد و باعث از بین رفتن درختزارها، چراگاه‌ها و حیات وحش می‌شود.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
شیرزی ادامه داد: «تا سال ۲۰۰۱، در کوهستان‌های پنجشیر، نورستان و بدخشان یخچال‌های طبیعی فراوان داشتیم که دامداران و کشاورزان تابستان‌ها در اطراف آن‌ها زندگی می‌کردند، اما اکنون بخشی از این یخچال‌ها ذوب شده‌اند. این روند با افزایش دمای هوا سرعت بیشتری پیدا کرده و یک تهدید جدی شده است.»
افزایش روستاهای متروک در افغانستان
سازمان ملل متحد می‌گوید افغانستان در حالی که کمترین میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را دارد، در شمار کشورهایی با بیشترین آسیب‌پذیری از تغییرات اقلیمی است. این بحران به افزایش آوارگان داخلی، افزایش شمار روستاهای متروک و کاهش منابع تامین نیازهای زندگی مردم انجامیده است.
افغانستان در شاخص «ریسک بحران» در سال ۲۰۲۳ در جایگاه چهارم کشورهای پرخطر و در شاخص «سازگاری جهانی نوتردام» در جایگاه هشتم کشورهای آسیب‌پذیر و فاقد آمادگی در برابر تغییرات اقلیمی قرار گرفت. این کشور از سال ۲۰۲۰ درگیر خشکسالی مداوم است و بر اساس آمارهای سازمان ملل، حدود ۶۰ درصد جمعیت این کشور به کشاورزی وابسته‌اند، اما تغییر الگوهای بارش و برف معیشت، آنان را به‌شدت تضعیف کرد و ناامنی غذایی، سوءتغذیه و بیماری را افزایش داد.
بر اساس گزارش دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد (اوچا)، خشکسالی شایع‌ترین شوک اقتصادی در افغانستان است و ۲۵ استان از مجموع ۳۴ استان این کشور درگیر خشکسالی شدید یا فاجعه‌بارند که بیش از نیمی از جمعیت را تحت تاثیر قرار داده است.
یخچال‌ها و برف منابع اصلی تامین آب رودخانه‌های افغانستان‌اند و افزایش دمای هوا و آب شدن یخچال‌ها باعث خشکیدن چشمه‌ها و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی شده است. به عنوان نمونه، در دو دهه اخیر، نزدیک به ۵۰ درصد چاه‌های عمیق در کابل خشک شدند و بقیه تنها با ۶۰ درصد ظرفیت کار می‌کنند.
نجیب‌آقا فهیم، کارشناس امور آب و محیط‌زیست و استاد پیشین دانشگاه کابل، به ایندیپندنت فارسی گفت مطالعات علمی نشان می‌دهد که اگر وضعیت به همین منوال ادامه یابد، پایتخت افغانستان تا سال ۲۰۳۰ خشک خواهد شد و بسیاری از منابع آبی افغانستان، از جمله یخچال‌های طبیعی، نیز از بین خواهند رفت.
