جنگی که دولت پاکستان علیه جریان‌های افراطی پیش می‌برد، تنها در چارچوب مسائل امنیتی خلاصه نمی‌شود، بلکه ابعاد آن به عرصه موازنه‌های سیاسی داخلی و خارجی گسترش می‌یابد. به‌ویژه اینکه جریان‌های افراطی یادشده چه از دل جامعه پاکستان برخاسته باشند و چه با بازیگران بیرونی ارتباط داشته باشند، بر اساس انگیزه‌هایی عمل می‌کنند که با منافع قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی مرتبط است.

ارتش پاکستان این روزها درگیر نبرد با گروه‌هایی همچون تحریک طالبان پاکستان و داعش خراسان است؛ نبردی که در شرایطی حساس جریان دارد و با تحولات جهانی از رخدادهای خاورمیانه گرفته تا سیاست‌های اقتصادی جدیدی که آمریکا در دوره دوم ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ دنبال می‌کند، گره خورده است.

پس از حمله اسرائیل به جمهوری اسلامی، پاکستان بی‌درنگ حمایتش را از همسایه غربی‌ خود اعلام کرد و در قبال حمله به قطر نیز موضعی مشابه اتخاذ کرد. این اقدام بازتاب توازنی است که اسلام‌آباد در سیاست خارجی دنبال می‌کند؛ به‌ویژه در مواجهه با هند، رقیبی که در کشورهایی مانند افغانستان که قبلا حوزه نفوذ پاکستان بود، حضور یافته و این کشور را به تهدیدی جدی برای ثبات پاکستان تبدیل کرده است.

افزایش رقابت اقتصادی میان ایالات متحده و چین هم فضای مانور پاکستان را برای حفظ جایگاهش به‌عنوان منطقه‌ای آزاد که بتواند با هر دو طرف همکاری کند، محدودتر کرده است. ابعاد سفر ۱۲ روزه آصف‌علی زرداری، رئیس‌جمهوری پاکستان، به چین را که ۱۲ سپتامبر جاری آغاز شد، هم می‌توان در همین چارچوب درک کرد.

 گذرگاه اقتصادی میان دو کشور پروژه‌ای راهبردی است که بندرهای چین را به پاکستان متصل و مسیر دسترسی پکن به دریای عرب و خلیج فارس از طریق بندر گوادر را هموار می‌کند. با این حال، تلاش‌ها و برنامه‌های دو کشور برای توسعه همکاری‌های اقتصادی با تهدیدهای امنیتی ناشی از تاخت‌وتاز گروه‌های افراطی، به‌ویژه در ایالت بلوچستان‌ــ که به صحنه رقابت اقتصادی میان چین و آمریکا بدل شده‌ــ مواجه است.

گام‌های راهبردی در عرصه سیاست جهانی

اسلام‌آباد با انتخاب میان واشینگتن و پکن یک موضع قطعی اتخاذ نمی‌کند، بلکه سیاستی مبتنی بر مانورهای ژئوپلیتیکی در پیش گرفته است. چین در ازای حفظ جایگاه پاکستان به‌عنوان وزنه‌ای موازنه‌گر در برابر هند، در قبال بدهی‌های آن کشور شکیبایی نشان می‌دهد، در حالی‌ که ایالات متحده پاکستان را ابزاری ضروری برای مهار نفوذ چین می‌بیند. از همین رو، تداوم خصومت با هند  به پاکستان در این معادله اهمیتی مضاعف می‌بخشد. اما این سیاست، آن را در رویارویی دائمی با گروه‌های افراطی هم قرار می‌دهد که از شکنندگی اوضاع امنیتی پاکستان برای تقویت جایگاه خود بهره‌برداری می‌کنند.

پاکستان با بحران‌های امنیتی فزاینده‌ای در داخل مرزهایش به‌ویژه در ایالت خیبرپختونخوا هم روبرو است. مقام‌های این کشور اعلام کرده‌اند که بیش از هشت‌هزار جنگجوی تحریک طالبان پاکستان وارد این منطقه شده‌اند تا آنجا را به نخستین هسته برای تشکیل امارت اسلامی خود بدل کنند. این تحرکات موجب اوج‌گیری حملات تروریستی شده و دولت اسلام‌آباد را بر آن داشت که طالبان افغانستان را به حمایت، آموزش و تجهیز گروه‌های پاکستانی یادشده متهم کند.

این پیامدها تنها به عرصه امنیتی محدود نماند، بلکه به صحنه سیاست داخلی نیز کشیده شد. دادگاه ناحیه‌ای اسلام‌آباد حکم بازداشت علی امین گنداپور، سر‌وزیر ایالت خیبرپختونخوا، را به اتهام نگهداری سلاح غیرمجاز و مشروبات الکلی صادر کرد، اما در واقع ماجرا بیش از آنکه به این اتهامات مربوط باشد، به تبعیت او از رهنمودهای عمران خان، رهبر حزب تحریک انصاف که در زندان به سر می‌برد، بازمی‌گردد؛ رهنمودی که بر لزوم گفتگوی مستقیم با طالبان افغانستان تاکید می‌کند.

البته این پیشنهاد در نگاه اول منطقی جلوه می‌کند، زیرا کابل برای تثبیت جایگاهش در طرح‌های راهبردی پاکستان‌ به‌ویژه پروژه‌های مرتبط با ابتکار «کمربند و جاده» و مسیرهای تجاری آسیای مرکزی، از گروه‌های افراطی مستقر در پاکستان بهره‌جویی می‌کند، اما دولت پاکستان بر این باور است که با توجه به نفوذ گسترده هند در افغانستان، این موضوع ابعادی پیچیده و دشوار دارد که دستیابی به آن تنها از طریق گفتگو مسیر نیست.

در فرجام می‌توان گفت که رویارویی با طالبان پاکستانی صرفا یک مسئله امنیتی نیست، بلکه به نبردی سیاسی مرتبط با تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل شده است؛ نبردی که در چارچوب معادلات ژئوپولیتیک و اقتصادی، پاکستان را در عرصه سیاست خارجی به یک بازیگر محوری تبدیل می‌کند.

برگرفته از روزنامه النهارالعربی